نویسنده

• حامد(فرهنگ) خانی(مهروش)

دانشیار گروه الاهیات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرگان، گرگان، ایران

چکیده

چکیده
متن کامل تفسیر حکیم ترمذی، مفسر، صوفی، فقیه، و حکیم سدۀ 3ق، بر جای نمانده است. با این حال، در آثار گوناگون او بحث‌های تفسیری فراوان را می‌توان یافت. به یک معنا حتی می‌شود گفت عمدۀ این آثار تفاسیری بر آیات مختلف قرآن هستند. اثرگذاریِ وی در شکل‌گیری و تکاملِ آموزه‌های صوفیانه، شناخت آرای تفسیری و روش او برای فهم قرآن را ضروری می‌کند؛ هم‌چنان که رویکرد ویژۀ وی به حکمت و اندیشه‌ها و علوم باستانی رایج در ماوراء‌النهر نگاه او به جایگاه علوم بشری در فهم دین، و سر آخر، پیش‌گامی‌اش در تفسیر موضوعی قرآن و نظریه‌پردازی برای تأویل نیز مستلزم همین هستند. وانگهی، فهم قرآن از نگاه وی دو ساحت مختلف را در بر می‌گیرد: ظاهر قرآن و باطنش، که شناخت هر یک از این دو محتاج کاربرد روشی متفاوت از دیگری است. بناست که در این مطالعه فقط روش وی را برای فهم ظاهر قرآن بکاویم؛ یعنی همان که در ادبیات حکیم ترمذی «تفسیر» خوانده می‌شود و با «تأویل» یا روش فهم باطن قرآن تقابل آشکاری دارد. بدین منظور، کوشش‌های وی برای فهم قرآن را در سطوح مختلف الفاظ، عبارات، سوره‌ها، و کل قرآن به‌مثابۀ متنی واحدْ بازشناسی و نوآوری‌هایش را در این زمینه‌ها مرور خواهیم کرد؛ هم‌چنان که بر شیوه‌های او برای تفسیر موضوعی قرآن کریم تأکید می‌ورزیم و بدان‌ها نظری ویژه خواهیم داشت.

کلیدواژه‌ها

• تفسیر و تأویل
• مشترک لفظی
• مورفولوژی اساطیری
• مفهوم حکمت
• اشتقاق کبیر
• حروفیه
• تاریخِ زبان‌شناسیِ تاریخی
• تاریخ تفسیر موضوعی

عنوان مقاله [English]

The Theory and Methodology of Al-Ḥakim Al-Tirmidhi' in Interpretation of Quran

نویسنده [English]

• Hamed(Farhang) Khani( Mehrvash)

Associate Professor at Islamic Azad University of Gorgan, Iran

چکیده [English]

Despite of the fact that the full version of al-Hakim al-Tirmidhi'sKitab Al Tafsir has not remained to this day, interpretational discussions can be addressed in his corpus reflecting his hermeneutical and exegetical considerations. His influence on the formation of mystic teachings and their evolution necessitates the understanding of his exegetical ideas and methods for the interpretation of Quaran. This becomes more important, when one considers his approach to the wisdom (Al Hikma), thoughts and traditional sciences prevailing at his time in Transoxiana, as well as his unprecedented works in subject-wise exegesis of Quaran and his theories for its esoteric interpretation of it. The comprehension of Quaran in his methodology consists of two layers:  the outer and the inner, in Islamic cultured referred to respectively as al-Zahir and al Batin, understanding each of which requires a different method. Here we will focus on the former, that is the one al-Tirmidhi himself calls al-Tafsir, which is different from al-Ta'wil, the understanding of al-Batin of Quaran. To this aim, we will try to survey his attempts in unraveling the meaning of Quran, in different levels of: words, phrases, Suras (paragraphs), and also Quaran as a whole, and we will review his innovational exegetical affairs emphasizing, in particular, on his approaches to subject-wise interpretation of Quaran.

کلیدواژه‌ها [English]

• : al-Tafsir
• al-Ta'wil
• Homonymy
• Mythological Morphology
• al Ḥikma
• al Ishtiqāq al-Kabīr
• al-Ḥurūfiyya
• the history of Historical Linguistics
• the history of subject-wise interpretation of Quran