مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی

نگرشی تحلیلی به نسخ تمهیدی ایلاء با نظرداشتِ نگاه تاریخ محور به نگره ها

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

رضوان جلالی فر 1
سوسن آل رسول 2
مهدی مهریزی 3

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

2 استاد گروه علوم قرآنی و عرفان اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

https://doi.org/10.22034/isqs.2023.46120.2169
چکیده
آیه ایلاء از جمله آیات مرتبط با حقوق زنان در قرآن است که درباره حکم موجود در آن، نگره‌های مختلفی بیان شده است. جستارِ کتابخانه‌ای حاضر با نظرداشتِ پیوند میان حکم مزبور با حق جنسی زنان، با بهره‌گیری از روش متن‌پژوهی و با تکیه بر دیدگاههای قرآن‌پژوهان و باتوجه به سیر زمانی نگاشته‌ها، به بررسی نگره‌های مختلف پرداخته و بدین رهیافت رسیده است که: از دوران متقدم تا کنون، 3 نگره درباره ایلاء مطرح شده است که عبارت‌اند از: 1- پذیرش مطلق ایلاء؛ 2- پذیرش مشروط ایلاء؛ 3- نسخ تمهیدی ایلاء. از میان سه دیدگاه مزبور، دیدگاه سوم بر پایه ادله ذیل ارجحیت دارد: 1- رویکرد اسلام در اصلاح فرهنگ‌های نادرست جاهلی، رویکردی تدریجی بوده اما فعلیت‌بخشیِ تمام و کمال به این اصلاحات در دوران محدود رسالت میسر نبوده است؛ 2- با توجه به تلاش اسلام برای احیاء و ارتقای جایگاه زن، حکم ایلاء با کرامت زن و حق جنسی او تنافی دارد؛ 3- اسلام، به عواملِ ظلم‌آمیزِ ایلاء تبصره‌ای نزده بلکه تنها ‌زمان آن را تقلیل داده است، که این مسئله نیز از عدم جاودانگی حکم مزبور حکایت دارد.

کلیدواژه‌ها

ایلاء
نسخ تمهیدی
جاهلیت
کرامت زن
حقوق زنان

موضوعات

عنوان مقاله English

An analytical approach to the meaning of Ayah Ila with emphasis on examining its conflict with women's sexual rights

نویسندگان English

rezvan jalalifar 1
susan alerasol 2
Mahdi Mehrizi 3
1 PhD student of Quran and Hadith Sciences, Islamic Azad University, Karaj, Iran
2 Professor Department of Quranic Sciences and Islamic Mysticism, Islamic Azad University, Karaj, Iran.
3 Associate Professor Department of Quranic and Hadith Sciences, Islamic Azad University, Research Sciences Unit, Tehran, Iran.
چکیده English

An analytical approach to the meaning of Ayah Ila with emphasis on examining its conflict with women's sexual rights

Ayah Ila is one of the verses related to women's rights in the Qur'an, where various views have been expressed about the ruling in it. The current library research - in a new approach and without a specific background - considering the connection between the aforementioned ruling and the sexual rights of women, using the method of textual research and relying on the views of the Qur'an scholars of Fariqin, to examine different views. and has come to the conclusion that: because of the conflict with the sexual rights of women and the general lines of the Holy Sharia, the ruling of Ila cannot be considered as a sign of Islam and a permanent ruling. found and based on this, it should be counted as one of the rulings for which the preliminary ruling is valid.

کلیدواژه‌ها English

Ila
ignorance
Women's sexual rights
preliminary version
Women's rights

  1. قرآن مجید(1383). مترجم: حسین انصاریان، تهران: اسوه.

    1. ابن ادریس حلی، محمد بن منصور(1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعۀ المدرسین
    2. ابن بابویه، محمد بن علی(1413ق). من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    3. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی(1404ق). تحف العقول، قم: جامعه مدرسین
    4. ابن عطیه اندلسی، عبدالحق بن غالب(1422ق). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیۀ
    5. ابن قدامه، عبدالله بن احمد(1421ق). المقنع فی فقه الامام احمد بن حنبل الشیبانی، جده: مکتبۀ السوادی.
    6. ابن­العربی، محمد بن عبدالله(بی­تا). احکام القرآن، بیروت: دار الجیل.
    7. ابیاری، ابراهیم(1405ق). الموسوعۀ القرآنیۀ، قاهره: موسسۀ سجل العرب.
    8. احسانی، کیوان، طبیبی، علیرضا و مرتضوی، سید ابراهیم(1398). نقد نظریه نسخ عقلی از دیدگاه عقل، قرآن و حدیث، نشریه کتاب قیم، دوره9، شماره 21، ص63-83
    9. احمدی­نژاد، حسینی­زاده و ابوترابی(1397). معناشناسی نسخ تدریجی، مشروط و تمهیدی از منظر آیت­الله معرفت، فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، دوره 15، شماره 1، ص7-23
    10. بروجردی، حسین(1386). منابع فقه شیعه، تهران: فرهنگ سبز.
    11. بلخی، مقاتل بن سلیمان(1423ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت: دار احیاء التراث
    12. جزیری، عبدالرحمن(1406ق). الفقه علی المذاهب الاربعه، (نسخه دیجیتال).
    13. جصاص، احمد بن علی(1405ق). احکام القرآن، بیروت- لبنان: دار الکتب العلمیۀ.
    14. بهجت پور، عبدالکریم(1394). شناختنامه تنزیلی سوره های قرآن کریم، قم: تمهید.
    15. پسندیده، عباس(1391). رضایت زناشویی، قم: دار الحدیث
    16. جوادی آملی، عبدالله(1388). تفسیر تسنیم، قم: اسراء
    17. حکیم، محمد سعید طباطبائی(1391). توضیح المسائل، قم، مهر ثامن الائمه.
    18. دامن پاک مقدم، ناهید(1380). بررسی نظریه عرفی بودن زبان قرآن، تهران: نشر تاریخ و فرهنگ.
    19. دروزه، محمد عزت(1383). التفسیر الحدیث، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
    20. رضایی اصفهانی، محمد علی(1386). روشها و گرایش های تفسیری، قم: پژوهش های تفسیر و علوم قرآن.
    21. زمخشری، محمود بن عمر(1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
    22. سابق، سید(1397ق). فقه السنۀ، بیروت- لبنان: دار الکتاب العربی.
    23. شهابی، محمود(14117ق). ادوار فقه، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سازمان چاپ و انتشارات.
    24. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم(بی تا). الملل و النحل،، تحقیق: محمد سید کیلانی، بیروت-لبنان: دار المعرفه.
    25. شوکانی، محمد بن علی(1414ق). فتح القدیر، دمشق- بیروت: دار ابن کثیر- دار الکلم الطیب.
    26. صادقی تهرانی، محمد(1388). ترجمان فرقان، قم: شکرانه
    27. --------------(1365). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی
    28. طباطبائی، سید محمد حسین(1374). المیزان فی تفسیر القرآن، مترجم: سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین.
    29. -------------------(1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    30. طبری کیاهراسی، علی بن محمد(1405ق). احکام القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    31. طبرسی، فضل بن حسن(1372). مجمع البیان لعلوم القرآن، تهران: ناصر خسرو.
    32. طریحی، فخرالدین(1375). مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
    33. طوسی، محمد بن حسن(بی تا). الخلاف، قم: موسسه النشر الاسلامی
    34. ...........................(بی تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی
    35. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه(1415ق). تفسیر نور الثقلین، قم: اسماعیلیان.
    36. فضل الله، محمد حسین(1389). دنیای زن، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی
    37. ...........................(1392). دشواره های فهم اجتهادی شریعت، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی شرکت چاپ و نشر بین الملل.
    38. ..........................(1419ق). من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعۀ و النشر.
    39. فیاضی، مسعود(1394). ماهیت احکام امضائی، مطالعات اسلامی، فقه و اصول، سال چهل و هفتم، شماره پیاپی 102، ص 12-45
    40. فیض کاشانی، محمد محسن بن شاه مرتضی(1406ق). الوافی، اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین(ع).
    41. قرطبی، محمد بن احمد(1405ق). الجامع لاحکام القرآن، تفسیر قرطبی، بیروت: دار احیاء التراث العربی
    42. کلینی، محمد بن یعقوب(1407ق). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    43. گیلانی و میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن(1413ق). جامع الاشتات فی اجوبۀ السؤالات، تهران: موسسه کیهان
    44. متقی هندی، علی بن حسام الدین(بی­تا). کنز العمال، بیروت: دار الکتاب العلمیه.
    45. مجلسی، محمد تقی(بی تا). یک دوره فقه کامل فارسی، تهران، فراهانی.
    46. محقق داماد، مصطفی(1383). قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    47. مدرسی، سید محمد تقی(1419ق). من هدی القرآن، تهران: دار محبی الحسین.
    48. مظاهری، حسین(1389). اخلاق در خانه، قم: اخلاق.
    49. معرفت، محمد هادی(1423ق). شبهات و ردود حول القرآن الکریم، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
    50. .......................(1388). التمهید فی علوم القرآن، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
    51. ----------(1390). قرآن و فرهنگ زمانه، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
    52. ......................(1381). علوم قرآنی، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
    53. مغنیه، محمد جواد(1378). الکاشف، مترجم: موسی دانش، قم: بوستان کتاب.
    54. مکارم شیرازی، ناصر(1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامی.
    55. هواری، هود بن محکم(1426ق). تفسیر کتاب الله العزیز، الجزائر: دار البصائر.
    56. وسمقی، صدیقه(1387). زن، فقه، اسلام، تهران: صمدیه.
    57. ..................(1388). بضاعت فقه و گستره نفوذ فقهاء، بی جا: بی نا.

     

  • تاریخ دریافت 21 تیر 1402
  • تاریخ بازنگری 01 شهریور 1402
  • تاریخ پذیرش 09 شهریور 1402

صفحه اصلی

راهنمای نویسندگان

ارسال مقاله

داوران

تماس با ما