مطالعات قرآنی
قادر قادری؛ عبدالاحد غیبی؛ محمد جهانگیری اصل
چکیده
قرآن کریم نگارشی تا حدودی متفاوت از زبان عربی دارد، یکی از موارد اعجاز این کتاب آسمانی، اعجاز رسمالخط آن است که از دیرباز موردتوجه قرآنپژوهان و دوست دارانِ زبان عربی بوده و با گذر زمان، به علمی تبدیل گشته که، چگونگی رسمالخط و نگارش مصحف از موضوعات مهمِّ آن است. باوجود اندک مخالفان، غالب صاحبنظران علوم قرآنی، به اعجاز معنایی ...
بیشتر
قرآن کریم نگارشی تا حدودی متفاوت از زبان عربی دارد، یکی از موارد اعجاز این کتاب آسمانی، اعجاز رسمالخط آن است که از دیرباز موردتوجه قرآنپژوهان و دوست دارانِ زبان عربی بوده و با گذر زمان، به علمی تبدیل گشته که، چگونگی رسمالخط و نگارش مصحف از موضوعات مهمِّ آن است. باوجود اندک مخالفان، غالب صاحبنظران علوم قرآنی، به اعجاز معنایی رسمالخط در قرآن معتقدند و تابهحال آثار ارزشمندی در این خصوص از خود به یادگار گذاشتهاند. اما بااینوجود، بازتاب این بُعد از اعجاز قرآنی در ترجمههای بیشتر مترجمان مغفول مانده است. با توجه به اینکه قرآن کریم لزوماً به زبانهای مختلف و بهخصوص زبان فارسی ترجمه میشود اهتمام به انعکاس تمام جنبههای معنایی آن از ضروریات یک ترجمة متعادل است. بر این اساس، مقالة حاضر با روش تحلیلی-نقدی، درصدد ارزیابی میزان بازتاب اعجاز معنایی رسمالخط قرآن کریم در ترجمة جدید قرآن از عبدالعزیز سلیمی است که در سال 1397ش، به چاپ رسیده است. بررسی رسمالخطِ برخی از واژگان قرآنی و بازتاب معانی آنها در ترجمة مذکور، نشان میدهد باوجود قابلیت انعکاس بار معنایی رسمالخط در ترجمه، مترجم توجه چندانی به این موضوع نداشتهاند. ازاینرو با تأمل بیشتر در رسمالخط مفردات قرآن، میتوان بر غنا و گیرایی ترجمهها افزود.
مطالعات قرآنی
فریده امینی
چکیده
مقالة حاضر با رویکرد شناختی به خوشۀ مرکبِ مفهوم «مادر» در قرآن پرداخته است،آنچه در مورد «مادر» در ساختار خویشاوندی بیان میشود بیانگر یک مفهوم رایج از «مادر» است:اما به تفکیک فرهنگها میتوان با گونههای مختلف از این مفهوم مواجه بود،راهبرد روش شناختی مقالة بهرهگیری از مقوله بندیِ پیش نمونه بنیاد و دستیابی به ...
بیشتر
مقالة حاضر با رویکرد شناختی به خوشۀ مرکبِ مفهوم «مادر» در قرآن پرداخته است،آنچه در مورد «مادر» در ساختار خویشاوندی بیان میشود بیانگر یک مفهوم رایج از «مادر» است:اما به تفکیک فرهنگها میتوان با گونههای مختلف از این مفهوم مواجه بود،راهبرد روش شناختی مقالة بهرهگیری از مقوله بندیِ پیش نمونه بنیاد و دستیابی به مدلِ شناختیِ ایده آل در خصوص مفهوم «مادر» در قرآن است.حاصلِ بررسی در پیکرة قرآنی متشکل از 88 آیه مرتبط با حوزه «مادر و مادری» دستیابی به نه مدل شناختی بود، که با قراردادنِ مدل های مزبوردر کنار یکدیگر خوشۀ مرکب مفهوم «مادر» در قرآن شکل گرفت،مدل های به دست آمده اعم از مدل مادرِطبیعی،مادر بزرگ،مادرِ شیری،نامادری، مادرخوانده و مادرازدواج نکرده با مدل ارائه شده از سوی لیکاف مشترک است،اما مدل های مادرِ میانجی و مادر اهداء کننده از جمله مدلهایی است که در قرآن به آن اشاره نشده است و درعوض در خوشۀ مرکب مفهوم مادر در قرآن مدل مادرِ معنوی و مادرِ بکرزا قابل دستیابی است.آنچه زمینه انسجام بخشی در مدلها را فراهم آورده است طرحوارۀ تصوریِ ارتباط از نوع علّی و به صورت نسبی/سببی/ حقوقی و معنوی می باشد،از میان مدلهای مطرح، مدلِ مادرطبیعی در مقولة شعاعی«مادر» مدلِ شناختی ایدهآل به شمار میآید.
مطالعات قرآنی
فاطمه رضاداد
چکیده
با توجّه به اینکه یکی از مهمترین وجوه اعجاز قرآن، اعجاز ادبی و بلاغی و کاربرد هر واژه در آیات، برخاسته از حکمت الهی و در راستای ایفای رسالتی خاصّ است، واکاوی ویژگیهای معنایی واژگان در عرف قرآن، ازجمله واژگان قریب المعنی و پرکاربرد «جاء» و «اتی»، ضروری مینماید.این نوشتار بر آن است با بهرهگیری از روش کتابخانهای، ...
بیشتر
با توجّه به اینکه یکی از مهمترین وجوه اعجاز قرآن، اعجاز ادبی و بلاغی و کاربرد هر واژه در آیات، برخاسته از حکمت الهی و در راستای ایفای رسالتی خاصّ است، واکاوی ویژگیهای معنایی واژگان در عرف قرآن، ازجمله واژگان قریب المعنی و پرکاربرد «جاء» و «اتی»، ضروری مینماید.این نوشتار بر آن است با بهرهگیری از روش کتابخانهای، ضمن نقد و بررسی دیدگاههای مطرح درباره تمایز معنایی واژگان «جاء» و «اتی» در آیات، زوایایی از ظرایف نهفته در وراء کاربرد قرآنی این واژگان را به ترسیم کشد. نیز پردازش به نحوه بازتاب این ظرافتهای معنایی در مهمترین ترجمههای فارسی قرآن کریم، از دیگر اهداف این پژوهش میباشد.از حاصل این پژوهش میتوان دریافت از بین دیدگاههای مطرح، دیدگاه راغب اصفهانی و محمّد شحرور، بیشترین موفّقیّت را در تبیین تمایز های معنایی فعل «جاء» و «اتی» در قرآن داشته است، ولی متأسّفانه مترجمان فارسی زبان قرآن، بی اعتنا به واکاوی های معنایی قرآن پژوهان، این ظرائف معنایی را در ترجمه خویش منعکس نساخته و به نحوی بی ضابطه، به معادل یابی برای این واژگان پرداختهاند.
مطالعات قرآنی
نوشین چترچی
چکیده
مقدمه و هدف: ایران در مسیر افزایش جمعیت سالمند قرار دارد، بنابراین ممکن است با پدیدهای به نام «بحران سالمندی» در آینده روبرو شود. پژوهش کنونی باهدف تعیین مولفههای و پیامدهای سالمندی از منظر آیات قرآن و تأثیر آن در فرهنگ اسلامی سامانیافته است.روش: پژوهش حاضر از نوع اسنادی و کتابخانهای است و تابع پژوهش کیفی مبتنی بر تحلیل ...
بیشتر
مقدمه و هدف: ایران در مسیر افزایش جمعیت سالمند قرار دارد، بنابراین ممکن است با پدیدهای به نام «بحران سالمندی» در آینده روبرو شود. پژوهش کنونی باهدف تعیین مولفههای و پیامدهای سالمندی از منظر آیات قرآن و تأثیر آن در فرهنگ اسلامی سامانیافته است.روش: پژوهش حاضر از نوع اسنادی و کتابخانهای است و تابع پژوهش کیفی مبتنی بر تحلیل محتوای آیات قرآن است؛ بدین خاطر تمام آیات، در ارتباط با سالمندی، جمعآوری و سپس مورد تحلیل و سازماندهی قرار گرفته است.نتایج: در قرآن در 9 آیه به دوره سالمندی پرداخته شده و باتوجهبه مراحل رشد جسمی، شناختی، هیجانی و اجتماعی ظرفیتها را برشمرده است. سپس در قرآن در 8 آیه مسئولیتها و تکالیفی را برای شخص سالمند، خانواده و جامعه مشخص نموده است.نتیجهگیری: به نظر میرسد پیشآگاهی مرتبط با سالمندی در قرآن، به انسان کمک میکند تا ضمن آن که خود را برای چنین مرحلهای آماده میسازد، از دوره توانمندی استفاده بهتری کند تا با رسیدن به حیات معنوی راهی برای کنارآمدن با تنهایی، بیماری و آمادگی برای مرگ در سالمندی را بیابد، سپس شاخصهای رفتاری دیگران را در ارتباط با سالمند تصریح میکند و در پایان به تأثیر مولفههای سالمندی در فرهنگ اسلامی پرداخته شده است.
مطالعات قرآنی
ستاره طهرانی؛ ارسطو میرانی؛ طاهره حاج ابراهیمی
چکیده
هوش هیجانی به عنوان یکی از مهم ترین اکتشافات محققان حوزه روانشناسی، در دهه های اخیر می باشد که شناخت و پرورش آن تاثیر چشمگیری در ارتقا ابعاد مختلفی از زندگی جامعه بشری گذاشته است.در مقاله حاضر امکان وجود مولفه های هوش هیجانی(عاطفی) به عنوان دروازه ورود به هوش معنوی و از منظر یک دین پژوه مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر یک مورد اسنادی ...
بیشتر
هوش هیجانی به عنوان یکی از مهم ترین اکتشافات محققان حوزه روانشناسی، در دهه های اخیر می باشد که شناخت و پرورش آن تاثیر چشمگیری در ارتقا ابعاد مختلفی از زندگی جامعه بشری گذاشته است.در مقاله حاضر امکان وجود مولفه های هوش هیجانی(عاطفی) به عنوان دروازه ورود به هوش معنوی و از منظر یک دین پژوه مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر یک مورد اسنادی ، کتابخانه ای است که در ابتدا به صورت خلاصه به توضیح مفاهیمی چون هوش و هوش هیجانی میپردازد و سپس از میان پانزده مولفه ای که بار- اون به عنوان شاخص های هوش هیجانی معرفی می کند؛ دو مولفه انعطاف پذیری و قاطعیت را که به ظاهر متضاد با هم دیگر هستند؛ به صورت موردی در کل قرآن کریم مورد بررسی قرار میدهد. نتایج این تحقیق نشان میدهد که هر دوی این مولفه ها در قالب توصیه الهی به حضرت محمد و مومنین به قرآن بیان شده و همچنین در گفتار و رفتار بعضی از شخصیتهای نام برده شده در قرآن چون ابراهیم پیامبر دیده می شود.
مطالعات قرآنی
عنایت شریفی
چکیده
سلامت معنوی به عنوان یکی از ابعاد سلامت در کنار سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی در بسیاری از نظام ها و مکاتب مورد توجّه قرار گرفته است و براساس مبانی خود در باره آن سخن گفتهاند در این میان قرآن کریم با تبیین مفاهیم اخلاقی با وسعتی در تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان، در صدد تبیین یک نظام فکری و معرفتی به نام«نظام اخلاقی» ...
بیشتر
سلامت معنوی به عنوان یکی از ابعاد سلامت در کنار سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی در بسیاری از نظام ها و مکاتب مورد توجّه قرار گرفته است و براساس مبانی خود در باره آن سخن گفتهاند در این میان قرآن کریم با تبیین مفاهیم اخلاقی با وسعتی در تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان، در صدد تبیین یک نظام فکری و معرفتی به نام«نظام اخلاقی» میباشد،که مشتمل بر سه عنصر مرتبط و منسجم؛ اهداف، مبانی و اصول میباشد. و با دور روش معرفتی و عملی در صدد تأمین و ارتقای سلامت معنوی انسان می باشد. از این رو این پژوهش در صدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که روشهای معرفتی نظام اخلاقی قرآن چگونه بر سلامت معنوی انسان تأثیرگذار میباشند؟روشهای معرفتی در یک تقسیم بندی کلی به سه روش؛ نگرشی،گرایشی و کنشی تقسیم میشوند. تقویت باورها و اعتقادات، اعتقاد به مقدرات الهی، هدفمندی زندگی انسان و اراده و اختیار از مهمترین روشهای معرفتی نگرشی می باشند که در سلامت معنوی انسان نقش اساسی دارند.
مریم محبی پور؛ مجید معارف؛ سید محمد علی ایازی
چکیده
مسائل ونیازهای اجتماعی، جهان اسلام در قرن معاصر به ویژه مفسران اجتمـاعی شیعه را بـه چاره اندیشی واداشت. این مفسران با شناخت نیازها و مسائل جامعه اسلامی، درمان را در بازگشت به قرآن و مراجعه به تفسیر با نگرش اجتماعی و مسائل روز به گونهای کـه پاسخگوی نیازهای زمانه باشد، یافتند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی کارکرد تفسیر اجتماعی است ...
بیشتر
مسائل ونیازهای اجتماعی، جهان اسلام در قرن معاصر به ویژه مفسران اجتمـاعی شیعه را بـه چاره اندیشی واداشت. این مفسران با شناخت نیازها و مسائل جامعه اسلامی، درمان را در بازگشت به قرآن و مراجعه به تفسیر با نگرش اجتماعی و مسائل روز به گونهای کـه پاسخگوی نیازهای زمانه باشد، یافتند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی کارکرد تفسیر اجتماعی است که با روش تحلیل محتوا و با مطالعه تفاسیر اجتماعی مفسران شیعه صورت میپذیرد. این رویکرد تفسیری در چهارچوب مواجهه جهان اسلام با مسائل اجتماعی در قرن اخیر صورت گرفته است. و مهمترین کارکرد این تفسیر در رویکرد مفسران عبارتست از: پاسخگو بودن قرآن در مسائل اجتماعی، رونق مطالعات فرهنگی و انسانشناسی، نظریهپردازی در مسائل اجتماعی، تدوین نظام و سنتهای الهی، استخراج قواعد فقه اجتماعی ، تحلیل یررسی آسیب های اجتماعی و......در نتیجه این تحولات رخ داده در اندیشۀ مفسران اجتماعی شیعه باعث گردید، قرآن کریم براساس نیازهای روز تبیین گردد و لایههای معرفتی بیشتری از قرآن شناسایی گردد.
مرتضی قائمی؛ اختر ذوالفقاری
چکیده
در قرآن و نهجالبلاغه استعارههای مفهومی متعددی برای معرفی زندگی به کار رفته است؛ از جمله استعاره گیاه انگاری که به شکل متنوع برای ترسیم ابعاد زندگی مورد استفاده قرار گرفته است. در پژوهش حاضر که به روش تحلیلی – توصیفی انجام شده، تلاش شده است با استفاده از اصول استعاره مفهومی، فرافکنی حوزه مبدأ "گیاهان" بر حوزه مقصد "زندگی" در متن ...
بیشتر
در قرآن و نهجالبلاغه استعارههای مفهومی متعددی برای معرفی زندگی به کار رفته است؛ از جمله استعاره گیاه انگاری که به شکل متنوع برای ترسیم ابعاد زندگی مورد استفاده قرار گرفته است. در پژوهش حاضر که به روش تحلیلی – توصیفی انجام شده، تلاش شده است با استفاده از اصول استعاره مفهومی، فرافکنی حوزه مبدأ "گیاهان" بر حوزه مقصد "زندگی" در متن قرآن و نهجالبلاغه بررسی قرار شود تا مشخص گردد که در متن قرآن و نهجالبلاغه چه مفاهیمی از حوزه مبدأ "گیاهان" بر حوزه مقصد "زندگی" فرافکنی شده است؟ مهمترین نگاشتهای حاصل از این فرافکنی چه میباشند؟ استفاده از استعاره مفهومی "زندگی زراعت است" چه تأثیری در تبیین دیدگاه اسلامی نسبت به زندگی دارد؟نتایج تحقیق حاضر نشان میدهد در متن قرآن و نهجالبلاغه از طریق گیاهانگاری، تناظری بین زندگی و گیاهان و اصطلاحات مربوط به آن ایجاد شده است که مربوط به سیر حرکت انسان از تولد تا مرگ و رسیدن به مقصد نهایی زندگی است. استعارههای رویشی و گیاهانگاری در متن قرآن و نهجالبلاغه در نهایت تأییدکننده این عقیده هستند که دنیا مزرعه آخرت است و هر چه درآن انجام دهی در آخرت نتیجهاش را خواهی دید.
سید ایوب نجیبی؛ محمد رضا حاجی اسماعیلی؛ محمد علی رضایی اصفهانی
چکیده
نویسنده کتاب نقد قرآن با پیش فرض همسان انگاری قرآن کریم با متون بشری، خطا و ضعف در آیات الهی را خوانش نمود و در ادامه دلیل این ضعف را در بشری بودن آن دانست. وی با این نگره، آزادی باور را در متن وحیانی انکار کرد. به نظر می رسد نویسند این متن، بدون در نظرگرفتن ناهمسانی گفتمان های لیبرال و اسلام در برداشت مفهوم آزادی باور و مؤلفه های زبانی ...
بیشتر
نویسنده کتاب نقد قرآن با پیش فرض همسان انگاری قرآن کریم با متون بشری، خطا و ضعف در آیات الهی را خوانش نمود و در ادامه دلیل این ضعف را در بشری بودن آن دانست. وی با این نگره، آزادی باور را در متن وحیانی انکار کرد. به نظر می رسد نویسند این متن، بدون در نظرگرفتن ناهمسانی گفتمان های لیبرال و اسلام در برداشت مفهوم آزادی باور و مؤلفه های زبانی و فرازبانی درگستره سیاق و قرینه های همبسته به متن و زمینه، روح کلی آیات، فضای گفتمانی و شرایط زیسته در عصر نزول، نبود این مفهوم را درمتن وحیانی را برداشت کرد. این پژوهه با شیوه توصیفی و تحلیلی با تکیه بر اسناد کتابخانه ای و رهیافت انتقادی در پی پاسخ به چیستی مفهوم آزادی باور در قرآن کریم و نبود آن در برداشت نویسنده کتاب نقدقرآن است. براین اساس دراین جستار تلاش شد، ناهمسانی سنخآزادی باور در جهان امروزین و چگونگی کاربست و حد مطلوب این مفهوم در گفتمان قرآن بیان شود و با بهره بردن از مؤلفه های زبانی و فرا زبانی درگستره فهم متن وحیانی برداشت نویسنده کتاب نقدقرآن را ناقص و ناموجه نماید.
البرز محقق گرفمی؛ حسن اسلام پورکریمی؛ حسن خرقانی
چکیده
دستگاه و جریان شبههسازی و انتقال شبهات از مؤلفههای گوناگونی مانند کانونهای شبههگری، بسترهای ایجاد شبهه، مواد اولیه استدلال، فرآیند استدلال و رویّههای انتقال شبهات سامان یافته است. درین میان، شناخت علل و بنیانهای ایجاد شبهه، نقش مهمی در فرآیند پاسخگویی به شبهات خواهد داشت. قرآن مجید، در قامت کتابی که به تبیین زیر بناها ...
بیشتر
دستگاه و جریان شبههسازی و انتقال شبهات از مؤلفههای گوناگونی مانند کانونهای شبههگری، بسترهای ایجاد شبهه، مواد اولیه استدلال، فرآیند استدلال و رویّههای انتقال شبهات سامان یافته است. درین میان، شناخت علل و بنیانهای ایجاد شبهه، نقش مهمی در فرآیند پاسخگویی به شبهات خواهد داشت. قرآن مجید، در قامت کتابی که به تبیین زیر بناها و پی رنگها می پردازد، افزون بر پاسخگویی به موارد شبهه، به موضوع علل و بنیانهای شکلگیری شبهه نیز توجه داشته است. پژوهش حاضر با درک گفتمان قرآنی درین موضوع، به روش اکتشافی- تحلیلی و مبنا قرار دادن قرآن و بهره از منابع کتابخانه ای، موضوع پیش گفته را به دو رده علل معرفتی و بنیانهای روشی افراز کرده است. بر اساس دستاورد این نوشتار، مواردی چون شناخت ناکافی، خرافه گرایی، پیروی از سنن نادرست، کاربست پیش فرضهای نادرست و جبر گرایی در شمار علل معرفتی ایجاد شبهات به شمار می روند. هم چنین روشهایی مانند قیاس نادرست، استقراء نادرست، پیگیری متشابهات، حصرگرایی روش شناختی، برخورد گزینشی و پیروی از گمراهان در سپهر روش شناختی قابل ارزیابی هستند.
زهره اخوان مقدم؛ محمود ایزدی؛ سیدراضیه پورمحمدی
چکیده
یکی از مباحث کلامی که در ذیل آیات تحدی شکل گرفت، مبحث "معجزه" است. اندیشمندان این اصطلاح را برای سند و نشانۀ نبوت پیامبران جعل کردهاند؛ اما تعریف متقن و جامعی برای معجزه ارائه نداده-اند، هر کسی با توجه به شناخت و درک خود از قرآن کریم و برخی گزارشات تاریخی و همچنین آیات تحدی موجود در قرآن، تعریفی برای معجزه ارائه کرده است. نتایج حاصل ...
بیشتر
یکی از مباحث کلامی که در ذیل آیات تحدی شکل گرفت، مبحث "معجزه" است. اندیشمندان این اصطلاح را برای سند و نشانۀ نبوت پیامبران جعل کردهاند؛ اما تعریف متقن و جامعی برای معجزه ارائه نداده-اند، هر کسی با توجه به شناخت و درک خود از قرآن کریم و برخی گزارشات تاریخی و همچنین آیات تحدی موجود در قرآن، تعریفی برای معجزه ارائه کرده است. نتایج حاصل از پژوهش حاضر عبارتاند از: 1. معجزه در لغت، اسم فاعل و به معنای عاجز کننده میباشد که اندیشمندان مسلمان آن را برای فعلی خارق الطبیعة که سند و مثبِت رسالت مدعی نبوت بوده میباشد، انتخاب کردهاند؛ 2. معجزه بر اساس آیات قرآن در خصوص معجزات حضرت عیسی و موسی7و ادلّۀ عقلی از ضروریات و لوازم پیامبری است و آنچنان که برخی از اندیشمندان بیان داشتهاند ضرورت دفاعی صِرف نیست؛ 3. ضرورت ارائۀ معجزه، استدلال و برهان آفرینی آن میباشد تا عقل بتواند صدق ادعای مدعی نبوت را تأیید کند؛ 4. معجزه در دلالت خود بر صدق مدعی نبوت نیاز به قواعد اصولی ندارد؛ 5. بهترین تعریف جامع و مانع از نظرگاه قرآن، معجزه عبارت است از: صدور دفعی فعلی خارق الطبیعة از مدعی نبوت جهت دلالت بر صدق مدعای خود.
علی اسودی؛ خدیجه احمدی بیغش
چکیده
ترجمه متون مقدس و در رأس آن قرآن کریم، از ضروریات تبلیغی دین اسلام به شمار میآید. توجه به رسالت فرا زمانی و فرا مکانی قرآن، دانشوران بسیاری را در طول تاریخ اسلام بر آن داشت تا اقدام به ترجمه قرآن کنند. از جمله آنها، دقت در ترجمه تکواژ "غیر" وصفی در قرآن کریم است. حال سوال این است که تکواژ "غیر" وصفی، به صورت دقیق بر چه معنایی دلالت می ...
بیشتر
ترجمه متون مقدس و در رأس آن قرآن کریم، از ضروریات تبلیغی دین اسلام به شمار میآید. توجه به رسالت فرا زمانی و فرا مکانی قرآن، دانشوران بسیاری را در طول تاریخ اسلام بر آن داشت تا اقدام به ترجمه قرآن کنند. از جمله آنها، دقت در ترجمه تکواژ "غیر" وصفی در قرآن کریم است. حال سوال این است که تکواژ "غیر" وصفی، به صورت دقیق بر چه معنایی دلالت می کند. ارزیابی و نقد توصیفی تحلیلی نمونههایی از ترجمههای مشهور معاصر از واژة «غیر»، و در نهایت معرفی ترجمه پیشنهادی، حاکی از آن است که به دلیل رفع ابهام ذاتی این اسم، باید دائماً به جهت معنا اضافه گردد. از این رو"غَیر"، یا به معنای صفت است، و یا در موضع استثناء قرارمیگیرد. مقایسه میزان دقت مترجمین در تشخیص نوعیت واژة "غَیر"، در برخی آیات قابل توجه بوده، و در برخی مواضع نیازمند بازنگری در ترجمه است.مقایسه میزان دقت مترجمین در تشخیص نوعیت واژة "غَیر"، در برخی آیات قابل توجه بوده، و در برخی مواضع نیازمند بازنگری در ترجمه است.
محمد هادی امین ناجی؛ رضوان حاجی شرفی؛ عبدالهادی فقهی زاده؛ ناصر محمدی؛ زهرا خیراللهی
چکیده
یکی از مفاهیم ارزشی در قرآن ، مفهوم "خلود"است. این پژوهش با معناشناسی همزمانی مبتنی بر تحلیل روابط همنشینی، جانشینی و متقابل های واژگان خلود به بررسی مفهوم قرآنی وکشف لایه های معنایی آن می پردازد واژه "خلود" 79" بار در قرآن آمده که" 41" بار در مورد بهشتیان و"38 "بار در مورد جهنمی ها است ، تقریبا در"30" مورد آن ، واژه"خلود" با "ابد"همراه بوده که ...
بیشتر
یکی از مفاهیم ارزشی در قرآن ، مفهوم "خلود"است. این پژوهش با معناشناسی همزمانی مبتنی بر تحلیل روابط همنشینی، جانشینی و متقابل های واژگان خلود به بررسی مفهوم قرآنی وکشف لایه های معنایی آن می پردازد واژه "خلود" 79" بار در قرآن آمده که" 41" بار در مورد بهشتیان و"38 "بار در مورد جهنمی ها است ، تقریبا در"30" مورد آن ، واژه"خلود" با "ابد"همراه بوده که "3 "مورد آن در مورد خلود ابدی کفار معاند در جهنم می باشد. همنشینی مکرر واژه "ابد"با "خلود"بر لزوم جاودانگی هر دو گروه در بهشت وجهنم تأکید دارد. اما به دلیل همنشینی خلود با مشیت الهی درآیات" 105 تا 108 "سوره هود وآیه "128" سوره انعام وتقابل واژه خلود با واژه"احقاب" در آیه" 23" سوره نبأ، امکان خروج مؤمنین عاصی و کفار غیر معاند از جهنم امکان پذیر است.از نظر صرفی واژگان "خلود" در قرآن بیش تر به صیغه اسم فاعل جمع "خالدون ،خالدین " آمده که نشان می دهد ، دستگاه خلود بهشتیان مثبت،پویا ،حمع گرا و دستگاه خلود جهنمی ها منفی،ایستا و ایمان گریز است. نگاه اصلی قرآن به خلود ، این است که دروازه ایمان به روی انسان گشوده شود تا از عذاب جهنم رهایی و به بهشت دست یابد.
منصوره طالبیان؛ روح الله صیادی نژاد؛ حسین ایمانیان
چکیده
One of the most important aspects of Quran felicity is the rhythm of verses. Beautiful rhythm and sounds have effect on evolutionary and changing the spirit of mankind, the God has mixed the verses of his book with wonderful rhythm.In fact the rhythm of Quran is the first level of attracting audience. This discipline has inseparable connection with meaning structure. So that a small change in rhythm of verses can change the meaning dimension in this study. We want to study the role of tone in illustrating the verses by using descriptive- analytic. The study shows that the smallest vocalic unit ...
بیشتر
One of the most important aspects of Quran felicity is the rhythm of verses. Beautiful rhythm and sounds have effect on evolutionary and changing the spirit of mankind, the God has mixed the verses of his book with wonderful rhythm.In fact the rhythm of Quran is the first level of attracting audience. This discipline has inseparable connection with meaning structure. So that a small change in rhythm of verses can change the meaning dimension in this study. We want to study the role of tone in illustrating the verses by using descriptive- analytic. The study shows that the smallest vocalic unit in this verses have meaning messages and vocals of verses depend on meaning and speech and change according to mode of verses. Presence of weak features in verses represent the silence which happen after blowing in horn and the death that finish the lives of who lives in sky and earth and just God will be remain. Presence of weak features in verses represent the silence which happen after blowing in horn and the death that finish the lives of who lives in sky and earth and just God will be remain.
محمد نبی احمدی؛ فرشته یزدانی
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی یکی از برجستهترین نظریات معاصر زبانی است. این پدیده زبانی، ارتباط میان کارکرد زبان و بافتهای اجتماعی وسیاسی بکار رفته در بستر آن را باز می کاود. رویکرد گفتمان انتقادی روشهایی را بررسی مینماید که از آن طریق، زبان در ارتباطی دو طرفه از یک سو سبب ایجاد روابط اجتماعی گردیده و از سویی دیگر خود نیز در بستر ...
بیشتر
تحلیل گفتمان انتقادی یکی از برجستهترین نظریات معاصر زبانی است. این پدیده زبانی، ارتباط میان کارکرد زبان و بافتهای اجتماعی وسیاسی بکار رفته در بستر آن را باز می کاود. رویکرد گفتمان انتقادی روشهایی را بررسی مینماید که از آن طریق، زبان در ارتباطی دو طرفه از یک سو سبب ایجاد روابط اجتماعی گردیده و از سویی دیگر خود نیز در بستر این روابط شکل میگیرد. تحلیلگران انتقادی با تحلیل بافت متن و سپس تبیین و تفسیر نتایج آن، به بررسی ساخت متون پرداخته و ایدئولوژیهای نهفته در سیاق متن را رمزگشایی میکنند. سوره بروج یکی از سورههای خاص قرآنی است که با ساخت واژگانی و بافت موقعیتی و داشتن اهداف تربیتی دارای ساختاری گفتمانی میباشد. امروزه تحلیل گفتمان انتقادی افقهای جدیدی را در مطالعات دینی - قرآنی گشوده است.این پژوهش بر آن است که با روش توصیفی- تحلیلی، تمامی نشانههای معناداری را که در سوره بروج وجود دارد از منظر تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فیرکلاف(1989) در سه سطح توصیف، تبیین و تفسیر مورد تحلیل و بررسی قرار دهد.
نرگس شکربیگی؛ مرضیه راجی
چکیده
تأثیر جنسیت و پیشفرضهای مرتبط با آن یکی از مباحثی مطرح در فهم متون دینی است. از این رو در دهههای اخیر و با ورود جریان فمینیستی و خوانش زنانه از متون دینی و به دنبال آن؛ بازیابی حقوق زنان روند روبه رشدی پیدا نمود. از جمله محققان معاصری که به بازخوانی آیات قرآن در حوزه زنان پرداخته است، آمنه ودود پژوهشگر امریکایی-افریقایی تبار و تازه ...
بیشتر
تأثیر جنسیت و پیشفرضهای مرتبط با آن یکی از مباحثی مطرح در فهم متون دینی است. از این رو در دهههای اخیر و با ورود جریان فمینیستی و خوانش زنانه از متون دینی و به دنبال آن؛ بازیابی حقوق زنان روند روبه رشدی پیدا نمود. از جمله محققان معاصری که به بازخوانی آیات قرآن در حوزه زنان پرداخته است، آمنه ودود پژوهشگر امریکایی-افریقایی تبار و تازه مسلمان شده میباشد که متاثر از آراء فضلالرحمن به تفسیر آیات پرداخته است. این پژوهش درصدد است تا با روش توصیفی-تحلیلی و به وسیله ابزار اسنادی؛ ضمن تبیین اندیشه و روش آمنه ودود در تفسیر، به تطبیق آراء وی با اندیشههای آیت الله جوادیآملی بپردازد. نتایج حاصل از بررسی تحلیلی این دو شخصیت نشان میدهد که جنسیت مفسر، در تفسیر قرآن، درصورتی که تهی از هرگونه پیش فرض و تپیشفرضهای مرتبط با آن یکی از مباحثی مطرح در فهم متون دینی است. از این رو در دهههای اخیر و با ورود جریان فمینیستی و خوانش زنانه از متون دینی و به دنبال آن؛ بازیابی حقوق زنان روند روبه رشدی پیدا نمود. از جمله محققان معصبات جنسیتی باشد و اگرتفسیر او با روش و شیوهای علمی و منصفانه صورت پذیرد؛ تأثیر بسزایی نخواهد داشت.
محمد نبی احمدی؛ مریم جلالی نژاد
چکیده
معناشناسی دانشی بشری و روشمند است که روش فهم و درک معانی متون بویژه متون ادبی- دینی را نظامند مورد بررسی قرار میدهد. نظریه معاصر آگاهش توسط مایکل هلیدی (1978) در مکتب لندن مطرح شد. اطلاعات کهنه و نو رابط اصلی دو نقش یک جمله در ساخت فرانقش متنی، به شکل نسبی است. ساخت متنی کلام بر چگونگی سازمان بندی اطلاعات، از رهگذرِ شیوهی آرایش و ترتیب ...
بیشتر
معناشناسی دانشی بشری و روشمند است که روش فهم و درک معانی متون بویژه متون ادبی- دینی را نظامند مورد بررسی قرار میدهد. نظریه معاصر آگاهش توسط مایکل هلیدی (1978) در مکتب لندن مطرح شد. اطلاعات کهنه و نو رابط اصلی دو نقش یک جمله در ساخت فرانقش متنی، به شکل نسبی است. ساخت متنی کلام بر چگونگی سازمان بندی اطلاعات، از رهگذرِ شیوهی آرایش و ترتیب عناصر محتوایی کلام بوده و ساختی مخاطب محور است که بیشتر برمبنای شناختگی یا دانستگی به وجود میآید. بدیهی است که اعجاز قرآن مجید به ویژگیهای ترکیبی و بافتی آن برمیگردد. نگاشتهای معنایی به کار رفته در بافت خبری کلام الهی، بستر مناسبی برای تحلیل و تبیین اهداف مورد نظر از داستانهای قرآنی است. در این جستار سعی بر آن شده است تا با روش توصیفی- تحلیلی ابتدا نگاهی گذرا به داستانهای قرآنی و چهارچوب نظری آگاهش داشته و سپس به بررسی ساختار رابطهای بین خبر نو و خبر کهنه در تعدادی از قصص قرآن، با تأکید بر رویکرد معناشناسی نقشگرا پرداخته شود.
علی دلشاد نداف؛ شهرام پازوکی؛ محمودرضا اسفندیار
چکیده
تاریخ تفکّر دینی در ادیانابراهیمی بخصوص اسلام، نشان میدهد که نزد عالمان و اندیشمندان دینی از دیرباز دربارهی انگارهی«أَوَّلُمَاخَلَقَاللَّه» یا همان «نخستینآفریدهیخدا» بحث و گفتگو جریان داشته و آراء و نظریههای مختلفی در اینباره بیان شدهاست. در قرآن سخنى به صراحت در اینباب نیامده، اما برخی آیات ...
بیشتر
تاریخ تفکّر دینی در ادیانابراهیمی بخصوص اسلام، نشان میدهد که نزد عالمان و اندیشمندان دینی از دیرباز دربارهی انگارهی«أَوَّلُمَاخَلَقَاللَّه» یا همان «نخستینآفریدهیخدا» بحث و گفتگو جریان داشته و آراء و نظریههای مختلفی در اینباره بیان شدهاست. در قرآن سخنى به صراحت در اینباب نیامده، اما برخی آیات تلویحاً به نخستینآفریده و یا منشاءآفرینش اشاره دارد و نیز برخی روایات تفسیری در این زمینه نقل شده است. عمدهی این روایات تحت عنوان «أَوَّلُمَاخَلَقَاللَّه» در متون حدیثی ثبت و ضبط شده و مفسّران بارها به آن استناد جستهاند. در این روایات مصادیق مختلفی برای مخلوق اول همچون نور، روح، عقل، جوهر و قلم ذکر شده است. این مفاهیم اگر چه به ظاهر متفاوتند اما از یک حقیقت حکایت میکنند. این حقیقت که در عرفاناسلامی از آن با عنوان «حقیقتمحمّدیّه» یاد میشود، نور نخستین یا اولین مخلوق خدا تلقّی شده که حقیقتی غیرمادی، ازلی، منشأخلقت و واسطهیفیضخدا بوده و از آن با عناوین دیگری مانند نور محمد(ص)، نبیاعظم، انسانکامل و مظهر اسم جامعخدا یاد شده است. ریشهی تاریخی این بحث، روایات عمدتاً امامی است که در کتب و جوامع حدیثی مندرجاند. تحقیق حاضر میکوشد فارغ از صحّت و سقم سندی روایات، تصویرتاریخیجامعی از نخستینمخلوق و ماجرای خلقت نوری پیامبر و اهلبیت(ع) ترسیم کند.
سید مصطفی مناقب؛ سید کریم خوب بین خوش نظر؛ جواد کارخانه
چکیده
با عنایت به برخورداری قرآن از پاره ای صفات، از جمله جامعیت، اِبتنای بر اصل توحید، اِنسجام و عدم اختلاف معانی، هدایت، نور، بیِّنه، مُبرهن بودن و ...، باید اذعان نمود که سِنخ اِعجاز قرآن و شریعت محمدی(ص)، به کلی از سِنخ اِعجاز سایر شرایع ممتاز است؛ زیرا شرایع، معجزه ای محسوس، از سنخ ماده و محدود به زمان و مکان ارائه کردند و حال آن که اِعجاز ...
بیشتر
با عنایت به برخورداری قرآن از پاره ای صفات، از جمله جامعیت، اِبتنای بر اصل توحید، اِنسجام و عدم اختلاف معانی، هدایت، نور، بیِّنه، مُبرهن بودن و ...، باید اذعان نمود که سِنخ اِعجاز قرآن و شریعت محمدی(ص)، به کلی از سِنخ اِعجاز سایر شرایع ممتاز است؛ زیرا شرایع، معجزه ای محسوس، از سنخ ماده و محدود به زمان و مکان ارائه کردند و حال آن که اِعجاز قرآن از سنخ دانش، فرا حسّی، فائق بر گُسترة زمان و مکان و مُسیطر بر تارُک هستی است. نوشتار حاضر با رویکردی توصیفی، تحلیلی مبتنی بر دیدگاه طباطبایی(ره)، صاحب «المیزان فی تفسیرالقرآن»، به سه تبیین سِتُرگ در باب استنتاج جامعیت قرآن از کُلیّت اِعجازمند آن دست یافته است. طباطبایی بر این باور است که در دو تبیین نخست، عمومیت تحدّی و اعجاز قرآن، و نیز جامعیتِ برگرفته از آن، ناظر بر گُسترة معارف مرتبط به هدایت انسان است، در حالی که در تبیین سوم، عمومیت و جامعیت مذکور، ناظر بر گُسترة اَغراض اِلاهی می باشد. نکتة درخور تأمل آن که در میان مفسران متقدم و معاصر،این تنها طباطبایی است که با ژرف نگری منحصر به فرد، به اَبعاد نسبت موجود بین اِعجاز قرآن و جامعیت آن عطف توجه نموده است.
فتحیه فتاحی زاده؛ فریده امینی
دوره 3، شماره 4 ، بهمن 1398، ، صفحه 23-43
چکیده
لقیامه یکی از اسامی آخرت در قرآن است که در همه کاربردها به صورت ترکیب یومالقیامه بکار رفته است،کاربردهای قرآنی حاکی از آن است مراد ازیومالقیامه زمان داوری است،در آثار لغویان این مفهوم از ماده [قوم] و به معنای برخاستن از قبر یا ایستادن در برابر خداوند ذکر شده است،مفسران در خصوص این مفهوم بر دو نظرند:برخاستن از قبر و ایستادن در برابر ...
بیشتر
لقیامه یکی از اسامی آخرت در قرآن است که در همه کاربردها به صورت ترکیب یومالقیامه بکار رفته است،کاربردهای قرآنی حاکی از آن است مراد ازیومالقیامه زمان داوری است،در آثار لغویان این مفهوم از ماده [قوم] و به معنای برخاستن از قبر یا ایستادن در برابر خداوند ذکر شده است،مفسران در خصوص این مفهوم بر دو نظرند:برخاستن از قبر و ایستادن در برابر خداوند را به عنوان معنای این مفهوم ذکر کرده اند.مطالعه این ماده در خانواده زبانهای سامی گویای ساختارِ خلاق طرحواره تصوری قائم بودن که از مبنایی بدنمند برخوردار است،پیش مفهومی است که برای این ماده میتوان در نظر گرفت سپس این پیش مفهوم در قالب استعاره مفهومی به عنوان ساختارِ خلاقِ دیگر درمعناسازی،در قرآن بکار گرفته شده است و استعاره مفهومی[یوم القیامه دادگاه است] خلق شده است،کلان استعاره ای که استعاره های خرد متعدد بر محورآن انسجام یافته اند و مفهوم «القیامه» را در قرآن برای مخاطب مفهوم سازی می کنند،مفهوم سازی های صورت گرفته پیرامون مفهوم «القیامه» و تفاوت آن با مفهوم «بعث» دیگر مسئله ای است که به آن پرداخته شده است و نتایج حاکی ازآن است که عدم مشابهت در نگاشت های استعاری، عدم مشابهت در معنای حوزه واژگانی را به همراه خواهد داشت.
حسین زکائی؛ مراد باقرزاده کسمانی؛ لیلا اردبیلی
دوره 3، شماره 4 ، بهمن 1398، ، صفحه 45-69
چکیده
نظر به اینکه بسیاری از پیامهای قرآنی بهصورت تلویحی بیانشدهاند، در این پژوهش، تلاششده تا براساس نظریهی استعارهی مفهومی، استعارهی جهتی واژهی «حیوة» در قرآن بررسیشود. برای این کار، ترجمهی مکارم و تفاسیر المیزان و نمونه برای جمعآوری دادهها استفادهشد و سپس این دادهها موردتحلیل قرارگرفتند. باتوجّهبه واژهی ...
بیشتر
نظر به اینکه بسیاری از پیامهای قرآنی بهصورت تلویحی بیانشدهاند، در این پژوهش، تلاششده تا براساس نظریهی استعارهی مفهومی، استعارهی جهتی واژهی «حیوة» در قرآن بررسیشود. برای این کار، ترجمهی مکارم و تفاسیر المیزان و نمونه برای جمعآوری دادهها استفادهشد و سپس این دادهها موردتحلیل قرارگرفتند. باتوجّهبه واژهی حیوة، نگارندگان به استعارههای جهتی بالا، پایین و نزدیک دستیافتند، اما استعارهی جهتی دور درخصوص واژهی حیوة بهکارنرفتهاست. مفاهیمی ازقبیل خیر، برکت و نعمت و یا مفاهیمی که منسوب به خداوند هستند، استعارهی جهتی بالا، و مفاهیمی مانند ضعف، خواری، عذاب و رسوایی ، استعارهی جهتی پایین را نشانمیدهند. استعارهی جهتی نزدیک، با همنشینی اسماشارهی «هذه» با واژهی حیوة نشاندادهشده-است و در چند آیه دیدهمیشود که پستی و حقارت زندگی دنیا، تأکید بر آن، و یا تأثیر و نتیجهی اعمال ما در این دنیا را نشان-میدهد. پژوهش حاضر، کارآمدی نظریهی نوین استعاره در تحلیل زبان قرآن را نشانمیدهد که این خود، به درک، ترجمه و تفسیر بهتر مفاهیم قرآنی منجرمیشود.
نصرت نیل ساز؛ هادی زینی ملک اباد
دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1398، ، صفحه 31-56
چکیده
میراث مکتوب کهن سرشار از اطلاعاتی است که هسته اولیه شکلگیری علوم مختلف را روشن میسازد. مجازالقرآن ابوعبیده معمر بنمثنی از مهمترین آثار حوزه پژوهشهای ادبی و زبانی است که تأثیر زیادی بر آثار بعدی گذاشته است. در این مقاله با تبیین جایگاه مجازالقرآن در میان تفاسیر و تحلیل مبانی و الگوهای تفسیری آن، به تحلیل مفهوم مجاز و کارکردهای ...
بیشتر
میراث مکتوب کهن سرشار از اطلاعاتی است که هسته اولیه شکلگیری علوم مختلف را روشن میسازد. مجازالقرآن ابوعبیده معمر بنمثنی از مهمترین آثار حوزه پژوهشهای ادبی و زبانی است که تأثیر زیادی بر آثار بعدی گذاشته است. در این مقاله با تبیین جایگاه مجازالقرآن در میان تفاسیر و تحلیل مبانی و الگوهای تفسیری آن، به تحلیل مفهوم مجاز و کارکردهای آن در مجازالقرآن پرداخته شده است. با تحلیل جایگاه مجازالقرآن در میان تفاسیر، وثاقت و مهارتهای ابوعبیده میتوان به حوزه مفهومی مجاز و نیز تحلیل درست دیدگاه دانشمندان در مورد اثر پیبرد و پشتوانه علمی تحلیل متن مجازالقرآن را نیز کشف نمود. نتایج پژوهش نشان میدهد که ابوعبیده برای تبیین ماهیت و حوزه معنایی مجاز، پس از بیان مبانیاش نسبت به زبان قرآن و تبیین علت نیاز به تفسیر، از ابزارهای تفسیری مختلفی مانند تبیین واژگان، صرف و نحو، علوم بلاغت و قرائات بهره جسته است. همچنین باید اشاره کرد که معنای اصطلاح مجاز در گذر زمان تطور یافته و نخستین کاربرد آن در مجازالقرآن تفسیری بوده، اما در دورههای بعد در معنای خاص ادبی و در مقابل حقیقت به کار رفته است.
وفادار کشاورزی؛ محمد علی همتی
دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1398، ، صفحه 83-103
چکیده
خودبرتربینی و رفتار کبرورزانهی انسان در برابر خدواند یا مخلوقات او یکی از رذایل اخلاقی است که در قرآن با واژهی «استکبار» و مشتقاتش و در عهدین با واژگان متعددی بیان شدهاست. برای شناخت ابعاد گستردهی این مفهومِ کلیدی لازم است واژگان مربوط به آن در کتب مقدس، واژهشناسی و معناشناسی شود و عوامل، ویژگیها و فرجام ...
بیشتر
خودبرتربینی و رفتار کبرورزانهی انسان در برابر خدواند یا مخلوقات او یکی از رذایل اخلاقی است که در قرآن با واژهی «استکبار» و مشتقاتش و در عهدین با واژگان متعددی بیان شدهاست. برای شناخت ابعاد گستردهی این مفهومِ کلیدی لازم است واژگان مربوط به آن در کتب مقدس، واژهشناسی و معناشناسی شود و عوامل، ویژگیها و فرجام کار آنان که به این رذیلهی اخلاقی دچار میشوند، تبیین گردد. این جستار به روش تحلیلی- تطبیقی به واژهشناسی و معناشناسی استکبار و تکبّر در عهدین و قرآن پرداخته، عوامل به وجود آورندهی آن را در انسان از طریق آیات هر کدام از کتب مقدس بررسی نموده و با تحلیل ویژگیهای مستکبران و متکبّران به بیان فرجام شوم آنان از دیدگاه کتب مقدس پرداختهاست. در کتب مقدس واژگان متعددی این مفهوم را بیان نموده، عواملی تقریبا مشابه چون پیروی از هوای نفس، احساس بینیازی و فراموشی قدرت خداوند، زمینه ساز آن و صفاتی چون ادعای خدایی، استهزا و انکارِ اصول اعتقادی به عنوان صفات ایشان و فرجام شومی نظیر گمراهی و هلاکت در دنیا، محرومیت از بهشت و خسران ابدی به عنوان مجازات آنان ذکر شدهاست، هر چند که این مفهوم با تمام ابعادش، در قرآن نمودی ژرفتر و گستردهتر یافته است.
شیوا تجار؛ اعظم پویازاده
دوره 3، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 49-72
چکیده
نوشتار حاضر برآن است تا به بررسی وتحلیل وضعیت پژوهشهای غرب در حوزه تفسیر شیعه از قرآن در چهار دوره زمانی نیمه اول قرن بیستم ، نیمه دوم قرن بیستم ، دهه اول قرن بیست و یکم و دهه دوم آن تا دوره حاضر بپردازد. برای این منظوراز برخی کتابها و منابع فهرست برای بدست آوردن آماری از این پژوهشها استفاده شده است. همچنین بامطالعه برخی از آثار ...
بیشتر
نوشتار حاضر برآن است تا به بررسی وتحلیل وضعیت پژوهشهای غرب در حوزه تفسیر شیعه از قرآن در چهار دوره زمانی نیمه اول قرن بیستم ، نیمه دوم قرن بیستم ، دهه اول قرن بیست و یکم و دهه دوم آن تا دوره حاضر بپردازد. برای این منظوراز برخی کتابها و منابع فهرست برای بدست آوردن آماری از این پژوهشها استفاده شده است. همچنین بامطالعه برخی از آثار قرآن پژوهان غربی در این حوزه در دوره های مختلف میتوان تحلیلی از تحول دیدگاه آنان داشت. نتایج کلی این بررسی ها حاکی از رشد پیوسته گرایش به موضوع تفسیر شیعه در غرب است که در نیمه دوم قرن بیستم با جهش جدی همراه بوده است و انقلاب اسلامی ایران را میتوان یکی از دلایل آن برشمرد. همچنین از آغاز قرن بیست و یکم به تدریجبر تنوع موضوعات پژوهشها افزوده شده و در دهه دوم آن شاهدبیشترین شتاب و تنوع و گستردگی هستیم.
سید محمد هادی گرامی
دوره 3، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 97-128
چکیده
پژوهشهای مربوط به اندیشههای تفسیری و تاریخ تفسیر یکی از حوزههای شناخته شده در مطالعات قرآنی و تفسیری است و کارهای زیادی در این خصوص انجام شده است. با این حال تاکنون پژوهش مستقلی درباره جریانها و گرایشهای تفسیری در دوره تشیع نخستین براساس یک رویکرد عمیق تاریخی صورت نگرفته است. این بررسی هنگامی مهمتر میشود که ـ براساس یک ...
بیشتر
پژوهشهای مربوط به اندیشههای تفسیری و تاریخ تفسیر یکی از حوزههای شناخته شده در مطالعات قرآنی و تفسیری است و کارهای زیادی در این خصوص انجام شده است. با این حال تاکنون پژوهش مستقلی درباره جریانها و گرایشهای تفسیری در دوره تشیع نخستین براساس یک رویکرد عمیق تاریخی صورت نگرفته است. این بررسی هنگامی مهمتر میشود که ـ براساس یک قرائت رایج ـ تصوّر کنیم رویکرد تفسیری در نخستین مکتوبات تفسیری شیعه «باطنی/روایی» بوده است که یکسوی آن پدیده غلوّ قرار داشته است. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از گزارشهای تفسیری برجای مانده از عصر حضرت باقر (ع) گفتمانهای اصلی تفسیری در دوره ایشان را بر پایه انگاره «تفسیر باطن»، پیجویی کند.
این پژوهش در نهایت با کاربست رویکرد تاریخ انگاره و اندیشه در حوزه تفسیر، نشان خواهد داد که در اوایل سده دوم هجری ردّ پای دو گفتمان اصلی تفسیری در میان امامیه قابل پیجویی است. گروندگان به گفتمان اول ـ که در اینجا از آن به عنوان گفتمان «ظاهر/باطن» یاد میشود ـ عمدتا شخصیتهای وابسته به طیف مفضّل بن عمر جعفی بودند. گروندگان به گفتمان دوم ـ که در اینجا از آن به عنوان گفتمان «تأویل/تنزیل» یاد میشود ـ طیف اکثریت امامیه در آن دوره بودند که خوانش گستردهتری از مفهوم باطن بر پایه دوگان تنزیل/تأویل را دنبال میکردند.
