مطالعات قرآنی
مریم جزایری؛ جعفر نکونام؛ رضا مودب
چکیده
شرط و جزا در آیۀ تعدد زوجات حاوی یکی از بحثانگیزترین موضوعات این آیه به شمار میرود. در این مقاله به این پرسش پرداخته میشود که دربارۀ رابطۀ شرط و جزاء در این آیه چه نظریاتی درگذر تاریخ میان مفسران پدید آمده است. بررسیها نشان میدهد، در میان علمای شیعه برای نخستین بار، صاحب احتجاج با نقل روایتی که به امام علی نسبت داده، به اسقاط ...
بیشتر
شرط و جزا در آیۀ تعدد زوجات حاوی یکی از بحثانگیزترین موضوعات این آیه به شمار میرود. در این مقاله به این پرسش پرداخته میشود که دربارۀ رابطۀ شرط و جزاء در این آیه چه نظریاتی درگذر تاریخ میان مفسران پدید آمده است. بررسیها نشان میدهد، در میان علمای شیعه برای نخستین بار، صاحب احتجاج با نقل روایتی که به امام علی نسبت داده، به اسقاط بیش از ثلث قرآن بین شرط و جزای این آیه قائل شده و از این رهگذر، وجود رابطه میان شرط و جزا در این آیه را انکار کرده است. اگرچه قرنها پس از وی، برخی از مفسران شیعه نیز این ادعا را تأیید کردهاند؛ اما غالب مفسران شیعه از قرن چهاردهم به نقد آن روایت و رد ادعای طبرسی پرداختند؛ ولی قریب بهاتفاق علمای اهل سنت و بیشتر مفسران شیعه به وجود رابطه میان شرط و جزا در این آیه قائل هستند. آنان همگی، بر شرط بودن عبارت «فإن خفتم» متفقاند؛ اما در تعیین جزا یا جواب شرط، میان آنان اتفاقنظر وجود ندارد. غالب مفسران، عبارت «فَانْکحُوا ما طابَ لکم» را در آیۀ مذکور جواب شرط دانستهاند؛ ولی ابوعلی جبایی (303ق) و معدودی از مفسران بعد از او «فَواحِدَةً» را جزای شرط میشمرند. تعیین رابطۀ شرط و جزا در آیۀ موردبحث از سوی مفسران مبتنی بر روایاتی بوده که از صحابه یعنی عایشة و ابن عباس بهدستآمده و بهندرت بر اجتهاد مفسران اتکا داشته است. تنها ابوعلی جبایی که متکلم معتزلی بود، برای تعیین شرط و جزاء در این آیه به اجتهاد روی آورده و برخلاف عموم مفسران بر این نظر شده است که جواب شرط «فواحده» است.
احمد مهدی زاده؛ جعفر نکونام
دوره 2، شماره 3 ، آذر 1397، ، صفحه 75-98
چکیده
آیات برائت عبارت از آیات آغازین سوره توبه است که از سوی امام علی(ع) در ذیحجه سال نهم هجرت بر حاجیان قرائت شد. سؤالاتی که در این تحقیق بدان پرداخته میشود، این است که این آیات دربرگیرنده چند آیه و بر چند واحد نزول مشتمل است و هر واحد نزول از آن، در چه تاریخی نازل شدهاست. راجع به شمار این آیات اختلاف نظر است؛ اما بررسی-های این تحقیق ...
بیشتر
آیات برائت عبارت از آیات آغازین سوره توبه است که از سوی امام علی(ع) در ذیحجه سال نهم هجرت بر حاجیان قرائت شد. سؤالاتی که در این تحقیق بدان پرداخته میشود، این است که این آیات دربرگیرنده چند آیه و بر چند واحد نزول مشتمل است و هر واحد نزول از آن، در چه تاریخی نازل شدهاست. راجع به شمار این آیات اختلاف نظر است؛ اما بررسی-های این تحقیق بیستوهشت آیه بودن آن را محتملتر نشان میدهد. در خصوص تاریخ نزول آیات برائت، نظر مشهور بر این است که در سال نهم، پس از جنگ تبوک نازل شدهاند؛ ولی با این فرض، جایگذاری آیات سوره توبه بر خلاف ترتیب طبیعی نزول قرآن دانسته -میشود؛ زیرا بخش دوم سوره، قبل از آن و پیرامون حوادث جنگ تبوک نازل شدهاست. در این نوشتار، علاوه بر نظر مشهور، احتمالاتی که نزول آیات برائت را قبل از جنگ تبوک می-دانند، بررسی میشوند و نشان داده میشود که نزول این آیات، طی دو واحد نزول قبل از جنگ تبوک، یعنی مقارن با فتح مکه در ماه رمضان سال هشتم و پس از جنگ حنین در شوال همان سال، بسیار محتمل است؛ در این صورت، آیات سوره توبه به ترتیب طبیعی نزول در کنار هم قرارگرفتهاند.
