مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی

پژوهشی مطالعات قرآنی

بررسی و نقد ترجمۀ جمله های مؤکّد با نون تأکید در قرآن کریم

سید مهدی مسبوق؛ افسانه مصباحی همراه

دوره 8، شماره 2 ، تیر 1403، صفحه 1-24

https://doi.org/10.22034/isqs.2024.47841.2265

چکیده

ترجمۀ قرآن‎، به علّت داشتن ظرایف و دقایق بلاغی و نحوی از حساسیّت بالایی بر‎خوردار است و معمولاً ‎به‎عنوان یکی از دشوارترین انواع ترجمه به شمار می‎رود‎. ازجمله این ظرافت‎های بلاغی‎، تأکید با نون است که همواره در قالب یک ساختار نحوی‎، جهت تأکید مضمون فعل یا جمله می‎آید و در هر ساختار و اسلوبی بر معنایی خاص دلالت دارد‎؛ ... بیشتر ترجمۀ قرآن‎، به علّت داشتن ظرایف و دقایق بلاغی و نحوی از حساسیّت بالایی بر‎خوردار است و معمولاً ‎به‎عنوان یکی از دشوارترین انواع ترجمه به شمار می‎رود‎. ازجمله این ظرافت‎های بلاغی‎، تأکید با نون است که همواره در قالب یک ساختار نحوی‎، جهت تأکید مضمون فعل یا جمله می‎آید و در هر ساختار و اسلوبی بر معنایی خاص دلالت دارد‎؛ پرواضح است که مترجم با شناخت چنین پدیدۀ زبانی‎، بخشی از چالش‎های ترجمۀ قرآن را پشت سر گذاشته و در انتقال معنای دقیق آن – با رعایت اصول بلاغی– دچار لغزش نمی‎شود‎. لذا در این جستار به‎منظور شناخت کارکرد معنایی نون تأکید در قرآن کریم و با روش توصیفی– تحلیلی و رویکرد مقابله‎ای‎، فر‎آیند ترجمه «نون تأکید» در چهار ترجمۀ فارسی آقایان الهی قمشه‌ای، فولادوند‎، انصاریان و مکارم‎شیرازی از سورۀ اعراف موردنقد و بررسی قرار گرفته است‎. بر‎آیند پژوهش نشان داد که در مقولۀ معادل‎یابی برای نون تأکید از جهت تعدّد در یک آیه و برخی ظرافت‎های نحوی‎، پیچیدگی‎هایی وجود دارد که عدم دقّت نظر در آن ترجمه را دچار نارسایی کرده است‎. مناسب‎ترین معادل معنایی نون تأکید ثقیله در جملههای مثبت‎، قید تأکید «قطعاً» و در جملههای منفی قید «هرگز» است و در میان مترجمان، انصاریان نسبت به سه مترجم دیگر موفق‌تر عمل کرده ‎است‎.

پژوهشی مطالعات قرآنی

خوشة مرکبِ مفهومِ «مادر» در قرآن کریم : مطالعه‌‌ای شناختی

فریده امینی

دوره 8، شماره 2 ، تیر 1403، صفحه 25-57

https://doi.org/10.22034/isqs.2024.48546.2294

چکیده

مقالة حاضر با رویکرد شناختی به خوشۀ مرکبِ مفهوم «مادر» در قرآن پرداخته است،آنچه در مورد «مادر» در ساختار خویشاوندی بیان می‌شود بیانگر یک مفهوم رایج از «مادر» است:اما به تفکیک فرهنگ‌ها می‌توان با گونه‌ها‌ی مختلف از این مفهوم مواجه بود،راهبرد روش شناختی مقالة بهره‌گیری از مقوله بندیِ پیش نمونه بنیاد و دستیابی به ... بیشتر مقالة حاضر با رویکرد شناختی به خوشۀ مرکبِ مفهوم «مادر» در قرآن پرداخته است،آنچه در مورد «مادر» در ساختار خویشاوندی بیان می‌شود بیانگر یک مفهوم رایج از «مادر» است:اما به تفکیک فرهنگ‌ها می‌توان با گونه‌ها‌ی مختلف از این مفهوم مواجه بود،راهبرد روش شناختی مقالة بهره‌گیری از مقوله بندیِ پیش نمونه بنیاد و دستیابی به مدلِ شناختیِ ایده آل در خصوص مفهوم «مادر» در قرآن است.حاصلِ بررسی در پیکرة قرآنی متشکل از 88 آیه مرتبط با حوزه «مادر و مادری» دستیابی به نه مدل شناختی بود، که با قراردادنِ مدل های مزبوردر کنار یکدیگر خوشۀ مرکب مفهوم «مادر» در قرآن شکل گرفت،مدل های به دست آمده اعم از مدل مادرِطبیعی،مادر بزرگ،مادرِ شیری،نامادری، مادرخوانده و مادرازدواج نکرده با مدل ارائه شده از سوی لیکاف مشترک است،اما مدل های مادرِ میانجی و مادر اهداء کننده از جمله مدلهایی است که در قرآن به آن اشاره نشده است و درعوض در خوشۀ مرکب مفهوم مادر در قرآن مدل مادرِ معنوی و مادرِ بکرزا قابل دستیابی است.آنچه زمینه انسجام بخشی در مدلها را فراهم آورده است طرحوارۀ تصوریِ ارتباط از نوع علّی و به صورت نسبی/سببی/ حقوقی و معنوی می باشد،از میان مدل‌های مطرح، مدلِ مادرطبیعی در مقولة شعاعی«مادر» مدلِ شناختی ایده‌آل به شمار می‌آید.

پژوهشی مطالعات قرآنی

مؤلفه‌های متفاوت بافتی در گونه‌شناسی فهم متن وحیانی در سدة نخست هجری

قاسم محسنی مری؛ سلیمان عباسی

دوره 8، شماره 2 ، تیر 1403، صفحه 58-81

https://doi.org/10.22034/isqs.2024.46631.2196

چکیده

اندیشهها و دانش‌ها پیامدی از نحوه زیست و همبسته به منافع، بدآیندها، خوشایندها و سایر مؤلفههای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در بافتار تاریخ است. در این میان ناهمسانی فهم قرآن کریم در پیوند با تغییروتحول معارف انسانی و سایر مؤلفههای فرهنگی و اجتماعی در توالی زمانی است. با توجه به جریانهای ناهمسان فکری در سدة آغازین که برآمده ... بیشتر

پژوهشی مطالعات قرآنی

نقش قرآن کریم در حافظه تاریخی تمدنی اسلام

محمدحسن احمدی

دوره 8، شماره 2 ، تیر 1403، صفحه 82-103

https://doi.org/10.22034/isqs.2024.46727.2200

چکیده

متون دینی تاریخی و حدیثی و به‌صورت ویژه قرآن کریم، یکی از مؤلفه‌های هویت‌بخش «حافظه تاریخی» فرهنگ و تمدن اسلامی است. رویکرد رایج به این متون، متأثر از دستگاه فقهی و توجه صرف به مقام بیان گزارش است؛ حال‌آنکه یک متن دینی می‌تواند در فرا مقام بیان خود، از قالب «خبر واحد»(واحد خبری) خارج شود و از مؤلفه‌های حافظه تاریخی قلمداد ... بیشتر

پژوهشی مطالعات قرآنی

بررسی دیدگاه‌های تفسیری در بارۀ ارتباط میان شرط و جزا در آیۀ تعدد زوجات در گذر تاریخ

مریم جزایری؛ جعفر نکونام؛ رضا مودب

دوره 8، شماره 2 ، تیر 1403، صفحه 104-126

https://doi.org/10.22034/isqs.2024.48870.2304

چکیده

شرط و جزا در آیۀ تعدد زوجات حاوی یکی از بحث‌انگیزترین موضوعات این آیه به شمار می‌رود. در این مقاله به این پرسش پرداخته می‌شود که دربارۀ رابطۀ شرط و جزاء در این آیه چه نظریاتی درگذر تاریخ میان مفسران پدید آمده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد، در میان علمای شیعه برای نخستین بار، صاحب احتجاج با نقل روایتی که به امام علی نسبت داده، به اسقاط ... بیشتر شرط و جزا در آیۀ تعدد زوجات حاوی یکی از بحث‌انگیزترین موضوعات این آیه به شمار می‌رود. در این مقاله به این پرسش پرداخته می‌شود که دربارۀ رابطۀ شرط و جزاء در این آیه چه نظریاتی درگذر تاریخ میان مفسران پدید آمده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد، در میان علمای شیعه برای نخستین بار، صاحب احتجاج با نقل روایتی که به امام علی نسبت داده، به اسقاط بیش از ثلث قرآن بین شرط و جزای این آیه قائل شده و از این رهگذر، وجود رابطه میان شرط و جزا در این آیه را انکار کرده است. اگرچه قرن‌ها پس از وی، برخی از مفسران شیعه نیز این ادعا را تأیید کرده‌اند؛ اما غالب مفسران شیعه از قرن چهاردهم به نقد آن روایت و رد ادعای طبرسی پرداختند؛ ولی قریب به‌اتفاق علمای اهل سنت و بیش‌تر مفسران شیعه به وجود رابطه میان شرط و جزا در این آیه قائل هستند. آنان همگی، بر شرط بودن عبارت «فإن خفتم» متفق‌اند؛ اما در تعیین جزا یا جواب شرط، میان آنان اتفاق‌نظر وجود ندارد. غالب مفسران، عبارت «فَانْکحُوا ما طابَ لکم» را در آیۀ مذکور جواب شرط دانسته‌اند؛ ولی ابوعلی جبایی (303ق) و معدودی از مفسران بعد از او «فَواحِدَةً» را جزای شرط می‌شمرند. تعیین رابطۀ شرط و جزا در آیۀ موردبحث از سوی مفسران مبتنی بر روایاتی بوده که از صحابه یعنی عایشة و ابن عباس به‌دست‌آمده و به‌ندرت بر اجتهاد مفسران اتکا داشته است. تنها ابوعلی جبایی که متکلم معتزلی بود، برای تعیین شرط و جزاء در این آیه به اجتهاد روی آورده و برخلاف عموم مفسران بر این نظر شده است که جواب شرط «فواحده» است.

پژوهشی مطالعات قرآنی

بررسی تمایزهای معنایی واژگان «جاء» و «اتی» در قرآن و بازتاب آن در برخی از مهم‌ترین ترجمه‌های فارسی

فاطمه رضاداد

دوره 8، شماره 2 ، تیر 1403، صفحه 127-152

https://doi.org/10.22034/isqs.2024.49152.2311

چکیده

با توجّه به این‌که یکی از مهم‌ترین وجوه اعجاز قرآن، اعجاز ادبی و بلاغی و کاربرد هر واژه در آیات، برخاسته از حکمت الهی و در راستای ایفای رسالتی خاصّ است، واکاوی ویژگی‌های معنایی واژگان در عرف قرآن، ازجمله واژگان قریب المعنی و پرکاربرد «جاء» و «اتی»، ضروری می‌نماید.این نوشتار بر آن است با بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای، ... بیشتر

پژوهشی

ضابطه جهان‌شمول اخلاق از منظر قرآن

حامد شیوا پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 اردیبهشت 1403

https://doi.org/10.22034/isqs.2024.47534.2251

چکیده

یکی از دستاوردهای بسیار مهم اخلاق و فرهنگ بشری، این قانون کلی است که باید با دیگران چنان رفتار کنیم که انتظار داریم آنها با ما چنین رفتار کنند و از سوی دیگر نباید با دیگران چنان رفتار کنیم که دوست نداریم با ما رفتار کنند. این قانون که صورت مثبت آن با نام «قانون زرین» و صورت منفی آن با نام «قانون سیمین» اخلاق خوانده می‌شود ... بیشتر

مشاهده مقاله

پژوهشی

نسبی‌گرائی و مطلق‌انگاری در پارادایم هرمنوتیکی پژوهش‌های قرآنی معاصر

فردین دارابی؛ روح الله محمدعلی نژاد عمران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 تیر 1403

https://doi.org/10.22034/isqs.2024.47678.2257

چکیده

در نقد و بررسی جریان هرمنوتیک به دنبال این مطلب هستیم که آیا مطالعات روشی در پژوهش‌های قرآنی معاصر جهان اسلام به‌مثابه یک جریان هست یا خیر؟پژوهش حاضر به‌صورت توصیفی به بررسی مطالعات هرمنوتیکی در پژوهش‌های قرآنی می‌پردازد و با تحلیل مضمون ارتباط آن‌ها را با یکدیگر مورد ارزیابی و سنجش قرار می‌دهد. با بررسی های انجام شده باید گفت ... بیشتر در نقد و بررسی جریان هرمنوتیک به دنبال این مطلب هستیم که آیا مطالعات روشی در پژوهش‌های قرآنی معاصر جهان اسلام به‌مثابه یک جریان هست یا خیر؟پژوهش حاضر به‌صورت توصیفی به بررسی مطالعات هرمنوتیکی در پژوهش‌های قرآنی می‌پردازد و با تحلیل مضمون ارتباط آن‌ها را با یکدیگر مورد ارزیابی و سنجش قرار می‌دهد. با بررسی های انجام شده باید گفت پارادایم هرمنوتیک فلسفی مفسرمحور که نسبی‌گرایی فهم از آن استنباط می‌شود و هرمنوتیک روشی (متن) که متن محور و مؤلف محور است و به‌صورت مطلق‌گرایی به فهم متون دینی می‌پردازد، موجب بروز دوقطبی بین مسلمانان شده است. به‌تبع آن به لحاظ مطلق‌گرایی و نسبی‌گرایی مباحث «هرمنوتیک کلاسیک» با رویکرد مطلق‌گرایی و شاخصة «هرمنوتیک مدرن» نسبی‌گرایی و «هرمنوتیک پسامدرن» که از نقد هرمنوتیک مدرن نشأت می‌گیرد و در آن یک مفسر محوری وجود ندارد و فارغ از متن هرکسی می‌تواند نقش مفسر محوری را ایفا کند و همه هم صحیح هستند. فی‌الجمله در نسبی‌گرائی و مطلق‌انگاری میان مستشرقان و اندیشمندان جهان اسلام هم‌صدایی خاصی وجود دارد اما در تقابل با دانشمندان ایران است و نتایج عکس وجود دارد و به لحاظ دیدگاه دورة تاریخی میان اندیشمندان مستشرق، جهان اسلام و ایران سنخیت و قرابت بیشتری وجود دارد.

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	8
تعداد شماره‌ها	30
تعداد مقالات	184
تعداد نویسندگان	341
تعداد مشاهده مقاله	109,210
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	83,126
نسبت مشاهده بر مقاله	593.53
نسبت دریافت فایل بر مقاله	451.77
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	1,360
تعداد مقالات رد شده	988
درصد عدم پذیرش	73
تعداد مقالات پذیرفته شده	124
درصد پذیرش	9
تعداد پایگاه های نمایه شده	13
تعداد داوران	216

دوره 8 (1403)

دوره 7 (1402)

دوره 6 (1401)

دوره 5 (1400)

دوره 4 (1399)

دوره 3 (1398)

دوره 2 (1397)

دوره 1 (1396)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان

نشریات مرتبط