نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• فرشته معتمد لنگرودی ¹
• بی بی سادات رضی بهابادی ²
• فاطمه اکبری زاده ³

¹ دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث ، دانشگاه الزهراء(س)، تهران، ایران.

² دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

³ استادیار گروه ادبیات عرب، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

چکیده

روش تحلیل گفتمان انتقادی از جمله روش‌های تحلیل کیفی متن محسوب می‌شود که در واکاوی و کنش اجتماعی متون نقش مهمی دارد. گرچه این روش در حوزه علوم سیاسی و اجتماعی شناخته شده است، اما اخیراً توانسته در مطالعات میان‌رشته‌ای علوم قرآن و حدیث نیز راه یابد. تبیین قدرت و ایدئولوژی از جمله مسائل پیچیده در تحلیل انتقادی گفتمان است از این‌رو، این پژوهش قصد دارد تا با مطالعه‌ای انتقادی پژوهش‌های صورت گرفته در گفتمان‌کاوی متون دینی، توان کاربست این دو مفهوم را در متون دینی بررسی نماید. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی، پس از نقد پژوهش‌های انجام شده در زمینه کاربست روش تحلیل گفتمان در متون دینی به تبیین مهمترین مبانی قدرت و ایدئولوژی می‌پردازد و در نهایت آسیب-های این روش در مواجهه با مطالعات میان رشته‌ای قرآن و حدیث را بیان می‌کند تا با آسیب‌شناسی این روش، جهت الگودهی و کاربست شایسته در مطالعات میان رشته‌ای قرآن و حدیث مورد اهتمام قرار گیرد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مبانی قدرت و ایدئولوژی در روش تحلیل گفتمان انتقادی با وجود تمام قابلیت‌های روشی در تحلیل لایه‌های معناشناختی متون دارای آسیب‌های معرفت‌شناختی، روش‌شناختی و اصطلاح‌شناسی است و با این مفاهیم توان کاربست در بررسی متون دینی ندارد.

کلیدواژه‌ها

• متون دینی
• تحلیل گفتمان انتقادی
• جهان‌بینی
• ایدئولوژی
• قدرت

عنوان مقاله [English]

Critical study of discourse mining religious texts

نویسندگان [English]

• fereshteh motamad langrody ¹
• Bibi sadat Razi Bahabadi ²
• fateme akbarizade ³

¹ univercity alzahra

² Associate Professor of the Quran and Tradition Science; University of Alzahra; Tehran

³ PhD Arabic Language and Literature Assistant Professor and Faculty Member of Al-Zahra University, Faculty of Literature and Languages

چکیده [English]

روش تحلیل گفتمان انتقادی از جمله روش‌های تحلیل کیفی متن محسوب می‌شود که در واکاوی و کنش اجتماعی متون نقش مهمی دارد. گرچه این روش در حوزه علوم سیاسی و اجتماعی شناخته شده است، اما اخیراً توانسته در مطالعات میان‌رشته‌ای علوم قرآن و حدیث نیز راه یابد. تبیین قدرت و ایدئولوژی از جمله مسائل پیچیده در تحلیل انتقادی گفتمان است از این‌رو، این پژوهش قصد دارد تا با مطالعه‌ای انتقادی پژوهش‌های صورت گرفته در گفتمان‌کاوی متون دینی، توان کاربست این دو مفهوم را در متون دینی بررسی نماید. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی، پس از نقد پژوهش‌های انجام شده در زمینه کاربست روش تحلیل گفتمان در متون دینی به تبیین مهمترین مبانی قدرت و ایدئولوژی می‌پردازد و در نهایت آسیب-های این روش در مواجهه با مطالعات میان رشته‌ای قرآن و حدیث را بیان می‌کند تا با آسیب‌شناسی این روش، جهت الگودهی و کاربست شایسته در مطالعات میان رشته‌ای قرآن و حدیث مورد اهتمام قرار گیرد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مبانی قدرت و ایدئولوژی در روش تحلیل گفتمان انتقادی با وجود تمام قابلیت‌های روشی در تحلیل لایه‌های معناشناختی متون دارای آسیب‌های معرفت‌شناختی، روش‌شناختی و اصطلاح‌شناسی است و با این مفاهیم توان کاربست در بررسی متون دینی ندارد..

کلیدواژه‌ها [English]

• متون دینی
• تحلیل گفتمان انتقادی
• جهان‌بینی
• ایدئولوژی
• قدرت