عباس رحیملو؛ سیدمحمود طیب حسینی
چکیده
یکی از آیات چالش‌برانگیز اجتماعی قرآن که مفسران و فقیهان همواره در فهم آن، دچار اختلاف شده‌اند، آیه 104 سوره آل عمران است. دیدگاه‌های ایشان در دو دسته کلی جای دارد: 1) وجوب همگانی امر به معروف بر افراد جامعه؛ 2) وجوب انحصاری امر به معروف بر گروهی در جامعه. قرآن‌پژوهان گفته‌اند علت این دو دیدگاه متعارض، دو برداشت مختلف از واژه «مِن» ...
بیشتر
یکی از آیات چالش‌برانگیز اجتماعی قرآن که مفسران و فقیهان همواره در فهم آن، دچار اختلاف شده‌اند، آیه 104 سوره آل عمران است. دیدگاه‌های ایشان در دو دسته کلی جای دارد: 1) وجوب همگانی امر به معروف بر افراد جامعه؛ 2) وجوب انحصاری امر به معروف بر گروهی در جامعه. قرآن‌پژوهان گفته‌اند علت این دو دیدگاه متعارض، دو برداشت مختلف از واژه «مِن» در این آیه است. این اختلاف در معنا کردن واژة «مِن» در آیه، دلالت آیه و گستره مکلّفان آن را دچار ابهام ساخته است. این جستار برای نخستین بار نشان داد حرف «مِن» در این آیه، تنها یک معنا دارد، ولی ساختار این آیه، دارای ویژگی چندمعنایی است؛ از این رو میتوان با توجه به ساختار چندمعنای آیه و با واکاوی موضوع این آیه -امر به معروف و نهی از منکر- که وظیفهای دارای مراتب است، این آیه را بر پایه ساخت اطلاع کهنه و نو، دارای قابلیت دو خوانش طولی-نه دو برداشت ناسازگارِ در عرض هم- دانست. در مجموع به دست آمد برداشت وجوب همگانی، بر پایه ساختار «تجرید»، هماهنگ با سیاق و فضای نزول آیه است و برداشت وجوب انحصاری نیز میتواند فهمی نظاممند و بر پایه خوانشی ورای سیاق از آیه باشد.
عباس رحیملو؛ سیدمحمود طیب حسینی؛ علی فتحی
دوره 3، شماره 4 ، بهمن 1398، ، صفحه 71-93
چکیده
شیوة ادبی "تهکم"، شگردی بر پایة وارون‌گویی و با بسامد بالا در قرآن است. این پژوهش با بازخوانی انتقادی تاریخچه این شیوة زبانی در دانش بلاغت و نمایان‌سازی ناهمسانی آن با استعاره و سایر مجازها، افزون بر جایگاه‌شناسی شیوة زبانی تهکم در دانش بدیع، از فرآیند و رمز و راز کارایی و گیرایی این فن ادبی پردهبرداری میکند. از آنجا که برخی ...
بیشتر
شیوة ادبی "تهکم"، شگردی بر پایة وارون‌گویی و با بسامد بالا در قرآن است. این پژوهش با بازخوانی انتقادی تاریخچه این شیوة زبانی در دانش بلاغت و نمایان‌سازی ناهمسانی آن با استعاره و سایر مجازها، افزون بر جایگاه‌شناسی شیوة زبانی تهکم در دانش بدیع، از فرآیند و رمز و راز کارایی و گیرایی این فن ادبی پردهبرداری میکند. از آنجا که برخی قرآن‌پژوهان، شناخت دانش بدیع را تنها در زیباییشناسی قرآن کارا دیده و آن را در فهم و تفسیر سودمند ندیدهاند، این جستار با بازتعریف کاربردی از شگرد تهکّم و با نوخوانی آیات، به شیوة توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ بدین پرسش برآمده که شناخت این آرایه، چه کارکردهای فراگیری در فهم و تفسیر قرآن دارد؟ نتیجه پژوهش آن است که پردهبرداری از معنایِ معنا و تحلیل ناسازواری درونمتنی یا برونمتنی آیات، آشکارسازی انگیزة گزینش واژگان در محور جانشینی، پیشآوری برداشتی پویا و اثرگذار با فعلیتبخشی و بازسازیِ نشانههای متن، و پیشگیری از حمل واژگان بر معانی و مصادیق غیرظاهر، از کارکردهای شناخت این شیوة زبانی در فرآیند برداشت معنای متن قرآن است.
