مطالعات قرآنی
فاطمه آبادی؛ فتحیه فتاحی زاده؛ آزیتا افراشی
چکیده
بر اساس نظریه استعاره مفهومی، مفاهیم انتزاعی بر اساس مفاهیم تجربه‌پذیر درک می‌شوند. در قرآن کریم نیز شواهد گسترده‌ای از این گونه مفهوم‌سازی، وجود دارد. در پژوهش حاضر، پیکره‌ای شامل 129 آیه مرتبط با مفاهیم شیطان/ابلیس، با هدف تحلیل الگوی مفهوم‌سازی شیطان در قرآن بر مبنای طرحواره نیرو مطالعه شده است. بررسی‌ها نشان داد که در قرآن ...
بیشتر
بر اساس نظریه استعاره مفهومی، مفاهیم انتزاعی بر اساس مفاهیم تجربه‌پذیر درک می‌شوند. در قرآن کریم نیز شواهد گسترده‌ای از این گونه مفهوم‌سازی، وجود دارد. در پژوهش حاضر، پیکره‌ای شامل 129 آیه مرتبط با مفاهیم شیطان/ابلیس، با هدف تحلیل الگوی مفهوم‌سازی شیطان در قرآن بر مبنای طرحواره نیرو مطالعه شده است. بررسی‌ها نشان داد که در قرآن انواع هفتگانه طرحواره نیرو در مفهوم‌سازی شیطان به کار رفته و علاوه بر آن نیروی مسلط جهتمند نیز معرفی شده است. طرحواره نیرو، شیطان را از دو منظر مفهوم‌سازی کرده است: 1- درحالیکه شیطان تصویری قدرتمند و غالب از خود ارائه می‌دهد، خداوند او را به صورت منبع نیرویی بیاثر به تصویر میکشد. 2- درحالیکه شیطان با زیبا جلوه دادن پیامدهای کفر، انسان را به تبعیت از خود سوق می‌دهد، قرآن با تکیه بر تجربیات نامطلوب انسان از مفاهیمی همچون گم شدن، برخورد با مانع، از دست دادن تعادل و مانع در مسیر، شیطان را عامل پیامدهایی مشابه، معرفی و به این ترتیب تصویری منفی و نامطلوب در ذهن فرد/جامعه از تبعیت از شیطان ایجاد میکند که مانع از گرایش به سمت شیطان خواهد شد.
فتحیه فتاحی زاده؛ ناهید حسین نتاج؛ سارا طاهری
چکیده
ریشۀ «ضرب» که در مجموع 58 مرتبه در قرآن کریم بکار رفته از جمله واژه‌های پیچیده در زبان عربی است که به زعم برخی از قدیمی‌ترین کتب لغت‌نویسان عرب برای جمیع اعمال بکار می‌رود. از راه‌های رسیدن به فهم صحیح، جامع و روشمند یک واژه، انجام بررسی‌های لغوی و ریشه‌شناسی آن است. بدین منظور در این پژوهش معانی ضرب از کهن‌ترین زبان‌های ...
بیشتر
ریشۀ «ضرب» که در مجموع 58 مرتبه در قرآن کریم بکار رفته از جمله واژه‌های پیچیده در زبان عربی است که به زعم برخی از قدیمی‌ترین کتب لغت‌نویسان عرب برای جمیع اعمال بکار می‌رود. از راه‌های رسیدن به فهم صحیح، جامع و روشمند یک واژه، انجام بررسی‌های لغوی و ریشه‌شناسی آن است. بدین منظور در این پژوهش معانی ضرب از کهن‌ترین زبان‌های آفروآسیایی و سامی باستان استخراج و سیر تطور معنایی واژه تبیین می‌شود. در مرحلۀ بعد با توجه به دسته‌بندی معنایی که از ریشه‌شناسی ضرب بدست آمده، معانی ضرب در آیات مختلف بررسی و دسته‌بندی می‌شود. مطالعه حاضر نشان می‌دهد که کاربردهای قرآنی ماده ضرب همگی ذیل دسته اول معنایی بدست آمده از ریشه‌شناسی یعنی «متصل کردن/مخلوط کردن/بهم پیچیدن/بستن» صورت‌بندی می‌شوند و معنای دوم یعنی «سوختن» عملاً در قرآن کاربرد نداشته است. با بررسی آراء مفسران درباره معانی ضرب در قرآن بر اساس نتایج ریشه‌شناسی، این نتیجه حاصل شد که بعضی از معانی ضرب که در طیفی از تفاسیر و ترجمه‌ها مدنظر قرار گرفته است، با شواهد ریشه‌شناختی تأیید نمی‌شود. ازجمله معنای کتک زدن برای ضرب در بررسی‌های ریشه‌شناختی یافت نشد و برای «اضْرِبُوهُنَّ» در آیه 34 النساء بر اساس نتایج ریشه‌شناختی معنای روی‌گرداندن/رفتن پیشنهاد می‌شود.
فاطمه حبیبی؛ فتحیه فتاحی زاده
چکیده
حرکت، مفهومی اولیه، جهانی و پیچیده است که در زبان های گوناگون، با عناصر روساخت متفاوتی بازنمایی می شود. مطالعات تالمی در واقع شروع مطالعات زبان شناسی شناختی در موضوع حرکت محسوب می شود؛ تالمی روابط نظام مند میان روساخت ها و ژرفﹾ ساخت های زبانی را تبیین نموده است. مقاله حاضر به بررسی مفهوم سازی فعل حرکتی ذَهَبَ در قرآن بر مبنای الگوی ...
بیشتر
حرکت، مفهومی اولیه، جهانی و پیچیده است که در زبان های گوناگون، با عناصر روساخت متفاوتی بازنمایی می شود. مطالعات تالمی در واقع شروع مطالعات زبان شناسی شناختی در موضوع حرکت محسوب می شود؛ تالمی روابط نظام مند میان روساخت ها و ژرفﹾ ساخت های زبانی را تبیین نموده است. مقاله حاضر به بررسی مفهوم سازی فعل حرکتی ذَهَبَ در قرآن بر مبنای الگوی واژگانی شدگی تالمی پرداخته است.پیکره پژوهش حاضر56آیه مشتمل بر ماده«ذَهَبَ»است که از این تعداد، 48 روساخت فعل «ذَهَبَ» مشاهده شد و پس از تحلیل داده ها در بافت قرآنی، 28 نمونه استعاری و 20 مورد غیراستعاری و به معنای حرکت فیزیکیِ رفتن کشف شد. در مرحله بعد بسامد و نحوه کاربست مؤلفه های رویداد حرکت استخراج و نقش آن در بهبود و تدقیق تفسیر آیات قرآن مشخص شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تمامی چهار مؤلفه اصلی رویداد حرکت و دو مؤلفه فرعی در گزاره های مورد مطالعه وجود دارد و بالاترین بسامد در میان مؤلفه های اصلی، مربوط به مؤلفه مسیر وجزءحرکتی(20مورد)سپس مؤلفه پیکر/زمینه(19مورد)و در مؤلفه های فرعی، سبب(13مورد) است. یکی دیگر از نتایج مقاله حاضر، تبیین وقوع بسط معنایی در روساخت مشترک مفهوم «رفتن» در قالب مفاهیم«برطرف شدن»،«نابود شدن» و «مردن» است.
فتحیه فتاحی زاده؛ فریده امینی
دوره 3، شماره 4 ، بهمن 1398، ، صفحه 23-43
چکیده
لقیامه یکی از اسامی آخرت در قرآن است که در همه کاربردها به صورت ترکیب یوم‌القیامه بکار رفته است،کاربردهای قرآنی حاکی از آن است مراد ازیوم‌القیامه زمان داوری است،در آثار لغویان این مفهوم از ماده [ق‌وم] و به معنای برخاستن از قبر یا ایستادن در برابر خداوند ذکر شده است،مفسران در خصوص این مفهوم بر دو نظرند:برخاستن از قبر و ایستادن در برابر ...
بیشتر
لقیامه یکی از اسامی آخرت در قرآن است که در همه کاربردها به صورت ترکیب یوم‌القیامه بکار رفته است،کاربردهای قرآنی حاکی از آن است مراد ازیوم‌القیامه زمان داوری است،در آثار لغویان این مفهوم از ماده [ق‌وم] و به معنای برخاستن از قبر یا ایستادن در برابر خداوند ذکر شده است،مفسران در خصوص این مفهوم بر دو نظرند:برخاستن از قبر و ایستادن در برابر خداوند را به عنوان معنای این مفهوم ذکر کرده اند.مطالعه این ماده در خانواده زبان‌های سامی گویای ساختارِ خلاق طرحواره تصوری قائم بودن که از مبنایی بدنمند برخوردار است،پیش مفهومی است که برای این ماده میتوان در نظر گرفت سپس این پیش مفهوم در قالب استعاره مفهومی به عنوان ساختارِ خلاقِ دیگر درمعناسازی،در قرآن بکار گرفته شده است و استعاره مفهومی[یوم القیامه دادگاه است] خلق شده است،کلان استعاره ای که استعاره های خرد متعدد بر محورآن انسجام یافته اند و مفهوم «القیامه» را در قرآن برای مخاطب مفهوم سازی می کنند،مفهوم سازی های صورت گرفته پیرامون مفهوم «القیامه» و تفاوت آن با مفهوم «بعث» دیگر مسئله ای است که به آن پرداخته شده است و نتایج حاکی ازآن است که عدم مشابهت در نگاشت های استعاری، عدم مشابهت در معنای حوزه واژگانی را به همراه خواهد داشت.
