عباس رحیملو؛ سیدمحمود طیب حسینی
چکیده
یکی از آیات چالشبرانگیز اجتماعی قرآن که مفسران و فقیهان همواره در فهم آن، دچار اختلاف شدهاند، آیه 104 سوره آل عمران است. دیدگاههای ایشان در دو دسته کلی جای دارد: 1) وجوب همگانی امر به معروف بر افراد جامعه؛ 2) وجوب انحصاری امر به معروف بر گروهی در جامعه. قرآنپژوهان گفتهاند علت این دو دیدگاه متعارض، دو برداشت مختلف از واژه «مِن» ...
بیشتر
یکی از آیات چالشبرانگیز اجتماعی قرآن که مفسران و فقیهان همواره در فهم آن، دچار اختلاف شدهاند، آیه 104 سوره آل عمران است. دیدگاههای ایشان در دو دسته کلی جای دارد: 1) وجوب همگانی امر به معروف بر افراد جامعه؛ 2) وجوب انحصاری امر به معروف بر گروهی در جامعه. قرآنپژوهان گفتهاند علت این دو دیدگاه متعارض، دو برداشت مختلف از واژه «مِن» در این آیه است. این اختلاف در معنا کردن واژة «مِن» در آیه، دلالت آیه و گستره مکلّفان آن را دچار ابهام ساخته است. این جستار برای نخستین بار نشان داد حرف «مِن» در این آیه، تنها یک معنا دارد، ولی ساختار این آیه، دارای ویژگی چندمعنایی است؛ از این رو میتوان با توجه به ساختار چندمعنای آیه و با واکاوی موضوع این آیه -امر به معروف و نهی از منکر- که وظیفهای دارای مراتب است، این آیه را بر پایه ساخت اطلاع کهنه و نو، دارای قابلیت دو خوانش طولی-نه دو برداشت ناسازگارِ در عرض هم- دانست. در مجموع به دست آمد برداشت وجوب همگانی، بر پایه ساختار «تجرید»، هماهنگ با سیاق و فضای نزول آیه است و برداشت وجوب انحصاری نیز میتواند فهمی نظاممند و بر پایه خوانشی ورای سیاق از آیه باشد.