مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی

تحلیل انتقادی شبهه تفسیری سها درباره مذمت شادی در سوره هود با روش انسجامی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

مریم صادری 1
سید محمود طباطبائی 2
علیرضا حیدرزادگان 3
محمدجواد عنایتی راد 4

1 دانشجوی دکتری مدرسی معارف دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد ، ایران

2 دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

3 استادیارگروه علوم تربیتی دانشگاه زاهدان

4 استادیارگروه معارف دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22034/isqs.2023.45086.2130
چکیده
نگاه منفی قرآن به شادی، باعث طرح شبهاتی شده که در کتاب نقد قرآن «دکتر سها» طرح شده است. سها از این نگاه منفی، عدم وحیانی بودن قرآن را نتیجه می‌گیرد زیرا با فرض وحیانی بودن، خداوند باید تمامی نیازهای اساسی و روانی انسان نظیر شادی را به رسمیت بشناسد اما آیاتی نظیر آیۀ 10 سورۀ هود که شادی انسان در وقت نعمت را مذمت کرده و آن را در کنار تفاخر آورده است نقیض این امر است. این جستار با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد کتابخانه‌ای، به این شبهه پاسخ داده است. دستاورد پژوهش حاضر گویای این است که سها بر اساس نگاه تجزیه‌گرایانه، نسبت صفت شادی همراه تفاخر به انسان را نقد کرده است؛ حال‌آنکه متن قرآن براساس نص صریح آیاتش، هماهنگ و رعایت وجه انسجامی آیات (عنایت به سیاق آیه و سیاق سوره) در تفسیر آن لازم است. براساس نگاه انسجامی، علت مذمت حالت فرح و ذکر نسبت «فخور»، ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻥ ﻣﻨشأ ﻧﻌﻤﺖ و غفلت از خداوند است که اغلب، انسان بی‌ایمان دچارش می‌شود. او چون همه چیز را از خودش می‌داند، خود را مستقل از قدرت خدا فرض می‌گیرد لذا مذمت می‌شود.

کلیدواژه‌ها

شبهه‌پژوهی
انسجام
سیاق آیه
سیاق سوره
شادی در قرآن
فرح

موضوعات

عنوان مقاله English

A critical analysis of Saha's interpretational doubt about the condemnation of happiness in Surah Hud with a coherent method

نویسندگان English

Maryam saderi 1
Seyyed Mahmoud Tabataba'i 2
Ali reza Heid a r z a d e g a n 3
Mohammad Javad Enayati Rad 4
1 PhD student of Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2 Faculty of Theology Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
3 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Zahedan University
4 Assistant Professor of Education Department of Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده English

The Qur'an's negative view of joy/exultation has caused the suspicions in "Suha"'s (pseudonym) Naqd-e-Quran book. From this negative view, Suha concludes that the Qur'an is not revealed, because with the assumption that it is revealed, God must recognize all the basic and psychological needs of mankind, such as joy/exultation, but verses such as 10 of Surah Hud, which condemns man's joy/exultation at the time of grace and He brought it along with boasting, it is the opposite of this. This essay has answered this doubt by using descriptive-analytical method and library approach. The result of the present research shows that Saha has criticized the ratio of joy/exultation and pride to human beings based on the dissociative point of view. While the clear text of Quran is coordinate and respect the cohesion/ coherence of the verses (paying attention to the context of the verse and the context of the chapter) is nessesary in its interpretation. According to the cohesive view, the reason for condemning joy/exultation state and mentioning the relation "proud" is forgetting the source of grace and neglecting God, which often happens to unbelieving people.

کلیدواژه‌ها English

Doubtology
Cohesion
coherence
context significance
joy in qur'an
exultation in qur'an
Suha's Naqd-e-Qur'an

  1. قرآن.

    1. آرگایل، مایکل (۱۳۸۳). روان‌شناسی شادی، ترجمه مسعود گوهری انارکی و دیگران، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
    2. آیزنک، مایکل (۱۳۷۸). روان‌شناسی شادی، ترجمه خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت، تهران: انتشارات بدر.
    3. ابن‌عاشور، محمد بن طاهر. التحریر و التنویر، بیروت: انتشارات مؤسسة التاریخ، بی تا.
    4. ابوحیان، محمد بن یوسف (1420ق). البحر المحیط فی التفسیر، چاپ اول، بیروت: انتشارات دارالفکر.
    5. ابن‌عطیه اندلسی، عبدالحق بن غالب (1420ق). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: انتشارات دارالکتب العلمیة.
    6. ابن‌منظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴ق). لسان العرب، بیروت: انتشارات دار صادر.
    7. ایزوتسو، توشیهیکو (1361). خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، چاپ اول، تهران: انتشارات چاپخانه بهمن.
    8. ____(1394). مفاهیم اخلاقی و دینی در قرآن، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: انتشارات فروزانفر.
    9. بقاعی، ابوالحسن بن عمر (1415). نظم الدرر فى تناسب الآیات و السور، بیروت: انتشارات دارالکتب العلمیه.
    • ثعالبی، عبدالرحمن بن محمد (1418ق). الجواهر الحسان فی التفسیر القرآن، بیروت: انتشارات دار احیاء التراث العربی.
    • حوی، سعید (۱۴۲۴ ق.). الاساس فی التفسیر، قاهره: انتشارات دارالسلام.
    • خامه‌گر محمد (۱۳۸3). ساختار هندسی سوره‌‌های قرآن، تهران: انتشارات چاپ و نشر بین‌الملل.
    • دهخدا، على‌اکبر (1372 ش). لغتنامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    • راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲ق). مفردات الفاظ القرآن الکریم، بیروت: انتشارات دارالقلم بیروت.
    • رجبی، محمود (1383). روش تفسیر قرآن، قم‌: مؤسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه‌.
    • کامپتون، ویلیام، هافمن، ادوارد، (1397). روان‌شناسی مثبت، علم شادمانی و شکوفایی، ترجمه سهراب امپری و همکاران، ج۱، تهران: انتشارات آوای نور.
    • سوسور، فردینان (1380 ش). مبانی ساخت‌گرایی در زبان‌شناسی، ترجمه کوروش صفوی، تهران: حوزه هنری.
    • سها (1393). مجموعه نقد قرآن، ویرایش ۱۳۹۳ (نشر اینترنتی).
    • شاذلی (سید قطب)، سید بن قطب بن ابراهیم (۱۴۱۲ق). التفسیر فی ظلال القرآن، بیروت: انتشارات دارالشروق.
    • طریحی، فخرالدین بن حمد (۱۳۷۵). مجمع البحرین، احمد حسینی اشکوری، تهران: انتشارات مرتضوی.
    • طباطبایی، سیدمحمدحسین (۴۱۷ ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    • ____ (۱۳۷۴ش). ترجمه تفسیر المیزان، سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    • طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۷2). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
    • طیب، عبدالحسین (1348). اطیب البیان فی التفسیر القرآن، تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامی.
    • طیب حسینی، سیدمحمود (1379). مفردات در قرآن، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • قادری، الهام (۱۳۸۸). فرح و شادمانی مذموم از منظر آیات قرآن و روایات، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    • قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
    • قرشی، سیدعلى‌اکبر (۱۳۷۷). تفسیر احسن الحدیث، تهران: انتشارات بنیاد بعثت.
    • ____ (۱۳۷۱ ش). قاموس قرآن، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
    • لطفی‌پور ساعدی، کاظم (1385). درآمدی به اصول و روش ترجمه، چاپ هفتم، تهران: انتشارات نشر دانشگاهی.
    • محدثی گیلوایی، حسن (۱۳۹۵ ش). نظریه‌ای در باب دین و شادی، تهران: انتشارات نقد فرهنگ.
    • مصطفوی، سیدحسن (1416ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: انتشارات وزارت ارشاد.
    • مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، قم: دارالکتب الاسلامیه.
    • نسفی، عبدالعزیز بن محمد (1359). کشف الحقائق، تهرانک انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • نجار، علی (1381). اصول و مبانی ترجمه قرآن، چاپ اول، رشت: انتشارات کتاب مبین.

    پایان‌نامه

    شفیعی رونیزی، ام‌لیلا (1395). بررسی زبان‌شناختی واژگان شادی در قرآن، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده علوم قرآنی ایلام.

    مقالات

    1. اسعدی و سوده و همکاران (1399). «نگرش سیستمی بر پیوستگی فراکتالی ساختار سوره با تأکید بر افتتاح و اختتام (بررسی موردی سورۀ روم)»، پژوهشهای ادبی قرآنی (نشریه علمی پژوهشی)، هشتم، ش ۴۰:1-33.
    2. ابراهیمی، طیبه، اسدپور، معصومه (1396). موانع تحقق فرح ممدوح از منظر آیات و روایات، مجله علمی-ترویجی پویش در آموزش علوم انسانی، سال سوم، ش9: 71-87.
    3. اخوان مقدم، زهره، علی محمدی (1400). «کارکردهای دوازده‌گانۀ سیاق در تعیین و تبیین آیات و واژگان قرآن»، مجلۀ مطالعات سبک‌شناسی قرآن کریم، سال پنجم، ش1، پیاپی8: 56-79.
    4. خامه‌گر، محمد (1397ش). «کارآیی نظریۀ ‌‌هالیدی در ترسیم انسجام متنی سوره‌های قرآن»، فصلنامۀ علمی-پژوهشی پژوهشهای قرآنی، سال بیست‌وسوم، ش1: 4-29.
    5. حسین­پور، صدّیقه و قاسمی، حمیدمحمّد (1390). «شادی‌‌های نکوهیده در قرآن و روایات»، مجلۀ پیام زن، ش235، مهر 1390.
    6. حیدرزادگان، علیرضا، مشهدی عباس، فاطمه (1390). «رابطۀ شادی و نشاط با موفقیت تحصیلی دانشجویان دانشگاه سیستان»، مجلۀ نشریۀ فرهنگ در دانشگاه اسلامی، ش1: 47-61.
    7. ذوقی، امیر (1392ش). «نگره‌ای جدید دربارۀ انسجام متنی سوره‌های قرآن کریم»، مجلۀ مطالعات قرآن و حدیث، سال ششم، ش۲، پیاپی ۱۲: ۱۵۱-۱۷۵.
    8. زارعی محمودآبادی، محمد (1390). «تعریف و ماهیت شادی در اسلام»، مجلۀ فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال اول، ش1: 159-180.
    9. ولینی، یونس و دیگران (1395). «عوامل انسجام متنی در سورۀ نوح»، فصلنامۀ پژوهش‌‌های زبانشناختی قرآن، سال پنجم، ش1، پیاپی9: 70-86.

     

    منابع انگلیسی

    1. Compton, W. C., & Hoffman, E. (2013). Positive Psychology: The Science of Happiness and Flourishing (2nd ed.). Belmont, CA: Wadsworth.
    2. Halliday M. A.K. & Ruqaiya Hasan: Cohesion in English, London/ New York, 1976.

  • تاریخ دریافت 11 فروردین 1402
  • تاریخ بازنگری 01 شهریور 1402
  • تاریخ پذیرش 09 شهریور 1402

صفحه اصلی

راهنمای نویسندگان

ارسال مقاله

داوران

تماس با ما