نویسندگان

1 استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید بهشتی

2 استاد گروه فلسفه دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران. تهران. ایران.

3 دانشیار زبان شناسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

زبان‌‌شناسی شناختی یکی از علوم نوپدید میان‌‌رشته‌‌ای است که به اصول ساختاری زبان از منظر شناخت انسانی می‌‌نگرد. آگاهی بر الگوهای شناختی زبان می‌‌تواند فرایند تحقق گفت‌وگوی میان‌‌رشته‌‌ای را تسهیل کند. سه الگوی تأثیرگذار در این علم عبارت‌اند از: «نگرش دائرة‌المعارفی به معرفت»، «طرح‌واره‌‌های تصویری»، و «استعاره». در این میان، استعاره اهمیت ویژه‌‌تری دارد و به‌منزلة محوری که دو الگوی دیگر پیرامون آن قرار دارند در نظر گرفته شده است. استعاره به هم‌راه دو الگوی دیگر می‌‌‌‌تواند به‌منزلة باب ورود به مباحث میان‌‌رشته‌‌ای در نظر گرفته شود. کلام به‌وسیلۀ آن‌ها ظرفیت ویژه‌‌ای برای طرح مباحث میان‌‌رشته‌‌ای به‌دست می‌‌آورد. از این منظر، بررسی تفاسیر مختلف از واژۀ قرآنی «شاکله» حاکی است که ظرفیت میان‌‌رشته‌ای بالای این واژه به‌دلیل وجود الگوهای شناختیِ پیش‌‌گفته در آن است. تفسیر این واژه به «طریقت»، «توان و طاقت»، «طبیعت»، و «حال و ملکه» امکان پژوهش در رشته‌‌هایی از جمله جامعه‌‌شناسی، روان‌‌شناسی، و فلسفه را پدید آورده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reflections on the Reflective Patterns of Cognitive Linguistics in Interdisciplinary Studies; With the Emphasis on the Quranic word of “Shakilah”

نویسندگان [English]

  • ghasem darzi 1
  • Ahad Faramarz GHaramaleki 2
  • mahin naaz Mirdehghan 3

2 professor at Department of Philosophy and Islamic Kalam, Faculty of Theology and Islamic Studies, university of Tehran. Tehran. Iran.

چکیده [English]

Cognitive Linguistics is one the emerging interdisciplinary sciences that look at Structural principles of language from the perspective of human cognition. Awareness of these patterns could Catalyze the process of Interdisciplinary Dialogue. There are three patterns here: Encyclopedic Approach, Image Schemas, and Metaphor. Metaphor in this case is of great importance. Metaphor and two others could be considered as an entrance of interdisciplinary studies. From this perspective we could survey the quranic exegesis around world “shakilah” and show that all the interdisciplinary issues comes from these cognitive patterns.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cognitive Linguistics-interdisciplinary studies-shakilah word-Image Schemas-Encyclopedic Approach-Metaphor
قرآن کریم.
ابن‌عربى، محی‌‌الدین (1422 ق). تفسیر ابن‌عربى، بیروت: داراحیاءالتراث العربى.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414 ق). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابو علی سینا، شیخ الرئیس (1418 ق). الاهیات من کتاب الشفا، تحقیق: حسن‌زاده آملی، حوزة علمیة قم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ایزوتسو، توشیهیکو (1361). خدا و انسان در قرآن، ترجمۀ احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.
ایزوتسو، توشیهیکو (1360). ساختمان معنایی مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن، ترجمة فریدون بدره‌‌ای، تهران: قلم.
آندلسی، ابن‌عطیه (1422 ق). المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دارالکتب العلمیه.
بحرینی، سیدهاشم (1416 ق). البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.
بیضاوى، عبدالله بن عمر (1418 ق). انوار التنزیل و اسرار التاویل، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
ثعالبى عبدالرحمن (1418 ق). جواهرالحسان فى تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربى.
ثعلبى نیشابورى، ابواسحاق (1422 ق). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء التراث.
جرجانى، ابوالمحاسن (1377 ش). جلاءالأذهان و جلاء الأحزان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حسینى همدانى، سیدمحمدحسین (1404 ق). انوار درخشان، تهران: کتاب‌فروشی لطفی.
دباغ، حسین (1393). مجاز در حقیقت؛ ورود استعاره‌‌ها در علم، تهران: هرمس.
درزی، قاسم (1393). «روش‌‌شناسی مطالعات بین‌‌رشته‌‌ای در علوم انسانی و مطالعات قرآنی»، رسالة دکتری، دانشکدة الهیات، دانشگاه تهران.
درزی، قاسم و احمد پاکتچی (1393). «نقش ترجمة فرهنگی در مطالعات میان‌رشته‌ای با تأکید بر نشانه‌شناسی فرهنگی»، فصل‌نامة مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، س 6، ش 4 (پیاپی‌ 24).
الرازی، محمد بن عمر (بی‌تا). المباحث المشرقیه فی علم الهیات و الطبیعیات، قم: مکتبه بیدار.
رازى، ابوالفتوح حسین بن على (1408 ق). روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى.
الرازى، فخرالدین (1420 ق). مفاتیح الغیب، بیروت: داراحیاء التراث العربى.
زمخشرى، محمود (1407 ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
سلمى، محمد بن حسین (1369). حقائق التفسیر، تهران: مرکز نشر دانشگاهى.
سمرقندى، نصر بن محمد (بی‌تا). بحرالعلوم، بی‌‌جا.
سیدرضى، ابوالحسن (بی‌‌تا). تلخیص البیان عن مجازات القرآن، بی‌‌جا.
شوکانى، محمد (1414 ق). فتح القدیر، بیروت: دار ابن‌کثیر؛ دارالکلم الطیب.
صدرالمتألهین (1380). اسفار، ج 3، ترجمة محمد خواجوی، تهران: مولی.
طباطبایى، سیدمحمدحسین (1417 ق). المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
طبرسى، فضل بن حسن (1377). تفسیر جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزة علمیة قم.
طبرسى، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.
طبری، ابوجعفر (1412 ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
طوسى، محمد (بی‌‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فراء، ابوزکریا (بى‌تا). معانى القرآن، مصر: دارالمصریه للتألیف و الترجمه.
قاسمى، محمد جمال‌الدین (1418 ق). محاسن التاویل، بیروت: دارالکتب العلمیه.
قائمی‌‌نیا، علیرضا (1389). بیولوژی نص، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
قائمی‌‌نیا، علیرضا (1390). معنا‌‌شناسی شناختی قرآن، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
قشیرى، عبدالکریم بن هوازن (بی‌تا). لطایف الاشارات، مصر: الهیئة المصریة العامه للکتاب.
کلینی، محمد بن یعقوب (1365). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
کاشانى، ملافتح‌الله (1336). تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین، تهران: کتاب‌فروشى محمدحسن علم.
کاشفى سبزوارى (1369). مواهب علیه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات اقبال.
گنابادى سلطان محمد (1408 ق). تفسیر بیان السعادة فى مقامات العبادة، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
مجلسی، محمدباقر (بی‌‌تا). عین الحیات، مشهد: آستان قدس رضوی.
مقاتل بن سلیمان (1423 ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت: دار إحیاء التراث.
 
Achinstein, P. (1968). Concepts of Science. Baltimore, Maryland: John Hopkins Press.
Black, M. ([1977] 1993). “More about Metaphor”, in A. Ortony (cd.), Metaphor anlld Thought, Cambridge: Cambridge University Press.
Bromme, R. (2000). “Beyond one's own perspective: The psychology of cognitive interdisciplinarity”, in P. Weingart and N. Stehr (eds.), Practising Interdisciplinarity, Toronto: Toronto University Press.
Clausner, Timothy C. and Croft, William (1999). “Domains and image schemas”, in Cognitive Linguistics 10-1.
Evans, V., Bergen, B. and Joerg Zinken (2007). “The Cognitive linguistics enterprise: an overview”, in: Evans, V., Bergen, B. and Zinken, Joerg (eds.), The cognitive linguistics reader: Advances in cognitive linguistics, Equinox Publishing Ltd, London.
Fauconnier, G. and M. Turner (2002). The Way We Think: Conceptual Blending and the Mind’s Hidden Complexities, New York: Basic Books.
Gentner, Dedre (1982). “Are scientific analogies metaphors”, in Davi S. Mial (ed.), Metaphor: problems and perspectives, Harvester Press Ltd.
Gilles Fauconnier (2006). “Cognitive Linguistics”, Encyclopedia of Cognitive Science, Published Online: 15 JAN.
Lakoff, George and Mark Johnson (1980). Metaphors We Live by, Chicago: University of Chicago Press.
Lakoff, George (1993). The Contemporary Theory of Metaphor, Cambridge University.
Lakoff, George (1987). Women, Fire and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind.Chicago: University of Chicago Press.
Langacker, R. (1987). Foundations of Cognitive Grammar, Vol. I, Stanford: Stanford University Press.
Langacker, Ronald W, T. The Conceptual Basis Of Grammatical Structure, University Of California, San Diego: http://lrc.cornell.edu/events/past/Georgetown/langacker.pdf
Machamer, Peter and Silberstein, Michael (2002). The Blackwell Guide to the Philosophy of Science, Chapter 6. Models, Metaphors and Analogie.
Mandler, J. (1992). “How to build a baby II”, Conceptual primitives, Psychological, Review, 99.
Martin, J. and R. Harre, (1982). “Metaphor in Science”, in D. S. MiaU (cd.), Metaphor, Sussex: The Harvcster Press.
Mitcham, Carl and Anne Balsamo (2010). Ethics, The Oxford Handbook of Interdisciplinarity, edited by Julie Thompson Klein, and Carl Mitcham.
Nikitina, Svetlana (2005). “Pathways of Interdisciplinary Cognition Cognition and Instruction”, Cognition and Instruction, Vol. 23, No. 3.