مریم محبی پور؛ مجید معارف؛ سید محمد علی ایازی
چکیده
مسائل ونیازهای اجتماعی، جهان اسلام در قرن معاصر به ویژه مفسران اجتمـاعی شیعه را بـه چاره اندیشی واداشت. این مفسران با شناخت نیازها و مسائل جامعه اسلامی، درمان را در بازگشت به قرآن و مراجعه به تفسیر با نگرش اجتماعی و مسائل روز به گونهای کـه پاسخگوی نیازهای زمانه باشد، یافتند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی کارکرد تفسیر اجتماعی است ...
بیشتر
مسائل ونیازهای اجتماعی، جهان اسلام در قرن معاصر به ویژه مفسران اجتمـاعی شیعه را بـه چاره اندیشی واداشت. این مفسران با شناخت نیازها و مسائل جامعه اسلامی، درمان را در بازگشت به قرآن و مراجعه به تفسیر با نگرش اجتماعی و مسائل روز به گونهای کـه پاسخگوی نیازهای زمانه باشد، یافتند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی کارکرد تفسیر اجتماعی است که با روش تحلیل محتوا و با مطالعه تفاسیر اجتماعی مفسران شیعه صورت میپذیرد. این رویکرد تفسیری در چهارچوب مواجهه جهان اسلام با مسائل اجتماعی در قرن اخیر صورت گرفته است. و مهمترین کارکرد این تفسیر در رویکرد مفسران عبارتست از: پاسخگو بودن قرآن در مسائل اجتماعی، رونق مطالعات فرهنگی و انسانشناسی، نظریهپردازی در مسائل اجتماعی، تدوین نظام و سنتهای الهی، استخراج قواعد فقه اجتماعی ، تحلیل یررسی آسیب های اجتماعی و......در نتیجه این تحولات رخ داده در اندیشۀ مفسران اجتماعی شیعه باعث گردید، قرآن کریم براساس نیازهای روز تبیین گردد و لایههای معرفتی بیشتری از قرآن شناسایی گردد.
سید محمد هادی گرامی
چکیده
آیه سیزدهم سوره حجرات مهمترین آموزه اسلامی در نفی نژادپرستی، بازنمایی یگانگی هستی انسان‌ها و به رسمیت شناختن پرهیزگاری به عنوان تنها شاخص فضیلت انسان‌ها بر یکدیگر است. در واقع گرچه این آیه مهمترین آموزه اسلامی در زمین یکانگی هستی بشری و نفی هر نوع نژادپرستی و شاخص‌های غیراخلاقی برای برتری انسان‌ها بر یکدیگر است؛ اما همین آیه دستمایه ...
بیشتر
آیه سیزدهم سوره حجرات مهمترین آموزه اسلامی در نفی نژادپرستی، بازنمایی یگانگی هستی انسان‌ها و به رسمیت شناختن پرهیزگاری به عنوان تنها شاخص فضیلت انسان‌ها بر یکدیگر است. در واقع گرچه این آیه مهمترین آموزه اسلامی در زمین یکانگی هستی بشری و نفی هر نوع نژادپرستی و شاخص‌های غیراخلاقی برای برتری انسان‌ها بر یکدیگر است؛ اما همین آیه دستمایه تلاش گفتمانها و جریانهای مختلف در جهان اسلام برای غیریتسازی قرار گرفته است.این پژوهش با بررسی سیر تطور آراء مفسران اسلامی درباره این آیه، تلاش خواهد کرد نشان دهد چگونه درک از این آیه با گذار به دوره مدرن تغییر یافته است و گفتمان‌های مدرن در جهان اسلام بر تفسیر این آیه اثرگذار بودهاند. در تفاسیری که از این آیه ارائه شده است، در مجموع میتوان ردپای چهار گفتمان فکری ـ اجتماعی در جهان اسلام را یافت: ملیگرایی ایرانی ـ شیعی، ملیگرایی عربی ـ سنی، پان ـ اسلامیسم و غربستیزی و ساینتیسم و مدرنیسم غربی. با اینکه همه این گفتمانها در نفی نژادپرستی همنوا هستند، اما عملا این آیه را دستمایهای برای غیریتسازی علیه یکدیگر ـ به شکل آشکارا یا پنهان ـ به خصوص براساس «ملیگرایی» قرار دادهاند.
پروین شناسوند؛ محسن قاسم پور
چکیده
در دوران معاصر ، تفسیر قران تحولات عمیقی را در پی داشته است که از نتایج بارز آن ، باز اندیشی ونواندیشی در فرایند تفسیر قرآن است . وجود چنین انگاره ای بین مفسران در یک صد ساله اخیر وکاربست آن در حوزه مطالعات تفسیری ، جریان تفسیر اجتماعی قرآن را رقم زده است .سید قطب از مفسرانی است که در روزگار خویش با نگارش تفسیر فی ظلال القران از سنت تفسیری ...
بیشتر
در دوران معاصر ، تفسیر قران تحولات عمیقی را در پی داشته است که از نتایج بارز آن ، باز اندیشی ونواندیشی در فرایند تفسیر قرآن است . وجود چنین انگاره ای بین مفسران در یک صد ساله اخیر وکاربست آن در حوزه مطالعات تفسیری ، جریان تفسیر اجتماعی قرآن را رقم زده است .سید قطب از مفسرانی است که در روزگار خویش با نگارش تفسیر فی ظلال القران از سنت تفسیری گذشته فاصله گرفت وبا شعار بازگشت به قرآن - البته با خوانش خاص خود این مفسر- ، ظرفیت اجتماعی تفسیر را جان تازه ای بخشید. او بر این باور است با تبیین روز آمد آموزه های قرآنی وعصری نگری که محصول تحولات اجتماعی فرهنگی است ، می توان به نیازهای فردی اجتماعی جامعه اسلامی را پاسخ داد .این جستار به روش توصیفی وتحلیلی وبا مرور وتعمق بر آثار تفسیری و قرآنی سید قطب ، ضمن بررسی شاخصه های تفسیر عصری این مفسر به این نتیجه رسیده که رهیافت وی در پرتو مبانی ویژه تفسیری اش ، قابل ردیابی است .مقاله پیش زو با ذکر نمونه های تفسیری این شاخصه ها را مورد بررسی وتحلیل قرار داده است .
احمد زارع زردینی؛ حمید حمیدیان؛ فخرالسادات علوی؛ مریم امینی
دوره 3، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 1-23
چکیده
در دوره معاصر، مواجه با انبوهی از آثار تفسیری در مباحث وجودگرایانه از جمله انسان در متن زندگی، آزادی، انتخاب، مسئولیت، تفرد، اضطراب، معنایزندگی و... دال بر شکلگیری گفتمان وجودگرایی در تفسیر متون دینی است. در این مقاله پس از تحلیلوبررسی، این رویکرد به مثابه یک گرایش جدید تفسیری معرفی شدهاست. برای تبیین زوایای مختلف این گرایش، ...
بیشتر
در دوره معاصر، مواجه با انبوهی از آثار تفسیری در مباحث وجودگرایانه از جمله انسان در متن زندگی، آزادی، انتخاب، مسئولیت، تفرد، اضطراب، معنایزندگی و... دال بر شکلگیری گفتمان وجودگرایی در تفسیر متون دینی است. در این مقاله پس از تحلیلوبررسی، این رویکرد به مثابه یک گرایش جدید تفسیری معرفی شدهاست. برای تبیین زوایای مختلف این گرایش، به مقایسه گرایش وجودگرایی با گرایشهای عرفانی، اجتماعی و تربیتی در تفسیر پرداختهشدهاست و نسبت هریک با گرایش وجودگرایی مورد بررسی قرارگرفتهاست. نتایج باهمنگری این سه گرایش تفسیری با گرایش وجودگرایانه حاکی از آناست که ضمن اشتراک این گرایشها در برخی ویژگیها، نسبت همسویی بینشان برقراراست و هیچیک در مقابل این گرایش قرار ندارند. معرفت نفس، اهمیت تدبرگرایی در تفسیر، تأکید بر خودسازی، نحوه تعامل با عقل و عدم اعتماد مطلق بر آن و... از مشترکات گرایشتفسیری عرفانی با گرایش وجودگرایی است. اهمیتدادن به بعد عملی زندگی، داشتن رویکرد انتقادی، استفاده از نثر جذاب و قابل فهم برای عموم و همچنین تقلیدناپذیری از ویژگیهای مشترک گرایش اجتماعی با وجودگرایی است اما از جهت جایگاه عقل و اعتماد بر عقل در تفسیر با گرایش وجودگرایی همسو نبوده تا جایی که برخی به تفسیر اجتماعی، تفسیر عقلانی نام نهادهاند. لزوم توجه به انسانشناسی صحیح قرآنی، اهتمام به نیاز انسان عصر حاضر و مسئولیتهای فردی و توجه به انسان به عنوان موجودی مختار از مسائل مشترک میان گرایش وجودگرایی و گرایش تربیتی است.
