زهرا میرشفیعی؛ مهدی مطیع
چکیده
از جمله موضوعات قابل بررسی در قرآن سنّتهای الهی است. هدف از بیان قوانین حاکم بر هستی در قرآن، ایجاد جریانی رفتاری در فرد و اجتماع بوده که در آن همه به سوی یک مبدأ در حرکتند. بدین سبب آشنائی با ابعاد معنایی و جنبههای کاربردی این قوانین بایسته است. یکی از این سنّتها، سنّت عاقبتبخیری است که در اختتام سه آیه 128اعراف، 83قصص و 49هود ذکر ...
بیشتر
از جمله موضوعات قابل بررسی در قرآن سنّتهای الهی است. هدف از بیان قوانین حاکم بر هستی در قرآن، ایجاد جریانی رفتاری در فرد و اجتماع بوده که در آن همه به سوی یک مبدأ در حرکتند. بدین سبب آشنائی با ابعاد معنایی و جنبههای کاربردی این قوانین بایسته است. یکی از این سنّتها، سنّت عاقبتبخیری است که در اختتام سه آیه 128اعراف، 83قصص و 49هود ذکر شده است. اشتراک ظاهری این سه اختتام با وجود صدر و موضوعات متفاوت، و نیز اجمال و ابهام موجود در گزارههای قرآنی ناظر بر سنّت عاقبتبخیری باعث شده تا نوشتار حاضر با تلفیق روش زبانشناسی-کاربردشناسی و با در نظر گرفتن کلیه عناصر بافتی و معنایی تأثیرگذار، به تحلیل ابعاد این سنّت در اختتام آیات قرآن و دستگاه کارگفتی آن بپردازد. بررسیها نشان میدهد که سنّت عاقبتبخیری از جهت گستره عام و مشترک، و از لحاظ شمول خاص و مقیّد به اعمال انسانهاست. جنبههای همگرائی این سه اختتام عبارتند از دلالت بر استمرار و ثبوت، ماهیّت اجتماعی، موضوع کلّی، و تشابه لفظ. این پایانهها از لحاظ سطوح مخاطبان، شرایط نزول، جهان ممکن و مصادیق تقوا متفاوتند. برای این گروه اختتامی، به ترتیب فراوانی کارگفتهای اظهاری، تعهّدی، ترغیبی، و عاطفی قابل تعریف است.