پژوهشی
مطالعات قرآنی
فاطمه احمدوند
چکیده
ثعالبی از پرکارترین ادیبان عربینگار ایران بوده است. وی که با بزرگان سیاسی دولتهای ایرانی همنشینی داشته، دو اثر تحفه-الوزارء و آدابالملوک را با موارد متعددی از اقتباسهای قرآنی در اندیشه سیاسی تحریر کرده است. پژوهش حاضر با بررسی و دستهبندی اقتباسهای قرآنی این دو اثر، براساس رهیافت توانش ارتباطی دلهایمز که بر اهمیت فضای ...
بیشتر
ثعالبی از پرکارترین ادیبان عربینگار ایران بوده است. وی که با بزرگان سیاسی دولتهای ایرانی همنشینی داشته، دو اثر تحفه-الوزارء و آدابالملوک را با موارد متعددی از اقتباسهای قرآنی در اندیشه سیاسی تحریر کرده است. پژوهش حاضر با بررسی و دستهبندی اقتباسهای قرآنی این دو اثر، براساس رهیافت توانش ارتباطی دلهایمز که بر اهمیت فضای گفتمانی زایش هر متن تکیه دارد و با فهم تاریخی- فرهنگی پژوهشهای آذرتاش آذرنوش در باب چالش فارسی و عربی در عصر ثعالبی، نشان داده است که کارکرد اقتباسهای قرآنی ثعالبی تفسیر و ترویج اندیشههای دینی نبوده است، بلکه او در چارچوب فرهنگ بزرگان سیاسی عربگرا، از اقتباس قرآنی بهعنوان ابزار ادبی برای کارکرد ارتباطی و عامل ایجاد حداکثر ارتباط با مخاطب و تسهیل گفتمانی این ارتباط بهره جسته است. به عبارت دیگر، این پژوهش نقش بافتار فرهنگی – گفتمانی در رویکرد به استفاده از اقتباس قرآنی در این دو اثر از ثعالبی را نشان داده است. شیوه این پژوهش کتابخانهای و روش آن توصیفی-تحلیلی بوده است و از تحلیل تاریخی نیز برای شناخت زمینههای بحث استفاده شده است.
پژوهشی
مطالعات قرآنی
مریم پیروان؛ احمد پاکتچی
چکیده
کارکرد همدلی یکی از کارکردهای ششگانة زبان است که در فهم متن و رفع موانع فهم مراد گویندة متن به ما کمک میکند. از دیدگاه رومن یاکوبسن، هر یک از این کارکردها به یکی از عناصر دخیل در انتقال پیام مربوط میشوند؛ یعنی فرستندة پیام، گیرندة پیام، موضوع پیام، خود پیام، رسانه یا کانال انتقال پیام و رمزگان، و به ترتیب کارکردهای عاطفی، ترغیبی، ...
بیشتر
کارکرد همدلی یکی از کارکردهای ششگانة زبان است که در فهم متن و رفع موانع فهم مراد گویندة متن به ما کمک میکند. از دیدگاه رومن یاکوبسن، هر یک از این کارکردها به یکی از عناصر دخیل در انتقال پیام مربوط میشوند؛ یعنی فرستندة پیام، گیرندة پیام، موضوع پیام، خود پیام، رسانه یا کانال انتقال پیام و رمزگان، و به ترتیب کارکردهای عاطفی، ترغیبی، ارجاعی، شعری، همدلی و فرازبانی نام دارند. کارکرد همدلی زمانی مطرح است که در یک ارتباط، کانال و مجرای ارتباطی مورد توجه است.مسألة این پژوهش دست یافتن به پاسخ این پرسش است که آیا کارکرد همدلی در قرآن وجود دارد یا نه و اگر وجود دارد فراوانی و تنوع آن در آیات مکی و مدنی چگونه است. همین طور هدف بررسی دیدگاه مفسران مسلمان دربارة این دست آیات است. با مطالعة جزء 1 قرآن به عنوان آیات مدنی و بخش های مکی جزء 30، با روش تحلیلی-توصیفی، به این نتیجه رسیدیم که اولا آیات دارای کارکرد همدلی در قرآن وجود دارد و ثانیا فراوانی و تنوع این نوع کارکرد در آیات مکی بیش از آیات مدنی است. همچنین به این نتیجه رسیدیم که در تفاسیر سنتی قرآن مطالبی ناظر به این کارکرد میتوان یافت.
پژوهشی
مطالعات قرآنی
نفیسه مرادی؛ فاطمه علایی رحمانی؛ سید محمد هادی گرامی؛ زهرا صرفی
چکیده
مفسران مقصود از «قانت» در آیات مختلف قرآن را مطیع در برابر خدا بیان کردهاند؛ اما قانت بودن زنان در آیه 34 سوره نساء با سیاق روابط میان زوجین، باعث شده تا فهم ایشان از انگاره «قانتات»، به سمت اطاعت زن از مرد سوق داده شود؛ درحالیکه چنین فهمی در آیه پنج سوره تحریم که آن هم سیاقی مبتنی بر روابط زوجین دارد، رخ نداده است. پژوهش ...
بیشتر
مفسران مقصود از «قانت» در آیات مختلف قرآن را مطیع در برابر خدا بیان کردهاند؛ اما قانت بودن زنان در آیه 34 سوره نساء با سیاق روابط میان زوجین، باعث شده تا فهم ایشان از انگاره «قانتات»، به سمت اطاعت زن از مرد سوق داده شود؛ درحالیکه چنین فهمی در آیه پنج سوره تحریم که آن هم سیاقی مبتنی بر روابط زوجین دارد، رخ نداده است. پژوهش حاضر بهدنبال پاسخ به این پرسش است که «تاریخ انگاره «قانتات» در تفاسیر چگونه بوده و چه تحولات گفتمانی را پشتسر گذاشته است؟». با بررسی معنای «ق ن ت» در سه بخش ادراکی پیشاقرآنی، قرآن و تفاسیر، و کشف گفتمانهای ذیل انگاره «قانتات» در آیات 34 سوره نساء و پنج تحریم، چنین نتیجه میشود که پیدایی گفتمان مستقل و منحصربهفرد «زنان فرمانبر همسر» علاوه بر گفتمان «زنان فرمانبر خداوند» در ذیل آیه 34 سوره نساء به دلیل همسانانگاری معنای «قانت» با «مطیع» است. درحالیکه در ادراک پیشاقرآنی، بهمعنای تحت انقیاد کامل درآمدن و تسلیم محض بودن با هدف رسیدن به مقصود خاصی است که یقیناً چنین چیزی از زنان در برابر مردان انتظار نمیرود؛ اما چون در تفاسیر معنای آن به مطیع بودن تغییر یافته منجربه پیدایی گفتمان «زنان فرمانبر همسر» شده است.
پژوهشی
مطالعات قرآنی
مصطفی دشتی آهنگر؛ محمدگل محمودزایی؛ اسحاق میربلوچزایی
چکیده
دردوران معاصر، علوم انسانی رویکردهای جدیدی به پدیدههای انسانی دارد که میتواند خوانشهایی نو از متون کهن به دست دهد. این پژوهش قصد داردبادیدگاه ساختارگرایانه به بررسی و تحلیل ساختار روایتهای داستان آدم از منظر رویدادهای هستهای در سه تفسیر قرانی (ترجمۀ تفسیر طبری، کشفالاسراروعدهالابرار و روضالجنانوروحالجَنان) بپردازد. ...
بیشتر
دردوران معاصر، علوم انسانی رویکردهای جدیدی به پدیدههای انسانی دارد که میتواند خوانشهایی نو از متون کهن به دست دهد. این پژوهش قصد داردبادیدگاه ساختارگرایانه به بررسی و تحلیل ساختار روایتهای داستان آدم از منظر رویدادهای هستهای در سه تفسیر قرانی (ترجمۀ تفسیر طبری، کشفالاسراروعدهالابرار و روضالجنانوروحالجَنان) بپردازد. با توجه به اینکه این تفاسیر داستان را از متن مقدس قرآن روایت کردهاند، رویدادهای هستهای هر یک از این داستانها در تفاسیر فوق یکسان است و از الگوی واحدی پیروی میکنند، اما هر تفسیر در جزییات تفاوتهایی با دیگر تفاسیر دارد. مسئلهی اصلی این است که به رغم منبع واحد این تفاسیر (قرآن)، چرا با یکدیگر اختلاف دارند و دیگر اینکه این اختلافات چه چیزهایی را به ما نشان میدهند. بررسیها نشان داد جزییات روایی هر تفسیر تفاوتهایی با دیگر متون دارد که ناشی از دیدگاه و دورة خاصی است که تفسیر در آن نوشته شده است.نکتهی مهم دیگر که از منظر روایتشناسی اهمیت دارد این است که این داستان در ده رویداد هستهای قابل تلخیص است و این رویدادهای دهگانه نیز در نهایت، به چهار واحد بنیادین قابل تقلیل هستند؛ این چهار واحد الگویی کلی را میسازد که بر طیف وسیعی از روایات مذهبی و تفاسیر آنها قابل انطباق است.