محمد رضا شاهرودی؛ محمدتقی کبریتچی
چکیده
آیات قرآن کریم، بهدنبال اسباب نزول خود، و هر دسته برای مخاطبان خاصی پدید آمده است؛ ازاینرو لازم است کشف دلالت آیات بر معنا، براساس فضای نزول و خطاب، و درنظرگرفتن گونههای مختلف مخاطبان انجام پذیرد. برای این منظور، مقالهی حاضر با بهرهگیری از آموزههای «معناشناسی کاربردی» و رویکرد «دلالت زبانی» سازوکار خطاب و دلالت ...
بیشتر
آیات قرآن کریم، بهدنبال اسباب نزول خود، و هر دسته برای مخاطبان خاصی پدید آمده است؛ ازاینرو لازم است کشف دلالت آیات بر معنا، براساس فضای نزول و خطاب، و درنظرگرفتن گونههای مختلف مخاطبان انجام پذیرد. برای این منظور، مقالهی حاضر با بهرهگیری از آموزههای «معناشناسی کاربردی» و رویکرد «دلالت زبانی» سازوکار خطاب و دلالت را در قرآن مجید مطالعه میکند. برایناساس، در راستای فهم یک بستهی وحیانی و خطاب قرآنی، گذشته از «آیات قرآن» و «فضای خطاب»، شایسته است اسبابی چون: «متکلم»، «خطیب» و «مخاطبان» آن را در فضای نزول نیز در نظر گرفت و به بررسی نقش مخاطبانِ «خاص» و «عام» در درک معنای آیات پرداخت. مقالهی حاضر نشان میدهد که هم آیات قرآن دارای مراتب و سطوح معنایی است و هم مخاطبان قرآن گونههای مختلفی را شامل میشوند؛ بهدیگرسخن آیات گوناگون قرآن، هریک درخور فهم دستهای از مخاطبان خود فراهم آمده است؛ لذا همگان جز «عالمان راستین قرآن»، قادر به ادراک معنای مشخص تمام آیات قرآن نیستند. سرانجام از این رهگذر لزوم رجوع به «عالمان قرآن»، یعنی پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله و اهلبیت علیهمالسلام، برای مخاطبان خاص و عام قرآن نیز اثبات میگردد.
زهرا میرشفیعی؛ مهدی مطیع
چکیده
از جمله موضوعات قابل بررسی در قرآن سنّتهای الهی است. هدف از بیان قوانین حاکم بر هستی در قرآن، ایجاد جریانی رفتاری در فرد و اجتماع بوده که در آن همه به سوی یک مبدأ در حرکتند. بدین سبب آشنائی با ابعاد معنایی و جنبههای کاربردی این قوانین بایسته است. یکی از این سنّتها، سنّت عاقبتبخیری است که در اختتام سه آیه 128اعراف، 83قصص و 49هود ذکر ...
بیشتر
از جمله موضوعات قابل بررسی در قرآن سنّتهای الهی است. هدف از بیان قوانین حاکم بر هستی در قرآن، ایجاد جریانی رفتاری در فرد و اجتماع بوده که در آن همه به سوی یک مبدأ در حرکتند. بدین سبب آشنائی با ابعاد معنایی و جنبههای کاربردی این قوانین بایسته است. یکی از این سنّتها، سنّت عاقبتبخیری است که در اختتام سه آیه 128اعراف، 83قصص و 49هود ذکر شده است. اشتراک ظاهری این سه اختتام با وجود صدر و موضوعات متفاوت، و نیز اجمال و ابهام موجود در گزارههای قرآنی ناظر بر سنّت عاقبتبخیری باعث شده تا نوشتار حاضر با تلفیق روش زبانشناسی-کاربردشناسی و با در نظر گرفتن کلیه عناصر بافتی و معنایی تأثیرگذار، به تحلیل ابعاد این سنّت در اختتام آیات قرآن و دستگاه کارگفتی آن بپردازد. بررسیها نشان میدهد که سنّت عاقبتبخیری از جهت گستره عام و مشترک، و از لحاظ شمول خاص و مقیّد به اعمال انسانهاست. جنبههای همگرائی این سه اختتام عبارتند از دلالت بر استمرار و ثبوت، ماهیّت اجتماعی، موضوع کلّی، و تشابه لفظ. این پایانهها از لحاظ سطوح مخاطبان، شرایط نزول، جهان ممکن و مصادیق تقوا متفاوتند. برای این گروه اختتامی، به ترتیب فراوانی کارگفتهای اظهاری، تعهّدی، ترغیبی، و عاطفی قابل تعریف است.