نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران .

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.22034/isqs.2023.46372.2178

چکیده

]چکیده
در رویکرد تفسیری «وحدت سوره» و « سوره به مثابۀ واحدی پیوسته»، سوره‌های قرآن کریم دارای ساختاری منسجم و منظم هستند لذا برای فهم بهتر هر سوره بایستی به روح کلی و ساختار آن توجه شود. با این رویکرد می‌توان ارتباط منسجم و هماهنگ میان آیات سوره را کشف و از طریق بررسی متن و ارتباطات لفظی، ادبی و محتوایی سوره، ساختار آن را به دست آورد و با استخراج موضوع محوری سوره به تفسیر اجزاء آن پرداخت. برای فهم تصویر و هندسه باطنی سوره با این رویکرد کل نگر و ساختارشناسانه، در وهله اول بایستی آیات، پاراگراف بندی (بخش‌بندی) ‌شوند. در این نوشتار «سوره فتح» ابتدا به روشی نو (بدون توجه به محتوای آیات و صرفاً براساس شواهد لفظی) بخش‌بندی می‌شود، سپس پاراگراف‌های هم‌سیاقِ دارای وحدت موضوعی، به صورت یک «فصل» دسته‌بندی شده و در نهایت موضوع محوری سوره استخراج می‌گردد. کلیه مراحل بخش‌بندی، فصل‌بندی و استخراج موضوع محوری سوره، براساس اصول پاراگراف‌بندی است.
کلید واژه‌ها: قرآن کریم؛ پاراگراف‌بندی؛ انسجام سوره؛ ساختارشناسی؛ موضوع محوری سوره، شواهد لفظی؛ فتح

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A new Approach to the Structural Cognition of Surah Fatḥ

نویسندگان [English]

  • Mohammad Teimoori 1
  • Mohammad Reza Aram 2
  • Seyed Mohammad Razavi 3

1 PhD Student of Quranic Sciences and Hadith, Faculty of Theology, Law and Political Science, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.

2 Associate Professor of Department of Quranic Sciences and Hadith, Faculty of Theology, Law and Political Science, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.

3 Assistant professor, Quranic Sciences and Hadith, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

In the interpretive approach of "Surah unity" and "Surah as a continuous unit", the surahs of the Holy Qur’an have a coherent and regular structure, so for a better understanding of each surah, attention should be paid to its overall spirit and structure. With this approach, it is possible to discover the coherent and harmonious connection between the verses of the Surah, and through the examination of the text and the verbal, literary and content connections of the Surah, its structure can be obtained, and by extracting the central theme of the Surah, it can interpret its parts. In order to understand the inner image and geometry of the Surah with this holistic and structural approach, first of all, the verses should be divided into paragraphs. In this article, "Surah Fatḥ" is first divided in a new way (regardless of the content of the verses and only based on verbal signs), then the contextual paragraphs with thematic unity are grouped as a "chapter" and finally, the central theme of the surah is extracted. All stages of segmenting, chaptering and extracting the main topic of the Surah are based on the principles of paragraphing.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Qur’an
  • Paragraphing
  • Coherence of the Surah
  • Structural Cognition
  • The Central Theme of the Surah is Verbal Signs
  • Fatḥ
قرآن کریم. ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم‏، 1374ش.
آرام و لایقی, محمدرضا. “بررسی ساختار سوره مائده با رویکرد ساختار درختی.” پژوهشنامه قرآن و حدیث, 1395 ش: شماره 19.
اسکولز, رابر, و فرزانه طاهری. درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیـات. تهران: آگه, 1397ش.
اصلاحی, امین احسن. تدبر قرآن. لاهور: پاکستان, 1999 م.
العوی, سلوی محمد; ترجمه جلیلی, سید اکبر. روابط متنی در قرآن، ربط، پیوستگی و ساختار. تهران: نویسه پارسی, 1395 ش.
توکلی, محسن; ستوده نیا, محمدرضا; احمدی دارانی, علی اکبر;. “بررسی ابعاد کارکردی، زیبایی شناختی و ادبی پاراگراف بندی متن قرآن کریم.” فصلنامه علمی تحقیقات علوم قرآن و حدیث, 1399 ش: 33 -63.
تیموری, محمد. ساختار تصویری سوره های قرآن کریم. تهران: سنجش و آموزش, 1399 ش.
تیموری, محمد, محمدرضا آرام, و سید محمد رضوی. “مطالعه شواهد لفظی در بخش بندی موضوعی سوره‌ مائده.” دو فصلنامه قیم, 1402.
تیموری, محمد, محمدرضا آرام, و سید محمد رضوی. “نقش نشانه های لفظی در بخش بندی موضوعی سوره های قرآن کریم ؛ مطالعه موردی سوره حجرات.” پژوهشنامه قرآن و حدیث, 1402: 33-55.
تیموری, محمد; درزی, قاسم; برهانی, مصطفی;. پایان نامه تبیین نقش تصویرپردازی در کشف ساختار سوره‌های قرآن. تهران, 1398 ش.
حجتی زاده, راضیه. “تأثیر نقش‌نماهای گفتمانی «واو» و «فاء» در تحلیل معنی آیات قرآن.” پژوهشهای زبان شناختی قرآن, 1396ش: 141-162.
حوّی, سعید. الاساس فی التفسیر. قاهره: دارالسلام, 1412 ق.
خامه گر, محمد. تفسیر ساختاری قرآن کریم. قم: سبحان, 1401ش.
خامه گر, محمد. “ساختار هندسی سوره های قرآن کریم.” نسیم وحی, دی 1389ش: شماره25.
دهقانی فارسانی, یونس. “ساختار سوره انشقاق.” بلاغ نوین, 1387 ش: شماره 14.
دیالمه, نیکو. “خردورزی در هندسه معرفتی تفسیر سوره حجرات.” مطالعات تفسیری بهار, 1392 ش: شماره 13.
ذوقی, امیر. “نگره ای جدید در باره انسجام متنی سوره های قرآن.” مطالعات قرآن و حدیث, 1392 ش: 151-175.
رابینسون, نیل; ترجمه شاکر, محمدکاظم. “دستان باز قرائتی دوباره از سوره مائده.” پژوهشهای قرآنی, 1391 ش: 156 - 190.
رامیار, محمود. تاریخ قرآن. تهران: امیرکبیر, 1393ش.
زارع زردینی, احمد. “بررسی نظم در سوره‌های قرآن: کوششی در جهت کشف نظم در سوره یاسین.” پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن, 1395 ش: پاییز 95 شماره 1.
زارع زردینی, احمد, کمال صحرایی اردکانی, و صدیقه جنتی فیروزآبادی. “ساختارشناسی سوره مبارکه فتح در پرتو بلاغت سامی با تأکید بر تقسیم قرآن به 555 واحد موضوعی (رکوعات).” پژوهشهای زبانشناختی قرآن, 1400ش: 1-18.
زمانی, مجمد حسین, و علی قانعی اردکانی. “نقد شبهات مستشرقان درباره تنتسب آیات قرآن.” قرآن پژوهی خاورشناسان, 1391 ش: 57 - 76.
سرافرازی, عباسعلی. رابطه علم و دین. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی, 1364 ش.
سلطانی, علی اصغر. پاراگراف نویسی. قم: نشر لوگوس, 1396ش.
سیوطی, عبدالرحمن, و سید مهدی حائری قزوینی. الاتقان فی علوم القرآن. تهران: امیرکبیر, 1395 ش.
شیرازی, معصومه; نیل ساز, نصرت; لسانی فشارکی, محمدعلی;. “رویکردهای خاورشناسان به مسئلۀ انسجام قرآن سیر تحوّل تاریخی؛ ویژگی ها؛ زمینه ها.” فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث, بهار 98 ش: 167 - 197.
صفوی, سید سلمان. تفسیر ساختاری سوره بقره. تهران: سلمان آزاده‏‫, 1399.
طباطبایی, محمد حسین. ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏, 1374 ش.
طیب, سید محم تقی. “تحلیل کلام خدا.” مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 97, 1379 ش: 49 تا 68.
غروی, سعیده. “تفسیر ساختاری سوره «یس» با تأکید بر تفسیر المیزان.” مطالعات تفسیری, بهار 1394ش: سال ششم، شماره 19.
فرزانه, ظفرمند, و ایروانی نجفی مرتضی. “پایان نامه ساختارشناسی سوره حجر.” مشهد: دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری, 1398ش.
فعالی, محمد تقی;. اعجاز قرآن کریم. تهران: علوم و تحقیقات, 1400 ش.
قاضی زاده, کاظم. “وجوه تناسب در واحد منسجم سوره.” فصلنامه تخصصی تفسیر، علوم قرآن و حدیث: حسنا, 1395 ش: 120.
قطب, سید. فی ظلال القرآن. تهران: نشر احسان, 1393 ش.
گنجه ای, جمال. سخن نو در تفسیر. سایت اینترنتی, تهران: مؤلف, 1401.
لسانی فشارکی, محمدعلی; مرادی زنجانی, حسین;. سوره شناسی (روش تحقیق ساختاری در قرآن کریم). قم: نصایح, 1394 ش.
مالمیر, تیمور, و حسین اسدی جوزانی. “ساختارشناسی مجموعه داستان هاویه.” متن پژوهی ادبی (زبان و ادبیات فارسی), 1390ش دوره 15 شماره 48: 141 - 171.
معرفت, محمد هادی, و جواد ترجمه ایروانی. التفسیر الاثری الجامع. قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید, 1390 ش.
مکوند, محمود; شاکر, محمدکاظم. “بازخوانی انسجام متن قرآن در پرتو نظریه نظم متقارن.” فصلنامه پژوهشهای قرآنی, پاییز 1394 ش: 4-37.
مؤدب, سیدرضا;. اعجاز قرآن. تهران: مرکز نشر المصطفی, 1397 ش.
موسوی همدانی, سید محمدباقر. قرآن کریم. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم, 1374ش.
ناظمیان, هومن. “پیوند فرم و ساختار با محتوا در سوره مبارکه تکویر.” انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی, 1392 ش: 116.
نساج, مریم و عباس اسماعیلی زاده. “بررسی ساختار سوره انسان و دسته بندی آیات آن.” فصلنامه کتاب قیم, 1392 ش: شماره 3.