نظریة دریافت تازهترین تحول در دانش تفسیر است که در آن بر نقش خواننده در فهم و دریافت او از متون تأکید میشود. این نظریه بهنوعی با تاریخ دریافت پیوند دارد و پیروان آن درصددند نشان دهند که چگونه فهم و تفسیر متون و بهطور خاص متون مقدس طی زمان در فرهنگها و جمعیتهای گوناگون تغییر کرده است. درواقع نظریة دریافت بر آن است که خوانندگان ...
بیشتر
نظریة دریافت تازهترین تحول در دانش تفسیر است که در آن بر نقش خواننده در فهم و دریافت او از متون تأکید میشود. این نظریه بهنوعی با تاریخ دریافت پیوند دارد و پیروان آن درصددند نشان دهند که چگونه فهم و تفسیر متون و بهطور خاص متون مقدس طی زمان در فرهنگها و جمعیتهای گوناگون تغییر کرده است. درواقع نظریة دریافت بر آن است که خوانندگان و مفسران در خلأ با متن برخورد نمیکنند، بلکه همگی جایگاهی اجتماعی و تاریخی دارند و این واقعیت در چگونگی تفسیر آنها از متون تأثیر میگذارد؛ اگرچه متن قرآن کریم در خلال قرون، پس از نزول تا امروزه، نزد همة مسلمانان ثابت بوده و تغییری نکرده، تفسیر و تبیین آن تاریخ پرفرازونشیبی را سپری کرده است. نظریة دریافت محمل مناسبی برای بررسیهای تاریخی در زمینة تفاسیر قرآنی است. در این جستار بهطور خاص تفاسیر دانشمندان شیعی ایرانی از قرآن کریم در قرن چهاردهم بررسی شده است که جایگاه تاریخی، سیاسی، اجتماعی، و فرهنگی مفسران به میزان زیادی فهم و خوانش آنان از متن مقدس را تحت تأثیر قرار داده است. غالب مفسران در بازة خاص تاریخی قرن چهاردهم و درپی حرکت احیای دینی سیدجمالالدین اسدآبادی رویکرد عصری ـ اجتماعی در تفسیر را برگزیدهاند. در این رویکرد، دانشهای نوین بشری برای تفسیر قرآن بهکار میروند و به گونة بیسابقهای آیات و اشارات قرآنی برای پاسخگویی به مشکلات و مسائل اجتماعی ازجمله استعمار، استبداد، حقوق زنان، مالکیت اشتراکی، و مشروعیت نهادهای مدنی استفاده میشوند.