مطالعات قرآنی
زهرا دلاور ابربکوه؛ کبری روشنفکر؛ عیسی متقی زاده
چکیده
دریافت قرآن به مثابه متنی ادبی و زیبا، در میان عرب زبانان پیشینهای مدید داشته و قرآن از منظر فصاحت و بلاغت در تمدن اسلامی از جایگاه بی بدیل برخوردار است. نظر به اینکه معیارهای نگارش و ارزیابی زیباییشناختی متون ادبی در جوامع مختلف، متفاوت بوده و هر جامعهای شاخصهای خاص خود را در سنجش و درک زیبایی دارد، در این پژوهش، با تمرکز بر ...
بیشتر
دریافت قرآن به مثابه متنی ادبی و زیبا، در میان عرب زبانان پیشینهای مدید داشته و قرآن از منظر فصاحت و بلاغت در تمدن اسلامی از جایگاه بی بدیل برخوردار است. نظر به اینکه معیارهای نگارش و ارزیابی زیباییشناختی متون ادبی در جوامع مختلف، متفاوت بوده و هر جامعهای شاخصهای خاص خود را در سنجش و درک زیبایی دارد، در این پژوهش، با تمرکز بر دو تن از خاورشناسان آلمانی به نامهای تئودور نولدکه و آنجلیکا نویورث، واکنش زیباییشناختی به قرآن را در یک بافت فرهنگی متمایز و غیر عربی، بررسی نمودیم و ضمن بکارگیری روش توصیفی و تحلیلیِ مبتنی بر نظریهی دریافت هانز روبرت یاوس، درصدد برآمدیم با بازسازی افق انتظارات آن دو، چگونگی تأثیر گذاری قرآن را در یک فضای زبانی بیگانه، واکاوی و عوامل مؤثر بر این فرآیند را، شناسایی نماییم. می توان گفت ارزش زیباییشناختی قرآن در نزد خاورشناسان تحت تأثیر وظایفی است که آنها در پژوهشهای قرآنی خود درصدد آن هستند. اگرچه هر دوی آنها قرآن را به عنوان یک متن ادبی دریافت کردهاند، لیکن این دریافت یک تجربهی زیبایی شناختی به شمار نمی آید. آنها همچون پژوهشگری هستند که دیوان شعری را بدون توجه به دلایل زیبایی و تأثیرگذاری آن، صرفا جهت استنباط رسوم زندگانی مردم یک دوره، مورد خوانش قرار میده
مرتضی قائمی؛ اختر ذوالفقاری
چکیده
در قرآن و نهجالبلاغه استعارههای مفهومی متعددی برای معرفی زندگی به کار رفته است؛ از جمله استعاره گیاه انگاری که به شکل متنوع برای ترسیم ابعاد زندگی مورد استفاده قرار گرفته است. در پژوهش حاضر که به روش تحلیلی – توصیفی انجام شده، تلاش شده است با استفاده از اصول استعاره مفهومی، فرافکنی حوزه مبدأ "گیاهان" بر حوزه مقصد "زندگی" در متن ...
بیشتر
در قرآن و نهجالبلاغه استعارههای مفهومی متعددی برای معرفی زندگی به کار رفته است؛ از جمله استعاره گیاه انگاری که به شکل متنوع برای ترسیم ابعاد زندگی مورد استفاده قرار گرفته است. در پژوهش حاضر که به روش تحلیلی – توصیفی انجام شده، تلاش شده است با استفاده از اصول استعاره مفهومی، فرافکنی حوزه مبدأ "گیاهان" بر حوزه مقصد "زندگی" در متن قرآن و نهجالبلاغه بررسی قرار شود تا مشخص گردد که در متن قرآن و نهجالبلاغه چه مفاهیمی از حوزه مبدأ "گیاهان" بر حوزه مقصد "زندگی" فرافکنی شده است؟ مهمترین نگاشتهای حاصل از این فرافکنی چه میباشند؟ استفاده از استعاره مفهومی "زندگی زراعت است" چه تأثیری در تبیین دیدگاه اسلامی نسبت به زندگی دارد؟نتایج تحقیق حاضر نشان میدهد در متن قرآن و نهجالبلاغه از طریق گیاهانگاری، تناظری بین زندگی و گیاهان و اصطلاحات مربوط به آن ایجاد شده است که مربوط به سیر حرکت انسان از تولد تا مرگ و رسیدن به مقصد نهایی زندگی است. استعارههای رویشی و گیاهانگاری در متن قرآن و نهجالبلاغه در نهایت تأییدکننده این عقیده هستند که دنیا مزرعه آخرت است و هر چه درآن انجام دهی در آخرت نتیجهاش را خواهی دید.
محمدعلی طباطبایی
چکیده
قرآن در دو آیۀ مختلف، اما با تعبیری تقریبا یکسان، دربارۀ ستونهای آسمانها سخن گفته است؛ ولی ساختار سخن در این آیات به گونهای است که مفسران در طول تاریخ آن را به دو شکل کاملا متفاوت فهم کردهاند که یکی حاکی از وجود ستونهایی نامرئی برای آسمان، و دیگری نافی وجود هرگونه ستونی است. این دو تفسیر، هرچند در ظاهر هر یک مبتنی بر تحلیلهای ...
بیشتر
قرآن در دو آیۀ مختلف، اما با تعبیری تقریبا یکسان، دربارۀ ستونهای آسمانها سخن گفته است؛ ولی ساختار سخن در این آیات به گونهای است که مفسران در طول تاریخ آن را به دو شکل کاملا متفاوت فهم کردهاند که یکی حاکی از وجود ستونهایی نامرئی برای آسمان، و دیگری نافی وجود هرگونه ستونی است. این دو تفسیر، هرچند در ظاهر هر یک مبتنی بر تحلیلهای ادبی خاص خودشان هستند، اما بررسیهای این مقاله نشان میدهد که پذیرش یا رد هر کدام از دو تفسیر فوق، بیشتر از آنکه متکی به قواعد ادبی باشد، مبتنی بر نظریاتی پیشینی در حوزههای کلام و کیهانشناسی و نیز رابطۀ میان این دو حوزه است. بنابراین، با گذر زمان و وقوع تغییرات یا اصلاحاتی در هر یک از دو حوزۀ فوق یا ارتباطات میان آنها، چگونگی تفسیر آیه دستخوش تحولاتی جدید میشود. این مقاله با رویکرد تاریخی به بررسی چگونگی وقوع این تحولات تفسیری بر اثر تحولات کلامی و کیهانشناختی در طی چهارده قرن گذشته میپردازد و نشان میدهد که این تحولات را میتوان در سه دورۀ تاریخی مجزا بر اساس تحولات رخداده در کلام و کیهانشناسی طبقهبندی کرد.
مطالعات قرآنی
ابراهیم دانش؛ فرامرز جلالت
چکیده
نقش قرآن کریم در تکوین ادبیات و تمدّن اسلامی-ایرانی انکارناپذیر است. از نمونههای این تأثیر، بازتاب قرآن کریم در محتوا، فرم و زبانِ قابوسنامه است که موجب غنای آن از جنبههای مختلفی شدهاست. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی، با ارائة شواهد متنی به بررسی روابط بینامتنی قرآن کریم و قابوسنامه بر اساس نظریِة ژرار ژُنت پرداخته، به این ...
بیشتر
نقش قرآن کریم در تکوین ادبیات و تمدّن اسلامی-ایرانی انکارناپذیر است. از نمونههای این تأثیر، بازتاب قرآن کریم در محتوا، فرم و زبانِ قابوسنامه است که موجب غنای آن از جنبههای مختلفی شدهاست. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی، با ارائة شواهد متنی به بررسی روابط بینامتنی قرآن کریم و قابوسنامه بر اساس نظریِة ژرار ژُنت پرداخته، به این نتایج دستیافته که وفور موضوعات، حکمتها، تمثیلات و واژگان قرآنی در قابوسنامه نشاندهندة تأثیرِ محتوایی، ادبی، سبکی و زبانی قرآن کریم و استفادة بجای عنصرالمعالی از آنها در اثر خویش است. وی در تبعیّت از شیوة تعلیمی-تربیتی جهانشمول قرآن کریم با وجود مخاطب قراردادن فرزندش، با ایجاد تنوّع زبانی، فرهنگی و موضوعی، کلّ ابناء بشر را مخاطب قرارداده، از معارف قرآن بهرهمند کردهاست. او از آموزههای حکمتآمیز قرآن کریم به تناسب ابواب، موضوعات و مخاطبان، به شیوههای گوناگون بینامتنی استفاده و آنها را به زبانی ساده و تأثیرگذار بیانکردهاست. رابطة کلانِ قابوسنامه با قرآن کریم، اخذ، تداوم و اشاعة آموزههایِ آن است. این کتاب به عنوان متنی برجسته در فرهنگ و ادب اسلامی، نقشی رسانهای در انتقال ادبی و هنری آموزههای اعتقادی، اجتماعی و فرهنگی قرآن کریم به فارسی زبانان ایفاکردهاست.
حامد جوکار؛ مجید هادوی؛ احمد جمالی گندمانی؛ مرتضی سلمانی ماهینی
چکیده
سنجش دین داری به عنوان یکی از مباحث مهم جامعهشناسی دین، میتواند کمک زیادی به سیاستگذاری و برنامهریزی بخصوص در جوامع دینی کند. به علاوه سنجش درست و علمی میزان دینداری میتواند انگارههای گوناگون در خصوص جایگاه دین و عملکرد دینی حاکمیت در کشور را اصلاح نماید. میزان خواندن قرآن و توجه به معنای آیات و ترجمه آنها به عنوان یکی ...
بیشتر
سنجش دین داری به عنوان یکی از مباحث مهم جامعهشناسی دین، میتواند کمک زیادی به سیاستگذاری و برنامهریزی بخصوص در جوامع دینی کند. به علاوه سنجش درست و علمی میزان دینداری میتواند انگارههای گوناگون در خصوص جایگاه دین و عملکرد دینی حاکمیت در کشور را اصلاح نماید. میزان خواندن قرآن و توجه به معنای آیات و ترجمه آنها به عنوان یکی از نمودهای مهم و قابل سنجش و اندازهگیری رفتار دینی در سطح جامعه اسلامی، یکی از شاخصهایی است که علاوه بر نشان دادن وضعیت دینی، میزان موفقیت سیاستها و برنامههای این حوزه را نیز روشن میکند. در این پژوهش با استفاده از روش تحقیق آمیخته و نیز بکار گیری روش پیمایش در سطح ملی، کوشش شده شاخصهای توسعه فرهنگ قرآنی در کشور به دقت بررسی و سنجیده شود. حجم نمونه برابر 1500نفر بوده است که به تفکیک جنس، مذهب، محل سکونت، سطح تحصیللات و سن نمونه گیری شدهاند. از بررسی دادههای به دستآمده پژوهش، این نتایج به دست آمده است: ارتباط معنا داری میان جنسیت و میزان قرآن خواند افراد وجود دارد. ارتباط مستقیمی میان سطح تحصیلات و قرآن خواندن روزانه و درک معنای آیات وجود دارد. ارتباط معناداری میان مذهب و میزان قرآن خواندن افراد به چشم میخورد.
مجتبی شکوری؛ فاطمه حاجی اکبری
دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1398، ، صفحه 104-138
چکیده
یکی از نعمتهای بهشتیان که در آیه 21 سوره طور بدان اشاره شده، الحاق ذریه مؤمنان به ایشان به شرط تبعیت از آنها در ایمان عنوان شده است. مفسران پیرامون اینکه مراد از ذریه چیست و این ذریه با چه شرایطی میتوانند به پدران خود ملحق شوند، نظرات مختلفی ابراز نمودهاند. پرداختن به این موضوع از این نظر اهمیت مییابد که چگونگی و شرایط این ...
بیشتر
یکی از نعمتهای بهشتیان که در آیه 21 سوره طور بدان اشاره شده، الحاق ذریه مؤمنان به ایشان به شرط تبعیت از آنها در ایمان عنوان شده است. مفسران پیرامون اینکه مراد از ذریه چیست و این ذریه با چه شرایطی میتوانند به پدران خود ملحق شوند، نظرات مختلفی ابراز نمودهاند. پرداختن به این موضوع از این نظر اهمیت مییابد که چگونگی و شرایط این الحاق میتواند نقش مهمی در تنظیم عملکرد دنیوی و انتظارات اخروی فرد مسلمان ایفا نماید. به عنوان نمونه، اگر فهم از این آیه اینگونه باشد که مؤمنان میتوانند ذریه مؤمن خود را در بهشت به خود ملحق نمایند، انگیزه انجام و کثرت اعمال صالح در میان فرزندان مؤمنین کاهش یافته و این تلقی پیش میآید که مسلمانان میتوانند با احراز سطحی حداقلی از ایمان، به درجات والاترین مؤمنان از میان اجداد خود نائل گردند. واکاوی تاریخی نظرات مفسرین نشان میدهد که به مرور زمان و با اهمیت یافتن مباحث عدل الهی و عدالت اجتماعی در سدههای اخیر، مفسران به دیدگاهها و نظراتی گرایش یافتهاند که چالشهای موجود در مفاهیم آیه را برطرف سازد. لذا اکثر مفسران متأخر و معاصر معتقدند مناسبترین برداشت از آیه آن است که اولاً مراد از ذریه را صرفاً فرزندان و نه نسلهای بعدتر و ثانیاً مراد از الحاق را صرف همنشینی و نه همدرجهبودن قلمداد نماییم.
مریم قبادی؛ هادی رهنما
چکیده
هدف این پژوهش دستیابی به تبیینی تاریخی از برنامه آموزشی رشته دانشگاهی علوم قرآن و حدیث در نظام رسمی آموزش عالی ایران است. به این منظور، پیدایی و سیر تغییرات این رشته در بازه 1365 تا 1395 بر پایه دادههای تاریخ شفاهی و تحلیل اسناد برنامههای درسی مصوب شورای عالی برنامهریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (عتف)، بررسی شده است. در دهه نخست ...
بیشتر
هدف این پژوهش دستیابی به تبیینی تاریخی از برنامه آموزشی رشته دانشگاهی علوم قرآن و حدیث در نظام رسمی آموزش عالی ایران است. به این منظور، پیدایی و سیر تغییرات این رشته در بازه 1365 تا 1395 بر پایه دادههای تاریخ شفاهی و تحلیل اسناد برنامههای درسی مصوب شورای عالی برنامهریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (عتف)، بررسی شده است. در دهه نخست حیات رشته پس از پیروزی انقلاب اسلامی، هدفگذاری اساسی این رشته «تربیت نیروی انسانی و کارگزار آشنا با معارف اسلامی» بوده است، با این نگاه که توسعه دانش در حوزه معارف اسلامی، نه مسئولیت دانشگاه که کارویژه «حوزههای علمیه» است. در ادامه حیات رشته نیز، محوریت بخشیدن به «تفسیر و استنباط معارف قرآن و حدیث»، موجب شده است جهتگیری غالب در تربیت دانشگاهی به سوی کارکردهای عمومی باشد و از تخصصگرایی در مسائل «علوم قرآن و حدیث» فاصله گیرد. از ابتدای دهه 1380، «علوم قرآن و حدیث» در همه مقاطع دانشگاهی رشتهای مستقل شده، اما تخصصگرایی حتی در دوره دکتری، اتفاق نیفتاده است. از سال 1395، طرح تحول در مقطع کارشناسی رشته به اجرا درآمده، اما ادامه این مسیر تحولی در دورههای تحصیلات تکمیلی پی گرفته نشده، همان پیکره آموزشیِ ازپیشموجود تداوم یافته است.
مطالعات قرآنی
نوشین چترچی
چکیده
مقدمه و هدف: ایران در مسیر افزایش جمعیت سالمند قرار دارد، بنابراین ممکن است با پدیدهای به نام «بحران سالمندی» در آینده روبرو شود. پژوهش کنونی باهدف تعیین مولفههای و پیامدهای سالمندی از منظر آیات قرآن و تأثیر آن در فرهنگ اسلامی سامانیافته است.روش: پژوهش حاضر از نوع اسنادی و کتابخانهای است و تابع پژوهش کیفی مبتنی بر تحلیل محتوای ...
بیشتر
مقدمه و هدف: ایران در مسیر افزایش جمعیت سالمند قرار دارد، بنابراین ممکن است با پدیدهای به نام «بحران سالمندی» در آینده روبرو شود. پژوهش کنونی باهدف تعیین مولفههای و پیامدهای سالمندی از منظر آیات قرآن و تأثیر آن در فرهنگ اسلامی سامانیافته است.روش: پژوهش حاضر از نوع اسنادی و کتابخانهای است و تابع پژوهش کیفی مبتنی بر تحلیل محتوای آیات قرآن است؛ بدین خاطر تمام آیات، در ارتباط با سالمندی، جمعآوری و سپس مورد تحلیل و سازماندهی قرار گرفته است.نتایج: در قرآن در 9 آیه به دوره سالمندی پرداخته شده و باتوجهبه مراحل رشد جسمی، شناختی، هیجانی و اجتماعی ظرفیتها را برشمرده است. سپس در قرآن در 8 آیه مسئولیتها و تکالیفی را برای شخص سالمند، خانواده و جامعه مشخص نموده است.نتیجهگیری: به نظر میرسد پیشآگاهی مرتبط با سالمندی در قرآن، به انسان کمک میکند تا ضمن آن که خود را برای چنین مرحلهای آماده میسازد، از دوره توانمندی استفاده بهتری کند تا با رسیدن به حیات معنوی راهی برای کنارآمدن با تنهایی، بیماری و آمادگی برای مرگ در سالمندی را بیابد، سپس شاخصهای رفتاری دیگران را در ارتباط با سالمند تصریح میکند و در پایان به تأثیر مولفههای سالمندی در فرهنگ اسلامی پرداخته شده است.
ثمانه علوی
دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1398، ، صفحه 57-81
چکیده
از جمله اهدافِ تفسیرِ مبتنی بر تکثر معنا، نظریهی ارزش افزایی در تفسیر هرمنوتیکی متون است. یک تفسیر ارزش افزا، دامنهای از احتمالات تفسیری را بهسوی متن روانه میدارد تا ارزش اعتبار ادبیِ آن را بهحد اعلا رسانده و آشکار نماید. در مقابل فواید مترتبی نظیر ویژگیهای منحصربهفرد متنی نظیر ظرفیتهای زبانی، امکانات بالقوة معنایی ...
بیشتر
از جمله اهدافِ تفسیرِ مبتنی بر تکثر معنا، نظریهی ارزش افزایی در تفسیر هرمنوتیکی متون است. یک تفسیر ارزش افزا، دامنهای از احتمالات تفسیری را بهسوی متن روانه میدارد تا ارزش اعتبار ادبیِ آن را بهحد اعلا رسانده و آشکار نماید. در مقابل فواید مترتبی نظیر ویژگیهای منحصربهفرد متنی نظیر ظرفیتهای زبانی، امکانات بالقوة معنایی متن، تأثیرپذیری خوانش متن از دایرةالمعارف خواننده و اطلاعات عصری آن، مشکل عمدهی چنین رویکردی در هرمنوتیک پسامدرن، بیاعتنایی بهقصد مؤلف بهعنوان تنها فاکتور تعیّن بخش معنای متن است. ازاینرو نظریهی ارزش افزایی بهطور مطلق امکان طرح در همهی متون را نخواهد داشت؛ بنابراین پژوهش فوق که به شیوهی توصیفی-تحلیلی همراه با گردآوری اطلاعات اسنادی و کتابخانهای انجامگرفته است میکوشد با طرح فرضیهی « ارزش افزایی قصدی گرا » تعدّد معانی برداشتشده از قرآن را در عین ملتزم بودن بهقصد ماتن اثبات نماید و در پی نفی توأمان «وحدت معنایی مبتنی بر قصدی گرایی انحصاری» و «کثرت معنایی مبتنی بر ذهنیگرایی افراطی» برآید و روش تفسیری جدیدی را برای تفاسیر متون به خصوص متن مقدس قرآن ارائه نماید.
مهدی مطیع
دوره 1، شماره 3 ، مهر 1396، ، صفحه 61-82
چکیده
انگارة برادری و اخوت در زمان نزول قرآن بهمنزلة نهاد اجتماعی کارآمد و مؤثری در فضای حمیت و عصبیت جاهلی شکل گرفته بود. این انگاره تصوری خاص از برادری بر اساس پیوندهای خونی و سببی، پیمانهای قومی و قبیلهای، یا عرف اجتماعی و فرهنگی بود که فارغ از حق یا باطلبودن در زندگی عرب جاهلی رواج داشت. با ظهور اسلام و نزول قرآن کریم ...
بیشتر
انگارة برادری و اخوت در زمان نزول قرآن بهمنزلة نهاد اجتماعی کارآمد و مؤثری در فضای حمیت و عصبیت جاهلی شکل گرفته بود. این انگاره تصوری خاص از برادری بر اساس پیوندهای خونی و سببی، پیمانهای قومی و قبیلهای، یا عرف اجتماعی و فرهنگی بود که فارغ از حق یا باطلبودن در زندگی عرب جاهلی رواج داشت. با ظهور اسلام و نزول قرآن کریم مانند بسیاری دیگر از انگارهها تغییر معناداری در این تصور اجتماعی ایجاد شد. روش مردمشناسی فرهنگی درصدد بررسی چگونگی پیدایی و رسوخ این انگاره در ذهن عرب پیش از قرآن است. در مرحلة اول انگارة برادری در فضای جاهلی بررسی میشود. در مرحلة دوم تغییرات قرآن در این انگاره پیجویی میشود و در مرحلة سوم فهم نهایی قابل استفاده در همة زمانها و فرهنگها از قرآن برداشت میشود. تغییرات ایجادشده از جانب قرآن کریم در انگارة برادری را در هفت لایه میتوان بررسی کرد که لزوماً ترتیب تاریخی ندارد، بلکه از ساختار متنی قرآن استنتاج میشود. توجه به مفهوم برادری و ریشة آن و ارائة معنایی خاص از آن؛ تحلیل نمونههای مثبت و منفی تاریخی؛ ارتقای مفهوم برادری به سطح ارتباط با برگزیدگان و پیامبران الهی؛ جهتدادن برادری به ارتباطی حقیقی و ارزشمدار؛ تغییر انگارة اجتماعی برادری؛ شکست سطوت توهم برادری جاهلانه؛ و پیشنهاد انگارهای صحیح از مفهوم برادری که بر ایمان و اخلاق مبتنی میشود و هدف از آن حصول سعادت در جهان آخرت و کسب رضایت الهی است و ثمرة آن ایجاد فضایی آرام و سرشار از حمایت و همراهی و حتی ایثار در میان افراد جامعه است. استفاده از این آموزة قرآن در جهان امروز، که در سراشیبی انحطاط اخلاقی است، هم پیوندهایی حقیقی در جامعه ایجاد میکند و هم دلها را در راه رشد و کمال همراه میکند.
روح الله نجفی
دوره 2، شماره 3 ، آذر 1397، ، صفحه 61-74
چکیده
در آیه 25 سوره نساء ، در قرائت فعل « أحصنَّ » به صیغه مجهول یا معلوم اختلاف شده است. از منظر تفسیری، قرائت « اُحْصِنَّ » به صیغه مجهول با معنا شدن «إحصان» به ازدواج و قرائت « اَحْصَنَّ » به صیغه معلوم با معنا شدن آن به اسلام، ملازمت داشته است. تحقیق حاضر نشان می دهد که قرائت معلوم «أَحصَنَّ» و معنا گردیدن «اِحصان» ...
بیشتر
در آیه 25 سوره نساء ، در قرائت فعل « أحصنَّ » به صیغه مجهول یا معلوم اختلاف شده است. از منظر تفسیری، قرائت « اُحْصِنَّ » به صیغه مجهول با معنا شدن «إحصان» به ازدواج و قرائت « اَحْصَنَّ » به صیغه معلوم با معنا شدن آن به اسلام، ملازمت داشته است. تحقیق حاضر نشان می دهد که قرائت معلوم «أَحصَنَّ» و معنا گردیدن «اِحصان» به اسلام، با سیاق آیه، سازگاری ندارد و خاستگاه پیدایش این قرائت و معنای خلاف سیاق، به انگاره ای فقهی بازمی گردد که شاخص ترین مدافع آن، «عبداللّه بن مسعود»، صحابی پیامبر اسلام و معلّم قرآن کوفیان بوده است. به عقیده ابن مسعود ، حدّ زنا برای کنیز زناکار فاقد شوهر و شوهردار ، یکسان بود اما مفهوم مخالف شرط «إذا أحصنّ» در آیه 25 نساء ، در فرض معنا شدن «إحصان» به ازدواج، چنین انگاره ای را برنمی تافت.از این رو، قرائت معلوم «أَحصَنَّ» و معنای «اِحصان» برای اسلام، پیشنهاد گردید. خوانش قاریان بعدی کوفه نیز بر خلاف قاریان دیگر شهرها، از رأی ابن مسعود، تأثّری مشهود یافته است به گونه ای که عملکرد قاریان هفتگانه یا دهگانه ، معلوم می دارد که قرائت به صیغه معلوم، هویّتی کوفی پیدا کرده است.
محمد باقر سعیدی روشن
دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1396، ، صفحه 63-97
چکیده
معناشناسی شناختی متأخرترین و همزمان مطرحترین دیدگاه در میان نظریههای معناشناسی معاصر است که طی چهار دهة گذشته نشو و نما یافته است. در اهمیت این نظریه همین بس که ذهن اندیشمندان گوناگونی را به خود معطوف کرده است. مبانی و مؤلفههای این نظریه کدام است؟ آیا میتوان این دیدگاه را پارادایمی موجه در زبانشناسی و معناشناسی دانست ...
بیشتر
معناشناسی شناختی متأخرترین و همزمان مطرحترین دیدگاه در میان نظریههای معناشناسی معاصر است که طی چهار دهة گذشته نشو و نما یافته است. در اهمیت این نظریه همین بس که ذهن اندیشمندان گوناگونی را به خود معطوف کرده است. مبانی و مؤلفههای این نظریه کدام است؟ آیا میتوان این دیدگاه را پارادایمی موجه در زبانشناسی و معناشناسی دانست که پاسخگوی مسائل حوزة زبان و معناست؟ نیز این پرسش برای پژوهشگران مسلمان بسی مهم است که آیا میتوان این نظریه را چهارچوبی رسا و استوار در خوانش مفاهیم قرآن و معناشناسی معارف آن انگاشت؟ این جستار تلاشی است برای پاسخ به پرسشهای فوق که به روش تحلیلی ـ تطبیقی تکوین یافته است. مؤلف، ضمن بازخوانی عناصر اصلی نظریة معناشناسی شناختی، به بررسی آنها بهویژه از منظر فلسفة علمی میپردازد و سپس توان و ظرفیت این نظریه را در بازنمایی فرهنگ قرآن مجید و عوالم معنایی آن میسنجد.
سید حمید رضا رئوف؛ زهره قادری
دوره 2، شماره 2 ، شهریور 1397، ، صفحه 63-84
چکیده
مطالعه و بررسی معنا در واژگان کلیدی یک متن اولین قدم برای فهم جهاننگری حاکم بر آن متن است. اهمیت این نوع بررسی ها برای شناسایی جهان نگری، در مطالعات متن مقدس به خوبی آشکار میشود؛ زیرا آگاهی از جهاننگری دینی برای اخذ و انطباق با آن نزد دینداران امری مهم تلقی میشود. در این مقاله از طریق بررسی تطور معنایی واژه و کشف معنای این واژه در قرآن، ...
بیشتر
مطالعه و بررسی معنا در واژگان کلیدی یک متن اولین قدم برای فهم جهاننگری حاکم بر آن متن است. اهمیت این نوع بررسی ها برای شناسایی جهان نگری، در مطالعات متن مقدس به خوبی آشکار میشود؛ زیرا آگاهی از جهاننگری دینی برای اخذ و انطباق با آن نزد دینداران امری مهم تلقی میشود. در این مقاله از طریق بررسی تطور معنایی واژه و کشف معنای این واژه در قرآن، کوشش شده است تا معنای دقیقی از این واژه از « نفس » حیث زبانی و کاربرد قرآنی بدست آید و این نتیجه در کنار رویکرد تفسیری علامه به آزمونی دو سویه گذارده شود. نتیجه این تحقیق ارائه یک تعریف واحد برای این واژه در بود که از حیث معنایی با رویکرد تفسیری علامه « تشخص و فردیت شیء / فرد » معنای متفاوت است. رویکرد علامه در مواجهه با نفس در قرآن بیشتر مبتنی بر روش فلسفی ایشان (حکمت صدرایی) بوده و معنای لغوی دقیق و کاربرد قرآنی آن محور توجه در این رویکرد تفسیری نبوده است؛ زیرا تفسیر علامه ارائه رویکردی تبیینی برای فهم امروزیتر دغدغه پایبندی به معنای اصیل ،« نفس » از قرآن است و ضرورتاً در حوزه معنایابی واژه واژه را ندارد.
مریم صانع پور
دوره 3، شماره 3 ، آذر 1398، ، صفحه 63-83
چکیده
در دین اسلام مسالمت مهمترین اصل اخلاقی معرفی شدهاست ازآنجا که نام اسلام از سلم و مسالمت مشتق شده و برسر هر یک از سورههای قرآن آیة «بسم الله الرحمن الرحیم» - که رحمانیت عام پروردگار را نسبت به همگان تداعی میکند – تکرار میشود. نویسندة مقالة حاضر با استفاده از سه تفسیر شیعی( من وحی القرآن، الکاشف، و المیزان) و سه تفسیر ...
بیشتر
در دین اسلام مسالمت مهمترین اصل اخلاقی معرفی شدهاست ازآنجا که نام اسلام از سلم و مسالمت مشتق شده و برسر هر یک از سورههای قرآن آیة «بسم الله الرحمن الرحیم» - که رحمانیت عام پروردگار را نسبت به همگان تداعی میکند – تکرار میشود. نویسندة مقالة حاضر با استفاده از سه تفسیر شیعی( من وحی القرآن، الکاشف، و المیزان) و سه تفسیر سنی( التحریر و التنویر، فی ظلال القرآن، و جامع البیان فی تفسیر القرآن) براساس کلیدواژة قرآنی «ناس» کوشیده تا در روشی عقلی و مفهومی اصول «اخلاق مسالمت» را صورتبندی کند. این اصول اخلاقی اولاً) بر مبانی انسانشناسانه قرآنی مانند پاکنهادی، برادری، و برابری همه افراد بشر، پایهگذاری شده؛ ثانیاً) در زمینههای اخلاق همگرایانهای مانند رحمت، وحدت، امنیت و صلح عمومی شکل گرفته؛ تا ثالثاً) اصول اخلاق مبتنی بر مشترکات فطری همه افراد نوع بشر بهگونهای صورتبندی شود که در هر یک از اصول، همه زمینههای مشترک زیست اخلاقی قرآن، و نیز همه مبانی انسانشناسانة قرآن حضور داشته باشند تا نظام اخلاقی منسجمی برای ارتباط مسالمتآمیز میان فرهنگها و ادیان مختلف جهان شکل گیرد؛ اخلاقی که مبتنی بر وجوه اشتراک «امت انسانی واحد» است.
سید علی اصغر سلطانی؛ مهدی مقدسی نیا؛ حسین تک تبار فیروزجایی
دوره 1، شماره 2 ، تیر 1396، ، صفحه 67-82
چکیده
صلوات بر محمد (ص) و آل محمد (س) عبارتی است که مسلمانان روزانه بارها آن را بیان میکنند یا از دیگران میشنوند. در نگاه اول، صلوات به قصد قربت انجام میشود، اما با دقت بیشتر میتوان دریافت که نقش کاربردی مهمی در ارتباطات اجتماعی روزمره ایفا میکند. مسئلة اصلی این پژوهش آن است که دریابد صلوات در تعاملات اجتماعی میان مسلمانان، در حوزة ...
بیشتر
صلوات بر محمد (ص) و آل محمد (س) عبارتی است که مسلمانان روزانه بارها آن را بیان میکنند یا از دیگران میشنوند. در نگاه اول، صلوات به قصد قربت انجام میشود، اما با دقت بیشتر میتوان دریافت که نقش کاربردی مهمی در ارتباطات اجتماعی روزمره ایفا میکند. مسئلة اصلی این پژوهش آن است که دریابد صلوات در تعاملات اجتماعی میان مسلمانان، در حوزة شفاهی، میان شیعیان ایرانی فارسیزبان و شیعیان عراقی عربزبان چه نقش ارتباطیای بازی میکند و آیا تفاوتی در نوع کاربرد صلوات در میان این دو گروه اجتماعی وجود دارد یا خیر؟ چهارچوب نظری کلی این پژوهش کاربردشناسی زبان و بهطور خاص نظریة کنشهای گفتاری جان سرل است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که صلوات علاوه بر بعد بیانی ابعاد منظوری نیز دارد و بهعنوان کنش گفتار ترغیبی، عاطفی، تعهدی، و اعلامی در شرایط کاربردی و اجتماعی مختلف به کار میرود. همچنین، نتایج نشان میدهد کاربرد صلوات در کنش گفتارهای ترغیبی با هدف غیرمستقیمگویی به کار رفته است؛ در کنشهای عاطفی افراد برای تشدید بیان احساس در وجود خویش از صلوات بهره میگیرند؛ در کنشهای تعهدی نیز هدف از بهکارگیری صلوات تقدس بخشیدن به تعهد است؛ و در کنشهای اعلامی همسو کردن دیدگاهها و اعلام مواضع از یک سو و جلب توجه افراد به یک موقعیت، از طریق بالا بردن صدا، میتواند عامل تأثیرگذار در استفاده از صلوات باشد.
احمد قرایی سلطان آبادی
چکیده
ساختار و هندسه سورههای قرآن اغلب بر اساس وحدت موضوعی بررسی وتبیین شدهاند، به این معنا که همه آیات یک سوره بر محور موضوعی مشترک نظم وانسجام یافتهاند. اینکه آن محور مشترک چه باشد، دیدگاههایی مطرح شده است. پژوهش حاضر درصدد بیان این دیدگاه احتمالی است که در بیشتر سورهها اعم از اینکه محور وغرض آنها، توحید یا معاد یا احوال اهلایمان ...
بیشتر
ساختار و هندسه سورههای قرآن اغلب بر اساس وحدت موضوعی بررسی وتبیین شدهاند، به این معنا که همه آیات یک سوره بر محور موضوعی مشترک نظم وانسجام یافتهاند. اینکه آن محور مشترک چه باشد، دیدگاههایی مطرح شده است. پژوهش حاضر درصدد بیان این دیدگاه احتمالی است که در بیشتر سورهها اعم از اینکه محور وغرض آنها، توحید یا معاد یا احوال اهلایمان یا اهلکفر و.. باشد، یک یا چند موقعیت مرزی نیز بیان شده است که در ارتباط با آن محور سوره نیز هستند. موقعیتهاییکه به نقطه حساسی از زندگی انسان در دنیا وآخرت اشاره دارند که گریز وگزیری از آنها نیست. ساختار هندسی دو سوره مُلک و آل عمران با همین شیوه بررسی و مشخص گردید که همه آیات سوره به همراه شواهد لفظی و معنایی متعدد به دنبال تبیین وتأکید بر یک وضعیت مرزی از زندگی انسانند؛ بدینگونه که بنا بر مدلول آیه10 مُلک، انسان وضعیتی را تجربه خواهد کردکه درآن فقط حسرت و پشیمانی خواهد خورد از اینکه چرا در زمین و میان نعمتهای بیشمار آن(نعقل ونسمع) نکرده است، و بنا بر مدلول آیه10 آل عمران هم انسان ممکن است زمانی را تجربه نماید که از دست هیچ یک از اموال، اولاد و داشتههای او کاری برنیاید.
صدیقه مفیدی؛ محسن قاسمپور؛ حمیدرضا فهیمی تبار
دوره 2، شماره 4 ، اسفند 1397، ، صفحه 69-90
چکیده
رویکرد واعظانه، نوعی گرایش تفسیری است که در سدههای مختلف از سوی مفسران قرآن کریم در تفسیر آیات الهی مورداستفاده قرارگرفته است. در این رویکرد، کاربرد زبان و اصطلاحات روزمره مخاطب، داستانها و قصه ها، به ویژه قصههای اساطیری به منظور جلب توجه مخاطبان و اقناع عاطفی آن ها پرشمار است. گفته می شود یکی از تفاسیر مهم باملاحظه این نوع ...
بیشتر
رویکرد واعظانه، نوعی گرایش تفسیری است که در سدههای مختلف از سوی مفسران قرآن کریم در تفسیر آیات الهی مورداستفاده قرارگرفته است. در این رویکرد، کاربرد زبان و اصطلاحات روزمره مخاطب، داستانها و قصه ها، به ویژه قصههای اساطیری به منظور جلب توجه مخاطبان و اقناع عاطفی آن ها پرشمار است. گفته می شود یکی از تفاسیر مهم باملاحظه این نوع گرایش، ترجمهی تفسیر طبری است و همگرایی مترجمان تفسیر طبری با برخی باورهای فرهنگی مخاطبان از عناصر مهم وقابل توجه در رویکرد تفسیر واعظانه این اثر است. به دیگر سخن مفسران این تفسیر باملاحظه عناصر فرهنگی مردم آن عصر ترجمه تفسیری را بهگونهای رقمزدهاند که این جنبه تفسیری مشهود گردد. بر این اساس این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که مؤلفه های گرایش واعظانه در ترجمه تفسیر طبری کدام است؟ در یک نگاه کلی میتوان دستاورد این تحقیق را در این نکته اساسی مورد تأکید قرارداد که مؤلفان این تفسیر مؤلفههای فرهنگ ایرانی و زبان فارسی به کار رفته در مفاهمه مخاطبان آن روزگار را در خود منعکس ساخته واز این رهگذر کوشش کردهاند بین این فرهنگ و فرهنگ اسلامی پیوندی برقرار سازند. پیوندی که هدف آن تأثیرگذاری بر مخاطب و ایجاد فرآیندی است که در نهایت به رشد و ارتقا شخصیت تربیتی و معنوی آنان بیانجامد. کاربست اینچنین شیوهای در تفسیر غالباً در رویکردهای تفسیر واعظانه ملموس است.
سیدضیاء الدین علیانسب؛ رباب اتفاق؛ سیدمجید نبوی
چکیده
پژوهش حاضر سعی کرده، با تحلیل واژهی «رحمن» در آیهی ﴿بسمالله الرحمن الرحیم﴾ گامی درکمک به فهم دقیقتر واژه و گویایی ترجمهی آن بردارد. ابتدا به بررسی توضیحات تفاسیر از «رحمن» به خصوص تفسیر تسنیم پرداخته، تا مفهومی دقیق و رسا به دست آورد، سپس با تحلیل ترجمههای مختلف، دلایل قرآنی و روایی خود بر تأیید یا رد هر ترجمه ...
بیشتر
پژوهش حاضر سعی کرده، با تحلیل واژهی «رحمن» در آیهی ﴿بسمالله الرحمن الرحیم﴾ گامی درکمک به فهم دقیقتر واژه و گویایی ترجمهی آن بردارد. ابتدا به بررسی توضیحات تفاسیر از «رحمن» به خصوص تفسیر تسنیم پرداخته، تا مفهومی دقیق و رسا به دست آورد، سپس با تحلیل ترجمههای مختلف، دلایل قرآنی و روایی خود بر تأیید یا رد هر ترجمه را بیان کرده و به این نتیجه رسیدهاست که «رحمن»، رحمتی مطلق و فراگیر و بیمقابل است؛ بنابراین غضب الهی را نیز شامل میشود که رهبری آن با رحمت رحمانیه است. به دلیل کثرت و شمولیتی که از صیغهی فعلان فهمیده میشود، قرینهی سیاق آیههایی که «رحمن» در آنها به کار رفته، روایتهایی که به توضیح پیرامون آن پرداختهاند، و مصادیقی که مفسران برای آن برمیشمارند، مهندسی عالم بر عهدهی رحمت رحمانیه است؛ به نظر میرسد، هیچ یک از ترجمههای فارسی بررسی شده، رسایی کامل بر این معنا را ندارد. عدمقابلیت زبان فارسی در مقایسه با زبان عربی و در برخی موارد عدمتخصصهای گوناگون لازم برای ترجمه از سوی مترجمان از جمله عوامل نارسایی ترجمههای فارسی است که در مورد واژهی «رحمن»، مطلق بودن رحمت، که شامل غضب مستور الهی میشود مزید علت نارسایی ترجمههای آن شده است.
عباس رحیملو؛ سیدمحمود طیب حسینی؛ علی فتحی
دوره 3، شماره 4 ، بهمن 1398، ، صفحه 71-93
چکیده
شیوة ادبی "تهکم"، شگردی بر پایة وارونگویی و با بسامد بالا در قرآن است. این پژوهش با بازخوانی انتقادی تاریخچه این شیوة زبانی در دانش بلاغت و نمایانسازی ناهمسانی آن با استعاره و سایر مجازها، افزون بر جایگاهشناسی شیوة زبانی تهکم در دانش بدیع، از فرآیند و رمز و راز کارایی و گیرایی این فن ادبی پردهبرداری میکند. از آنجا که برخی ...
بیشتر
شیوة ادبی "تهکم"، شگردی بر پایة وارونگویی و با بسامد بالا در قرآن است. این پژوهش با بازخوانی انتقادی تاریخچه این شیوة زبانی در دانش بلاغت و نمایانسازی ناهمسانی آن با استعاره و سایر مجازها، افزون بر جایگاهشناسی شیوة زبانی تهکم در دانش بدیع، از فرآیند و رمز و راز کارایی و گیرایی این فن ادبی پردهبرداری میکند. از آنجا که برخی قرآنپژوهان، شناخت دانش بدیع را تنها در زیباییشناسی قرآن کارا دیده و آن را در فهم و تفسیر سودمند ندیدهاند، این جستار با بازتعریف کاربردی از شگرد تهکّم و با نوخوانی آیات، به شیوة توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ بدین پرسش برآمده که شناخت این آرایه، چه کارکردهای فراگیری در فهم و تفسیر قرآن دارد؟ نتیجه پژوهش آن است که پردهبرداری از معنایِ معنا و تحلیل ناسازواری درونمتنی یا برونمتنی آیات، آشکارسازی انگیزة گزینش واژگان در محور جانشینی، پیشآوری برداشتی پویا و اثرگذار با فعلیتبخشی و بازسازیِ نشانههای متن، و پیشگیری از حمل واژگان بر معانی و مصادیق غیرظاهر، از کارکردهای شناخت این شیوة زبانی در فرآیند برداشت معنای متن قرآن است.
نصرت نیل ساز؛ فرزانه فهیم
دوره 3، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 73-95
چکیده
فهرستنویسی تاریخچهای کهن دارد که کارکردها و شیوههای آن متناسب با اغراض گوناگون طی قرون متمادی تغییر کرده است. سعدالسعود، که فهرستی از کتابخانهی شخصی سید بن طاووس است ویژگیهای منحصر بهفرد و متفاوتی با سایر فهارس متعارف و موجود اسلامی دارد. تقارن نگارش این کتاب با دوران حملهی مغول که بسیاری از منابع ارزشمند فرهنگ ...
بیشتر
فهرستنویسی تاریخچهای کهن دارد که کارکردها و شیوههای آن متناسب با اغراض گوناگون طی قرون متمادی تغییر کرده است. سعدالسعود، که فهرستی از کتابخانهی شخصی سید بن طاووس است ویژگیهای منحصر بهفرد و متفاوتی با سایر فهارس متعارف و موجود اسلامی دارد. تقارن نگارش این کتاب با دوران حملهی مغول که بسیاری از منابع ارزشمند فرهنگ اسلامی نابود شدند، بر اهمیت آن میافزاید. شیوهی تحلیلی- انتقادی آن که با نقل گزیدههایی از هر کتاب همراه شده است، موضع سید در برابر آرای سایر مفسران و برخی از آراء و روشهای تفسیری سید بن طاووس را روشن میسازد. ذکر دقیق مشخصات هر نسخه، محل دقیق مطالب برگزیده و اشاره به ناکامل بودن برخی نسخهها در آن زمان نقش ارزندهای در نسخهپژوهی از زمان سید تا به امروز برای کاربران داشته است. این تحقیق که با روش تحلیل محتوا و مقایسهی مشخصههای فهرستی سعدالسعود با دیگر شیوههای فهرستنگاری از جمله فهرست ابن ندیم، نجاشی و شیخ طوسی صورت گرفته علاوه بر بازشناسی اقدامات سید در حفظ منابع اسلامی، به کارکردهای سعدالسعود در نسخهپژوهی و بازسازی آثار مکتوب کهن میپردازد.
پروین شناسوند؛ محسن قاسم پور
چکیده
در دوران معاصر ، تفسیر قران تحولات عمیقی را در پی داشته است که از نتایج بارز آن ، باز اندیشی ونواندیشی در فرایند تفسیر قرآن است . وجود چنین انگاره ای بین مفسران در یک صد ساله اخیر وکاربست آن در حوزه مطالعات تفسیری ، جریان تفسیر اجتماعی قرآن را رقم زده است .سید قطب از مفسرانی است که در روزگار خویش با نگارش تفسیر فی ظلال القران از سنت تفسیری ...
بیشتر
در دوران معاصر ، تفسیر قران تحولات عمیقی را در پی داشته است که از نتایج بارز آن ، باز اندیشی ونواندیشی در فرایند تفسیر قرآن است . وجود چنین انگاره ای بین مفسران در یک صد ساله اخیر وکاربست آن در حوزه مطالعات تفسیری ، جریان تفسیر اجتماعی قرآن را رقم زده است .سید قطب از مفسرانی است که در روزگار خویش با نگارش تفسیر فی ظلال القران از سنت تفسیری گذشته فاصله گرفت وبا شعار بازگشت به قرآن - البته با خوانش خاص خود این مفسر- ، ظرفیت اجتماعی تفسیر را جان تازه ای بخشید. او بر این باور است با تبیین روز آمد آموزه های قرآنی وعصری نگری که محصول تحولات اجتماعی فرهنگی است ، می توان به نیازهای فردی اجتماعی جامعه اسلامی را پاسخ داد .این جستار به روش توصیفی وتحلیلی وبا مرور وتعمق بر آثار تفسیری و قرآنی سید قطب ، ضمن بررسی شاخصه های تفسیر عصری این مفسر به این نتیجه رسیده که رهیافت وی در پرتو مبانی ویژه تفسیری اش ، قابل ردیابی است .مقاله پیش زو با ذکر نمونه های تفسیری این شاخصه ها را مورد بررسی وتحلیل قرار داده است .
صالح سعیدی ابواسحقی؛ سعید عباسی نیا؛ هادی رزاقی
چکیده
بینامتنی، یکی از گونه های پژوهش در میان متون مختلف است که بیانگر ارتباط معنایی دو سویه، بین متن غایب و متن حاضر می باشد. این نوع از پژوهشها، با رویکرد ادبی-زبانی انجام می شود و متون از قاعدة اثرپذیری و اثرگذاری تبعیّت نموده و در گونة کریستوایی آن، روابط بین آن ها به سه شکل نفی جزئی، نفی متوازی و نفی کلی نمایان است. این پژوهش بر آن بوده ...
بیشتر
بینامتنی، یکی از گونه های پژوهش در میان متون مختلف است که بیانگر ارتباط معنایی دو سویه، بین متن غایب و متن حاضر می باشد. این نوع از پژوهشها، با رویکرد ادبی-زبانی انجام می شود و متون از قاعدة اثرپذیری و اثرگذاری تبعیّت نموده و در گونة کریستوایی آن، روابط بین آن ها به سه شکل نفی جزئی، نفی متوازی و نفی کلی نمایان است. این پژوهش بر آن بوده تا روابط ذکر شده را بین دو نصّ آسمانی در مقولة توحید در خالقیّت و عناوین مرتبط با آن همچون: ابداع، انشاء، تصویر، بارئ و... مورد واکاوی قرار دهد تا از تجلّی آیات قرآنی در ادعیّة صحیفة سجّادیّه، و میزان اثرپذیری متن حاضر از غایب، هر چه بهتر چهره گشایی کند. لذا پس از کنکاش و پژوهش در دو متن یاد شده، دستاوردهای پژوهشی، گویای آن است که روابط نفی جزئی و نفی متوازی کاربرد بیشتری دارد؛ به گونه ای که امام سجّاد(ع) با به کاربردن الفاظ قرآن و گاهی با بهره گیری از محتوای آیات، پیوندی عمیق بین ثقل اکبر و ثقل اصغر برقرار نموده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی با استقصای متن صورت گرفته است.
احمد قرایی سلطان آبادی
دوره 2، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 77-96
چکیده
آموزه ی تحدی، پیوندی ناگسستنی با متن قرآن و قابلیتهای ذاتی آن دارد. لذا دور از واقع نیست اگر راز تحدیناپذیری قرآن به عناصر درونمتنی نسبت داده شود. در این رهیافت، متن بنا بر یافتههای حوزه نشانهشناسی، نظامی از نشانهها یا مجموعهای از دال ومدلولهاست که در پیوند با یکدیگر به متن ویژگی جامعیت، اختلافناپذیری و ...
بیشتر
آموزه ی تحدی، پیوندی ناگسستنی با متن قرآن و قابلیتهای ذاتی آن دارد. لذا دور از واقع نیست اگر راز تحدیناپذیری قرآن به عناصر درونمتنی نسبت داده شود. در این رهیافت، متن بنا بر یافتههای حوزه نشانهشناسی، نظامی از نشانهها یا مجموعهای از دال ومدلولهاست که در پیوند با یکدیگر به متن ویژگی جامعیت، اختلافناپذیری و مانند ناپذیری دادهاند. با روش تحلیل و تطبیق محتوای آموزهی تحدی با دادههای علمی به ویژه حوزهی نشانه شناسی متن این نتایج به دست میآید که اوّلا مسئله تحدی و راز اعجاز قرآن متعلق به نظام نشانهای حاکم بر متن و شبکه پیچیده ارتباطیآیات است، ثانیا متن در سطح مطلوبی از نظم و انسجام درونی، ساختار و اسلوب بیانی، روابط جانشینی وهمنشینی، شبکه تولید معنا، نظام نشانهها و همگرایی دلالتها و... قرار دارد که همه این قابلیتها، اساس نظریهی استواری متن در تحدی را تشکیل میدهند. نظریهای که در همه حال بازنمود این واقعیت است که متن و سازههای آن هر مخاطبی را به گفتگو فرا میخواند و در عین دعوت مستمر و همگانی به تحدی قادر است در کنشگرمخالف خود واکنشهایی چون تسلیم، اعتراف و انصراف از معارضه ایجاد کند.
نسیم عربی
چکیده
کلمات «سنةو عام» که هر دو در قرآن استعمال شده اند، در ابتدای امر هم معنا تلقی می شوند. این نوشتار به دنبال پاسخگویی به وجوه معنایی این دو زوج واژه در آیات قرآن کریم است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، صورت گرفته است. با مراجعه و دقت در کتاب های لغوی و بافت تاریخی آیات، روشن شد این دو زوج واژه هر کدام فی ذاته در قرآن در سه وجه معنایی ...
بیشتر
کلمات «سنةو عام» که هر دو در قرآن استعمال شده اند، در ابتدای امر هم معنا تلقی می شوند. این نوشتار به دنبال پاسخگویی به وجوه معنایی این دو زوج واژه در آیات قرآن کریم است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، صورت گرفته است. با مراجعه و دقت در کتاب های لغوی و بافت تاریخی آیات، روشن شد این دو زوج واژه هر کدام فی ذاته در قرآن در سه وجه معنایی به کار رفته است. وجه اشتراک آنها در مدلول حقیقی(گاه شماری قمری)، و مدلول مجازی(زمان) است. و تمایز معنایی آنها در این است که «سنة» برای گاه شماری قمری و شمسی هر دو اطلاق شده و اعم از کلمه « عام» است که تنها برای گاه شماری قمری استفاده شده است، همچنین این دو واژه مطابق کاربردشان در برخی آیات، در یکی از وجوه معنایی آنها با یکدیگر در تضاد هستند. «سنة» برای سالی به کار رفته، که در آن خشکسالی، حوادث سخت و ابتلاءات سخت الهی رخ داده است، اما «عام» برای سالی استعمال شده، که در آن ترسالی، فراوانی نعمت و آسایش در زندگی وجود داشته است.
اباذر کافی موسوی
چکیده
بحث قسمهای استدلالی، دیدگاه جدیدی است که برخی صاحبنظران به آن تصریح کردهاند که ضرورت تبیین و تصویر صحیح آن، غور در دیدگاهها و بررسی تطبیقی آراء متفکران را میطلبد. در این راستا، این نوشتار از رهگذر روش توصیفی، تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانهای به تطبیق آراء دو اندیشمند قرآنی؛ استاد عبدالحمید فراهی و استاد عایشه بنت ...
بیشتر
بحث قسمهای استدلالی، دیدگاه جدیدی است که برخی صاحبنظران به آن تصریح کردهاند که ضرورت تبیین و تصویر صحیح آن، غور در دیدگاهها و بررسی تطبیقی آراء متفکران را میطلبد. در این راستا، این نوشتار از رهگذر روش توصیفی، تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانهای به تطبیق آراء دو اندیشمند قرآنی؛ استاد عبدالحمید فراهی و استاد عایشه بنت الشاطی پرداخته است که پس از مروری کوتاه بر مبانی نظری این دو صاحبنظر، به مقایسة آن پرداخته است. وجه اشتراک آنان در مخالفت با دیدگاه مشهور در حکمت قسم و ایراد بر وجه تعظیم و تأکید قسمهای الهی است و همچنین اصرار بر وجود ارتباط این قسمها در راستای استدلال و باورپذیر شدن مضمون جواب قسم. تمایز این دو دیدگاه در بیان گستره و پیشینه الفاظ قسم و کیفیت استدلال به قسمهای الهی است. بر اساس دیدگاه فراهی میتوان هر یک از سور اقسام را در سه بخش قسم، جواب قسم و محتوای سوره، در نظر گرفت و فرایندی را برای کشف ارتباط این سه بخش، طراحی نمود. در این فرایند، جواب قسم به عنوان محور اصلی سوره در نظر گرفته شده که بقیه آیات سوره، در راستای اثبات این محور اصلی قرارگرفتهاند.