نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا(س)

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیان، دانشگاه الزهرا

3 کارشناس ارشد دانشگاه الزهرا

1022034/isqs.2020.5756

چکیده

یکی از مفاهیم ارزشیِ مهم در قرآن کریم، مفهوم «هجرت» است. این پژوهش بر آن است تا با معناشناسی مبتنی بر بافت و بر پایه تحلیل روابط همنشینی به بررسی مفهوم قرآنی هجرت و کشف لایه‌های معنایی آن بپردازد. در نظام معنایی قرآن کریم، واژه "هجرت" به کارنرفته است، بلکه از آن تعبیر به مهاجرت شده است. ایمان محوری‌ترین مفهوم همنشین آن است که تقریبا در همه آیات به طور صریح یا غیرصریح با آن همراه بوده است. همنشینی مکرر عبارت «فی سبیل الله»نیز بر لزوم جهت‌گیری الهی و خلوص در هجرت تاکید دارد. هجرت رهیافتی قرآنی جهت تحقق عبودیت الهی برای مومنان مستضعف است و به معنای خروج داوطلبانه مومن مستضعف از وطن، بر مبنای ایثارِ حفظ ایمان بر اقامتِ در وطن است. هر چندایمان مقدم بر هجرت است و هجرت بدون ایمان بی‌ارزش است؛ اما ماده هجر در ساختار ثلاثی مزید در قرآن کریم(باب مفاعله)، در معنای مهاجرت از وطن و ترک دیار متعین شده است. پس معنای اصلی هجرت در قرآن، هجرت مکانی وهجرت از دار کفر است. امنیت و گشایش، برقراری حق ولایت، تکفیر سیئات، رحمت و مغفرت، رزق دنیوی و اخروی، دخول در بهشت و رضوان الهی از مهمترین آثار هجرت فی سبیل الله است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the concept of Hejrat(migration) in the Holy Quran based on the analysis of Syntagmatic Relations.

نویسندگان [English]

  • Bibi sadat Razi Bahabadi 2
  • Masoomeh Moheby 3

2 Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology and Islamic Sciences, ‎Alzahra University, Tehran, Iran(ROR.013cdqc34)

3 Al-Zahra University graduate

چکیده [English]

One of the important value concepts in the Holy Quran is the concept of Hejrat. This research intends to study the Quranic concept of Hejrat and discover its semantic layers with context-based semantics and based on the analysis of Syntagmatic Relations. In the semantic system of the Holy Quran, the word Hejrat is not used, but it is interpreted as Mohajerah. Faith is the most central concept that accompanies it, explicitly or implicitly in almost all verses. The frequent accompaniment of the phrase " the way of Allah " also emphasizes the need for divine guidance and purity in Hejrat. Hejrat is a Qur'anic approach to the realization of divine worship for the oppressed believers and means the voluntary departure of the oppressed believer from the homeland, based on the sacrifice of faith in the homeland. However, faith precedes Hejrat, and Hejrat without faith is worthless, However, the matter of Hijr is defined in the structure of Solasi Mazid in the Holy Qur'an (section of Mufaeiluh), in the sense of emigration from the homeland and leaving the country. Therefore, the main meaning of Hejrat in the Qur'an is spatial Hejrat and Hejrat from disbelief to faith.

کلیدواژه‌ها [English]

  • faith
  • patriotism
  • immigration
  • jihad
  • security
  • losses
  • the oppressed
 
قرآن کریم
ابن اثیر، مبارک بن محمد(1367)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، 5جلد، چاپ چهارم، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن درید، محمد بن حسن(1988م)، جمهرة اللغة، 3جلد، بیروت: دار العلم للملایین.
ابن هشام، عبدالملک بن هشام(بیتا)، السیره النبویه، با تصحیح گروهی از محققان، بیروت:دارالمعرفه.
ابن‌فارس، احمدبن‌فارس(1404). معجم مقاییس اللغه، مصحح: عبدالاسلام هارون، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم(1414). لسان العرب، بیروت‏، دار صادر.
ازهرى، محمد بن احمد(1421). تهذیب اللغة، چاپ اول، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
اشکوری، محمد بن علی(1373). تفسیر شریف لاهیجى‏، مصحح: جلال الدین محدث، 4جلد، تهران:دفتر نشر داد.
بی‌یرویش، مانفرد(1374). زبانشناسی جدید، ترجمه محمدرضا باطنی، تهران: آگاه.
جوادی آملی، عبدالله، (1397)، تسنیم، قم، نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله(1388)، روابط بین الملل  در اسلام، قم، نشر اسراء.
جوهرى، اسماعیل بن حماد(1376). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، 6 جلد، بیروت: دار العلم للملایین‏.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1387)، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه: حسین خداپرست، قم: نشر نوید اسلام.
زبیدى، محمد بن محمد مرتضی(1414). تاج العروس‏ من جواهر القاموس، تحقیق: على‏ شیرى، بیروت: دارالفکر.
زمخشرى، محمود بن عمر(1979م)، أساس البلاغة، بیروت: دار صادر.
شرتونی، سعید(1416ق)، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ایران: دارالاسوه.
شریفی، علی(1394). معناشناسی قرآن در اندیشه شرق شناسان با تأکید بر ایزوتسو، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
طباطبایی، محمدحسین(1390). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طریحی، فخرالدین بن محمد(1375). مجمع البحرین، محقق:احمد حسینی اشکوری، 6جلد، چاپ سوم، تهران: مرتضوی.
 فراهیدی، خلیل بن احمد(1409)، کتاب العین، قم: نشرهجرت.
قرشى، على اکبر(1371). قاموس قرآن‏، چاپ ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کرمانی، سعید(1391). معنی شناسی عقل در قرآن کریم، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
مصطفوی، حسن(1430). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
مغنیه، محمدجواد(1378). التفسیر الکاشف، 7جلد، ایران: دار الکتاب الإسلامی.