مطالعات قرآنی
بررسی مولفه‌های سالمندی در قرآن کریم و آثار آن بر فرهنگ اسلامی

نوشین چترچی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 آذر 1402

https://doi.org/10.22034/isqs.2023.42730.2033

چکیده
  مقدمه و هدف: ایران در مسیر افزایش جمعیت سالمند قرار دارد، بنابراین ممکن است با پدیده‌ای به نام «بحران سالمندی» در آینده روبرو شود. پژوهش کنونی باهدف تعیین مولفه‌های و پیامدهای سالمندی از منظر آیات قرآن و تأثیر آن در فرهنگ اسلامی سامان‌یافته است.روش: پژوهش حاضر از نوع اسنادی و کتابخانه‌ای است و تابع پژوهش کیفی مبتنی بر تحلیل محتوای ...  بیشتر

مطالعات قرآنی
بررسی مولفه های انعطاف پذیری و قاطعیت هوش هیجانی در قرآن کریم

ستاره طهرانی؛ طاهره حاج ابراهیمی؛ ارسطو میرانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 بهمن 1402

https://doi.org/10.22034/isqs.2024.43123.2051

چکیده
  هوش هیجانی به عنوان یکی از مهم ترین اکتشافات محققان حوزه روانشناسی، در دهه های اخیر می باشد که شناخت و پرورش آن تاثیر چشمگیری در ارتقا ابعاد مختلفی از زندگی جامعه بشری گذاشته است.در مقاله حاضر امکان وجود مولفه های هوش هیجانی(عاطفی) به عنوان دروازه ورود به هوش معنوی و از منظر یک دین پژوه مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر یک مورد اسنادی ...  بیشتر

مطالعات قرآنی
روش‌های‌معرفتی نظام اخلاقی قرآن در سلامت معنوی

عنایت شریفی

دوره 7، شماره 2 ، تیر 1402، ، صفحه 93-71

https://doi.org/10.22034/isqs.2023.46431.2183

چکیده
  سلامت معنوی به عنوان یکی از ابعاد سلامت در کنار سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی در بسیاری از نظام ها و مکاتب مورد توجّه قرار گرفته است و براساس مبانی خود در باره آن سخن گفته‌اند در این میان قرآن کریم با تبیین مفاهیم اخلاقی با وسعتی در تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان، در صدد تبیین یک نظام فکری و معرفتی به نام«نظام اخلاقی» ...  بیشتر

کارکرد تفسیر اجتماعی با تأکید بر آرای مفسران شیعه

مریم محبی پور؛ مجید معارف؛ سید محمد علی ایازی

دوره 6، شماره 3 ، مهر 1401، ، صفحه 161-137

https://doi.org/10.22034/isqs.2022.41916.1999

چکیده
  مسائل ونیازهای اجتماعی، جهان اسلام در قرن معاصر به ویژه مفسران اجتمـاعی شیعه را بـه چاره اندیشی واداشت. این مفسران با شناخت نیازها و مسائل جامعه اسلامی، درمان را در بازگشت به قرآن و مراجعه به تفسیر با نگرش اجتماعی و مسائل روز به گونه­ای کـه پاسخ­گوی نیازهای زمانه باشد، یافتند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی کارکرد تفسیر اجتماعی است ...  بیشتر

کارکرد گیاه‌انگاری در عینی‌سازی مفهوم "زندگی" در متن قرآن و نهج‌البلاغه

مرتضی قائمی؛ اختر ذوالفقاری

دوره 6، شماره 2 ، تیر 1401، ، صفحه 79-57

https://doi.org/10.22034/isqs.2022.39941.1907

چکیده
  در قرآن و نهج‌البلاغه استعاره‌های مفهومی متعددی برای معرفی زندگی به کار رفته است؛ از جمله استعاره‌ گیاه انگاری که به شکل متنوع برای ترسیم ابعاد زندگی مورد استفاده قرار گرفته است. در پژوهش حاضر که به روش تحلیلی – توصیفی انجام شده، تلاش شده است با استفاده از اصول استعاره مفهومی، فرافکنی حوزه مبدأ "گیاهان" بر حوزه مقصد "زندگی" در متن ...  بیشتر

نقد دیدگاه سها در کتاب نقدقرآن درباره مفهوم شناسی آزادی عقیده در قرآن

سید ایوب نجیبی؛ محمد رضا حاجی اسماعیلی؛ محمد علی رضایی اصفهانی

دوره 6، شماره 2 ، تیر 1401، ، صفحه 163-137

https://doi.org/10.22034/isqs.2022.41486.1975

چکیده
  نویسنده کتاب نقد قرآن با پیش فرض همسان انگاری قرآن کریم با متون بشری‌، خطا و ضعف در آیات الهی را خوانش نمود و در ادامه دلیل این ضعف را در بشری بودن آن دانست. وی با این نگره، آزادی باور را در متن وحیانی انکار کرد. به نظر می رسد نویسند این متن، بدون در نظرگرفتن ناهمسانی گفتمان های لیبرال و اسلام در برداشت مفهوم آزادی باور و مؤلفه های زبانی ...  بیشتر

بنیان‌ها و علل شناختی و روشی شکل‌گیری شبهات از نظرگاه قرآن مجید

البرز محقق گرفمی؛ حسن اسلام پورکریمی؛ حسن خرقانی

دوره 5، شماره 3 ، مهر 1400، ، صفحه 81-110

https://doi.org/10.22034/isqs.2021.37700.1807

چکیده
  دستگاه و جریان شبهه‌سازی و انتقال شبهات از مؤلفه‌های گوناگونی مانند کانون‌های شبهه‌گری، بسترهای ایجاد شبهه، مواد اولیه استدلال، فرآیند استدلال و رویّه‌های انتقال شبهات سامان یافته است. درین میان، شناخت علل و بنیان‌های ایجاد شبهه، نقش مهمی در فرآیند پاسخ‌گویی به شبهات خواهد داشت. قرآن مجید، در قامت کتابی که به تبیین زیر بناها ...  بیشتر

اعتبارسنجیِ تعاریف «معجزه» در منابع اسلامی با محوریت قرآن کریم

زهره اخوان مقدم؛ محمود ایزدی؛ سیدراضیه پورمحمدی

دوره 5، شماره 2 ، تیر 1400، ، صفحه 1-31

https://doi.org/10.22034/isqs.2021.35343.1714

چکیده
  یکی از مباحث کلامی که در ذیل آیات تحدی شکل گرفت، مبحث "معجزه" است. اندیشمندان این اصطلاح را برای سند و نشانۀ نبوت پیامبران جعل کرده‌اند؛ اما تعریف متقن و جامعی برای معجزه ارائه نداده-اند، هر کسی با توجه به شناخت و درک خود از قرآن کریم و برخی گزارشات تاریخی و همچنین آیات تحدی موجود در قرآن، تعریفی برای معجزه ارائه کرده است. نتایج حاصل ...  بیشتر

ارزیابی تکواژ وصفی "غیر" در ترجمه های قرآن کریم

علی اسودی؛ خدیجه احمدی بیغش

دوره 5، شماره 2 ، تیر 1400، ، صفحه 33-48

https://doi.org/10.22034/isqs.2021.24426.1343

چکیده
  ترجمه متون مقدس و در رأس آن قرآن کریم، از ضروریات تبلیغی دین اسلام به شمار می‌آید. توجه به رسالت فرا زمانی و فرا مکانی قرآن، دانشوران بسیاری را در طول تاریخ اسلام بر آن داشت تا اقدام به ترجمه قرآن کنند. از جمله آن‌ها، دقت در ترجمه تکواژ "غیر" وصفی در قرآن کریم است. حال سوال این است که تکواژ "غیر" وصفی، به صورت دقیق بر چه معنایی دلالت می ...  بیشتر

واکاوی مفهوم خلود در جهنم با رهیافت معناشناسی همزمانی

محمد هادی امین ناجی؛ رضوان حاجی شرفی؛ عبدالهادی فقهی زاده؛ ناصر محمدی؛ زهرا خیراللهی

دوره 5، شماره 2 ، تیر 1400، ، صفحه 49-72

https://doi.org/10.22034/isqs.2021.34462.1689

چکیده
  یکی از مفاهیم ارزشی در قرآن ، مفهوم "خلود"است. این پژوهش با معناشناسی همزمانی مبتنی بر تحلیل روابط همنشینی، جانشینی و متقابل های واژگان خلود به بررسی مفهوم قرآنی وکشف لایه های معنایی آن می پردازد واژه "خلود" 79" بار در قرآن آمده که" 41" بار در مورد بهشتیان و"38 "بار در مورد جهنمی ها است ، تقریبا در"30" مورد آن ، واژه"خلود" با "ابد"همراه بوده که ...  بیشتر

هماهنگی آوا و معنا در آیات نفخ صور

منصوره طالبیان؛ روح الله صیادی نژاد؛ حسین ایمانیان

دوره 5، شماره 2 ، تیر 1400، ، صفحه 97-122

https://doi.org/10.22034/isqs.2021.35559.1726

چکیده
  One of the most important aspects of Quran felicity is the rhythm of verses. Beautiful rhythm and sounds have effect on evolutionary and changing the spirit of mankind, the God has mixed the verses of his book with wonderful rhythm.In fact the rhythm of Quran is the first level of attracting audience. This discipline has inseparable connection with meaning structure. So that a small change in rhythm of verses can change the meaning dimension in this study. We want to study the role of tone in illustrating the verses by using descriptive- analytic. The study shows that the smallest vocalic unit ...  بیشتر

تحلیل گفتمان انتقادی سوره بروج از منظر نورمن فیرکلاف

محمد نبی احمدی؛ فرشته یزدانی

دوره 5، شماره 1 ، فروردین 1400، ، صفحه 3-23

https://doi.org/10.22034/isqs.2021.6329

چکیده
  تحلیل گفتمان انتقادی یکی از برجسته‌ترین نظریات معاصر زبانی است. این پدیده زبانی، ارتباط میان کارکرد زبان و بافت‏های اجتماعی وسیاسی بکار رفته در بستر آن را باز می‏ کاود. رویکرد گفتمان انتقادی روش‌هایی را بررسی می‌نماید که از آن طریق، زبان در ارتباطی دو طرفه از یک سو سبب ایجاد روابط اجتماعی گردیده و از سویی دیگر خود نیز در بستر ...  بیشتر

خوانشی نو از تأثیر جنسیت بر تفسیر قرآن کریم با بررسی مصداقی دیدگاه آمنه ودود و آیت الله جوادی‌آملی

نرگس شکربیگی؛ مرضیه راجی

دوره 4، شماره 3 ، مهر 1399، ، صفحه 1-21

https://doi.org/1022034/isqs.2020.5755

چکیده
  تأثیر جنسیت و پیش‌فرض‌های مرتبط با آن یکی از مباحثی مطرح در فهم متون دینی است. از این رو در دهه‌های اخیر و با ورود جریان فمینیستی و خوانش زنانه از متون دینی و به دنبال آن؛ بازیابی حقوق زنان روند روبه رشدی پیدا نمود. از جمله محققان معاصری که به بازخوانی آیات قرآن در حوزه زنان پرداخته است، آمنه ودود پژوهشگر امریکایی-افریقایی تبار و تازه ...  بیشتر

بررسی آگاهش در قصص قرآنی با رویکردی معناشناسانه

محمد نبی احمدی؛ مریم جلالی نژاد

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 1-18

https://doi.org/1022034/isqs.2020.5090

چکیده
  معنا‌‌شناسی دانشی بشری و روشمند است که روش فهم و درک معانی متون بویژه متون ادبی- دینی را نظامند مورد بررسی قرار می‌دهد. نظریه معاصر آگاهش توسط مایکل هلیدی (1978) در مکتب لندن مطرح شد. اطلاعات کهنه و نو رابط اصلی دو نقش یک جمله در ساخت فرانقش متنی، به شکل نسبی است. ساخت متنی کلام بر چگونگی سازمان بندی اطلاعات، از رهگذرِ شیوه‌ی آرایش و ترتیب ...  بیشتر

مطالعه‌ی تاریخی انگاره‌ی «أَوَّلُ مَا خَلَقَ اللَّه» نزد مفسّران مسلمان

علی دلشاد نداف؛ شهرام پازوکی؛ محمودرضا اسفندیار

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 47-73

https://doi.org/1022034/isqs.2020.5088

چکیده
  تاریخ تفکّر دینی در ادیان‌ابراهیمی بخصوص اسلام، نشان می‌دهد که نزد عالمان و اندیشمندان دینی از دیرباز درباره‌ی انگاره‌ی«أَوَّلُ‌مَا‌خَلَقَ‌اللَّه» یا همان «نخستین‌آفریده‌ی‌خدا» بحث و گفتگو جریان داشته و آراء و نظریه‌های مختلفی در این‌باره بیان شده‌است. در قرآن سخنى به صراحت در این‌باب نیامده، اما برخی آیات ...  بیشتر

نسبت بین اِعجاز قرآن و جامعیت آن از منظر علامه طباطبایی (ره)

سید مصطفی مناقب؛ سید کریم خوب بین خوش نظر؛ جواد کارخانه

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 143-164

https://doi.org/1022034/isqs.2020.5087

چکیده
  با عنایت به برخورداری قرآن از پاره ای صفات، از جمله جامعیت، اِبتنای بر اصل توحید، اِنسجام و عدم اختلاف معانی، هدایت، نور، بیِّنه، مُبرهن بودن و ...، باید اذعان نمود که سِنخ اِعجاز قرآن و شریعت محمدی(ص)، به کلی از سِنخ اِعجاز سایر شرایع ممتاز است؛ زیرا شرایع، معجزه ای محسوس، از سنخ ماده و محدود به زمان و مکان ارائه کردند و حال آن که اِعجاز ...  بیشتر

بازخوانی مفهوم «القیامه» در پرتو مطالعات شناختی و تاریخی

فتحیه فتاحی زاده؛ فریده امینی

دوره 3، شماره 4 ، بهمن 1398، ، صفحه 23-43

چکیده
  لقیامه یکی از اسامی آخرت در قرآن است که در همه کاربردها به صورت ترکیب یوم‌القیامه بکار رفته است،کاربردهای قرآنی حاکی از آن است مراد ازیوم‌القیامه زمان داوری است،در آثار لغویان این مفهوم از ماده [ق‌وم] و به معنای برخاستن از قبر یا ایستادن در برابر خداوند ذکر شده است،مفسران در خصوص این مفهوم بر دو نظرند:برخاستن از قبر و ایستادن در برابر ...  بیشتر

بررسی استعاره‌ی جهتی واژه‌ی حیوة در قرآن، بر اساس نظریه‌ی استعاره‌ی مفهومی

حسین زکائی؛ مراد باقرزاده کسمانی؛ لیلا اردبیلی

دوره 3، شماره 4 ، بهمن 1398، ، صفحه 45-69

چکیده
  نظر به اینکه بسیاری از پیامهای قرآنی به‌صورت تلویحی بیان‌شده‌اند، در این پژوهش، تلاش‌شده تا بر‌اساس نظریه‌ی استعاره‌ی مفهومی، استعاره‌ی جهتی واژه‌ی «حیوة» در قرآن بررسی‌شود. برای این کار، ترجمه‌ی مکارم و تفاسیر المیزان و نمونه برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده‌شد و سپس این داده‌ها موردتحلیل قرارگرفتند. باتوجّه‌به واژه‌ی ...  بیشتر

بررسی و تحلیل ماهیت و کارکرد مجاز در مجازالقرآن ابوعبیده مَعمَر بن مثنَّی

نصرت نیل ساز؛ هادی زینی ملک اباد

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1398، ، صفحه 31-56

چکیده
  میراث مکتوب کهن سرشار از اطلاعاتی است که هسته اولیه شکل‌گیری علوم مختلف را روشن می‌سازد. مجازالقرآن ابوعبیده معمر بن‌مثنی از مهم­ترین آثار حوزه پژوهش­های ادبی و زبانی است که تأثیر زیادی بر آثار بعدی گذاشته است. در این مقاله با تبیین جایگاه مجازالقرآن در میان تفاسیر و تحلیل مبانی و الگوهای تفسیری آن، به تحلیل مفهوم مجاز و کارکردهای ...  بیشتر

پژوهشی تاریخی تطبیقی از « استکبار و تکبُّر » در زبان‌های عبری، سریانی و عربی با تکیه بر قرآن و عهدین

وفادار کشاورزی؛ محمد علی همتی

دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1398، ، صفحه 83-103

چکیده
  خود­برتر­بینی و رفتار کبر‌ورزانه‌ی انسان در برابر خدواند یا مخلوقات او یکی از رذایل اخلاقی است که در قرآن با واژه‌ی «استکبار» و مشتقاتش و در عهدین با واژگان متعددی بیان شده­است. برای شناخت ابعاد گسترده‌ی این مفهومِ کلیدی لازم است واژگان مربوط به آن در کتب مقدس، واژه­شناسی و معنا­شناسی ‌‌شود و عوامل، ویژگی‌ها و فرجام ...  بیشتر

بررسی تحلیلی تحول تاریخی پژوهش‌های غربیان درباره تفسیر شیعه 1900 - 2016

شیوا تجار؛ اعظم پویازاده

دوره 3، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 49-72

چکیده
  نوشتار حاضر برآن است تا به بررسی وتحلیل وضعیت پژوهشهای غرب در حوزه تفسیر شیعه از قرآن در چهار دوره زمانی نیمه اول قرن بیستم ، نیمه دوم قرن بیستم ، دهه اول قرن بیست و یکم و دهه دوم آن تا دوره حاضر بپردازد. برای این منظوراز برخی کتاب­ها و منابع فهرست برای بدست آوردن آماری از این پژوهش­ها استفاده شده است. همچنین بامطالعه برخی از آثار ...  بیشتر

گرایش‌های تفسیری شیعه در عصر امام باقر(ع): پیجویی دو گفتمان «ظاهر/باطن» و «تنزیل/تأویل»

سید محمد هادی گرامی

دوره 3، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 97-128

چکیده
  پژوهش‌های مربوط به اندیشه‌های تفسیری و تاریخ تفسیر یکی از حوزه‌های شناخته شده در مطالعات قرآنی و تفسیری است و کارهای زیادی در این خصوص انجام شده است. با این حال تاکنون پژوهش مستقلی درباره جریان‌ها و گرایش‌های تفسیری در دوره تشیع نخستین براساس یک رویکرد عمیق تاریخی صورت نگرفته است. این بررسی هنگامی مهم‌تر می‌شود که ـ براساس یک ...  بیشتر

ادب در گفتمان قرآن: گفتگوی موسی(ع) و فرعون در سوره اعراف

مرضیه دهقان نیری؛ سید علی اصغر سلطانی؛ مهدی مقدسی نیا

دوره 2، شماره 4 ، اسفند 1397، ، صفحه 1-23

چکیده
  یکی از ابعاد مهم گفتگوهای قرآنی، رعایت و عدم رعایت قواعد ادب‌ورزی است. پژوهش حاضر می‌خواهد جلوه‌های ادب و بی‌ادبی را در گفتگوهای میان فرعون و موسی(ع)، باتکیه‌بر نظریه ادب براون و لوینسون (1987) و نظریه بی‌ادبی کالپپر (1996) در سوره اعراف بررسی کند. مسئله این تحقیق پاسخ این است که کاربرد راهبردهای ادب و بی‌ادبی در این متن گفتگویی، به چه ...  بیشتر

بازتعریف دلالت «ثمانیه ازواج» در آیه 6 سوره زمر باتکیه بر روابط معنایی شمارواژه «ثمانیه»

علیرضا فخاری؛ زهرا بشارتی؛ کوروش صفوی؛ عباس اشرفی

دوره 2، شماره 3 ، آذر 1397، ، صفحه 41-60

چکیده
  در آیه 6 سوره مبارکه زمر ضمن اشاره به آفرینش انسان از نفس واحده، بر نزول «ازواج ثمانیه» از چهارپایان در آیه «... وَ أَنْزَلَ لَکُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِیَةَ أَزْواجٍ...» اشاره شده است. انتساب فعل «انزل» به «ثمانیه ازواج» منجر به ارایه دیدگاه‌هایی از سوی مفسران کلام الهی مانند یکسان‌انگاری «خلق» و «نزول»، ...  بیشتر

عقلانیت در تأویل قرآنی

مریم قبادی

دوره 2، شماره 2 ، شهریور 1397، ، صفحه 85-100

چکیده
  هرچند در تعریف واژۀ تأویل اشاره‌ای به عقل نشده است حضور التزامی عقل را در تحلیل هستۀ معنایی آن می‌توان یافت. معانی تأویل(تفسیر، رجوع، آغاز و ابتدا، پایان و عاقبت، مصیر و مرجع، جمع، اصلاح، سیاست، تغییریافتن، تدبیر و تقدیر) از جهات مختلف قابل‌تحلیل‌اند؛ ازجمله‌این‌که تغییر، تحول، صیرورت، بازگشت، و نیز پیوند با ابتدا و انتها، و... ...  بیشتر