نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث،دانشگاه فردوسی مشهد،

2 استادیار گروه زبان روسی/ دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

جایگاه «رب» در میان اسامی خداوند، بسیار محوری است، زیرا هم دچار چندمعنایی بوده و می‌تواند بر بسیاری از  صفات الهی دلالت کند که این مسأله مترجم را دچار مباحث گزینشی خواهد نمود، و هم در مفهوم غیرالهی در برخی آیات قرآن مورداستفاده قرار گرفته است. این کاربرد در وجه غیرالهی در زبان‌هایی مانند روسی، مخاطبان بعضاً تازه‌مسلمان با پیش‌زمینه‌های غیرتوحیدی را دچار مسائل عقیدتی خواهد کرد. برهمین اساس، مسأله پژوهش چنین تعریف شده است: چالش‌های ترجمه واژه «رب» و راه حل آن چیست و آیا بازنمود صحیحی از این واژه در ترجمه‌های روسی قرآن کریم صورت گرفته است؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به نحوه ترجمه این واژه پرداخته و رهاورد پژوهش آن بوده است که استفاده از سیاق در سه سطح، بهترین روش برای دستیابی به مفهوم این واژه و موارد مشابه آن در بحث چندمعنایی است که البته هیچیک از مترجمان روسی قرآن بدان توجه نداشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An analysis of the translation of the "Rab" in Russian translations of the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • zahra heidary abravan 1
  • shahram hemmatzadeh 2

1 Ferdowsi une

2 assistance of Russian department/shahid beheshti university

چکیده [English]

The place of the "Rab" is very central among the names of God, because it also has multiple meanings and can imply many divine characteristics, that will make the translator's problem of selection; and it has also been used in the non-divine sense in some verses of the Qur'an. This use of non-divine characteristics in languages such as Russian, will be challenged the new Muslim audiences with non-monotheistic backgrounds. Accordingly, the research problem is defined as such: what are the challenges of translating the word " Rab" and its solution and has the correct representation of this word been included in the Russian translations of the Holy Quran? In the present study, using a descriptive-analytical method, the translation of this word has been investigated and the result was that: using the "siagh" in three level is the best way to get the meaning of this word and all of the words in the "polysemy" domain. And, of course, none of the Russian-language translators paid attention to this.
In the present study, using a descriptive-analytical method, the translation of this word has been investigated and the result was that:

کلیدواژه‌ها [English]

  • Russian translations of the Holy Quran
  • rab
  • Osmanov
  • Zeinalov
قرآن کریم.
قرآن کریم (1374 ش)، ترجمة عبدالمحمد آیتى، تهران: صدا و سیماى جمهورى اسلامى ایران، سروش.
ابندرید، محمد‌بن حسن (1988 م)‏، جمهرة اللغة، بیروت: دار العلم للملایین‏.
ابنسیده، على‌بن اسماعیل (1421 ق)، المحکم و المحیط الأعظم، بیروت: بینا.
ابن‏عطیه، عبدالحق‌بن غالب (1422 ق)، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، گردآورنده: جمال طلبه، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
ابنفارس، احمد‌بن فارس (1404 ق)، معجم مقاییس اللغة، قم: بینا.
ابن‏قتیبه، عبدالله‌بن مسلم (1423 ق)، تأویل مشکل القرآن،‏ محقق: ابراهیم شمس‏الدین‏، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
ابنمنظور، محمد‌بن مکرم (1414 ق)،‏ لسان العرب‏، بیروت: دار صادر‏.
ابوحیان اندلسى، محمد‌بن یوسف (1328 ق)، البحر المحیط، قاهره: سعادت.
ازهرى، محمد‌بن احمد (1421 ق)، تهذیب اللغة، بیروت: بی‏‏نا.
پاکتچی، احمد (1376 ش)، «ترکیبهای اضافی در ترجمة قرآن کریم»، علوم قرآن و حدیث، ش 1.
پاکتچی، احمد (1377 ش)، «گزارشی کوتاه دربارة ترجمههای قرآن کریم به زبان روسی»، علوم قرآن و حدیث، ترجمان وحی، ش 3.
پاکتچی، احمد (1390 ش)، «ریشهشناسی واژة قیوم»، مطالعات قرآن و حدیث، س ۵، ش ۱.
تستری، سهل‌‌‌بن عبدالله (1423 ق)، تفسیر تستری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
جوهری فارابی، اسماعیل‌‌‌بن حماد (بی‎تا)، الصحاح، بیجا: بینا.
حسینی، محمود (1389 ش)، «بررسی مبانی فرامتنی چندمعنایی در قرآن کریم»، مجلة پژوهش و حوزه، ش 33.
خوانینزاده، محمدعلی (1394 ش)، «معناشناسی تاریخی واژة”رب“»، پژوهشهای زبانشناختی قرآن، س ۴، ش ۲.
خوانینزاده، محمدعلی و فتحالله نجارزادگان (1393 ش)، «بازخوانی دیدگاههای دانشمندان مسلمان در معنا و اشتقاق”رب“»، مطالعات قرآن و حدیث، س ۸، ش ۱.
راغب اصفهانى، حسین‌‌بن محمد (1412 ق)، مفردات ألفاظ القرآن‏، بیروت: دار القلم‏‏.
رجبی محمود (1385 ش)، روششناسی تفسیر قرآن، قم: سمت.
شجاعی، محسن (1390 ش)، «تاریخچة ترجمة قرآن به زبان روسی و مقایسة کوتاه ترجمههای موجود»، صحیفة مبین، ش 50.
شوکانی، محمد (1414 ق)، فتح الغدیر، دمشق: دار ابن کثیر.
شیرزاد، محمدحسین و دیگران (1396 ش)، «چندمعنایی ریشههای”رب و/ ربب“ در قرآن کریم»، پژوهشهایادبیقرآنی، س ۵، ش ۲.
صدر، محمدباقر (1978 م)،دروس فی علم الاصول، لبنان و مصر: دار الکتاب اللبنانی، دار الکتاب المصری.
طباطبایى، محمدحسین (1390 ق)‏، المیزان فی تفسیر القرآن‏، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
طبرسى، فضل‌بن حسن (1372 ش)‏، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح فضل‏الله یزدى طباطبایى‏، تهران: ناصرخسرو.
طوسى، محمد‌بن حسن‏ (بیتا)، التبیان فی تفسیر القرآن‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
عبدالباقی، محمد فؤاد (1842 م)، المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم، دار الکتب المصریة.
فراء، یحیى‌بن زیاد (1980 م)، معانى القرآن، محقق: احمد یوسف نجاتى‏، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب‏‏.
فراهیدى، خلیل‌‌بن احمد (1409 ق)، کتاب العین،‏ قم: نشر هجرت.
قرشى، علىاکبر (1371 ش)، قاموس قرآن‏، تهران: دار الکتب الاسلامیة‏‏.
قمی، علی‌‌بن ابراهیم (1363 ش)، تفسیر قمی، قم: دار الکتب.
کردنژاد، نسرین (1389 ش)، «معناشناسی واژة رب»، مجلة علمی ـ تخصصی حسنا، ش 4.
مصطفوى، حسن (1368 ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بینا.
مقاتل‌بن سلیمان (1423 ق)‏، تفسیر مقاتل‌بن سلیمان‏، محقق: عبدالله محمود شحاته،، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
نجمی، محمدصادق و هاشم هریسی (1361 ش)، شناخت قرآن، بیجا: بینا.
 
Проховай, Валерии (2008), Коран (смыслов и комментарии), Tehran: International Publishing co.
Крачовскии (1990), Коран (превод академика), Москва: Изд (Раритет).
Osmanof, M. N. (1995), Quran (Perevod c Arabski i Komentarii), Moscow.