نویسنده

دانشیار گروه قرآن‌پژوهی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

معناشناسی شناختی متأخرترین و هم‌زمان مطرح‌ترین دیدگاه در میان نظریه‌های معناشناسی معاصر است که طی چهار دهة گذشته نشو و نما یافته است. در اهمیت این نظریه همین بس که ذهن اندیشمندان گوناگونی را به خود معطوف کرده است. مبانی و مؤلفه‌های این نظریه کدام است؟ آیا می‌توان این دیدگاه را پارادایمی موجه در زبان‌شناسی و معناشناسی دانست که پاسخ‌گوی مسائل حوزة زبان و معناست؟ نیز این پرسش برای پژوهش‌گران مسلمان بسی مهم است که آیا می‌توان این نظریه را چهارچوبی رسا و استوار در خوانش مفاهیم قرآن و معنا‌شناسی معارف آن انگاشت؟ این جستار تلاشی است برای پاسخ به پرسش‌های فوق که به روش تحلیلی ـ تطبیقی تکوین یافته است. مؤلف، ضمن بازخوانی عناصر اصلی نظریة معناشناسی شناختی، به بررسی آن‌ها به‌ویژه از منظر فلسفة علمی می‌پردازد و سپس توان و ظرفیت این نظریه را در بازنمایی فرهنگ قرآن مجید و عوالم معنایی آن می‌سنجد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study on Cognitive Semantics and its Effectiveness in the Holy Qur'an Reading

نویسنده [English]

  • Mohammad Baqir Saeedi Roshan

Associate Professor in Qur'an Studies, Research Institute of Hawzah and University

چکیده [English]

Cognitive semantics is the latest and at the same time the most prominent view among contemporary semantics theories which have been developed during the past four decades. This theory is so important that has drawn the attentions of different thinkers. What are the basics and the components of this theory? Can this view be seen as a justified paradigm in linguistics and semantics answerable to the problems of the domain of language and meaning? It is also important for Muslim scholars to see whether this theory can be an expressive and firm framework in reading the concepts of the Qur'an and the semantics of its educations. This paper, developed by analytical-comparative method, attempts to answer the above questions. The author, while reviewing the main elements of the theory of cognitive semantics, examines them particularly in the scientific philosophy perspective, and then measures the power and the capacity of this theory in representing the culture of the Holy Quran and its semantic realms

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Meaning
  • cognitive semantics
  • experience
  • body awareness
  • conceptual metaphor
  • empirical logic
  • rational logic
  • appearance
  • inner meaning
  • logic of the Quranic discourse
  • purpose
قرآن کریم.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375). الاشارات و التنبهات، قم: نشر البلاغه.
آلوسی، محمود بن عبدالله (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
باربور، ایان (1374). علم و دین، ترجمة بهاءالدین خرمشاهی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
پورابراهیم، شیرین و دیگران (1390). «بررسی مفهوم ـ بصیرت ـ در زبان قرآن در چهارچوب معناشناسی شناختی»، پژوهش‌های زبان‌شناسی، ش 5.
جوادی آملی، عبدالله (1375). رحیق مختوم، ج 1، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1378). تسنیم تفسیر قرآن کریم، ج 1، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1388). تسنیم تفسیر قرآن کریم، ج 16، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1394). تفسیر سورة انعام، جلسة 117، سایت اسراء.
راسخ مهند، محمد (1389). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی: نظریه‌ها و مفاهیم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
سعیدی روشن، محمدباقر (1391). زبان قرآن و مسائل آن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
سعیدی روشن، محمدباقر (1394). اجلاسیة «نظریة منطق گفتمان قرآن»، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363). مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسة تحقیقات فرهنگی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981 م). الحکمه المتعالیه فی الااسفار العقلیه الاربعه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
صفوی، کورش (1392). درآمدی بر معنی‌شناسی، تهران: سورة مهر.
صفوی، کوروش (1382). «بحثی دربارة طرح‌های تفسیری از دیدگاه معنی‌شناسی شناختی»، نامة فرهنگستان، ش 21.
طباطبایی، سید محمدحسین (1393 ق). المیزان فی تفسیر القرآن، ج 3، بیروت: مؤسسة اعلمی مطبوعات.
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
عندلیبی، عادل (1385). «عبد؛ استعارۀ کانونی در انسان‌شناسی قرآن»، حکمت، ش 7.
غروی اصفهانی، محمدحسین (1416 ق). بحوث فی علم الاصول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
فضل‌الله، محمدحسین (1419 ق). من وحی القرآن، ج 2 و 3، لبنان: دارالملاک.
قائمی‌نیا، علی‌رضا (1388). «نقش استعاره‌های مفهومی در تفکر دینی»، قبسات، (4) 14.
قائمی‌نیا، علیرضا (1390). معناشناسی شناختی قرآن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
قوشجی، عـلاءالدین عـلی بـن محمد (بی‌تا). شرح‌ تجرید‌ العقائد، قم: بیدار.
گیررتس، دیرک (1393). نظریه‌های معنی‌شناسی واژگانی، ترجمة کورش صفوی، تهران: علمی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1368). آموزش فلسفه، ج 1، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1405 ق). تعلیقه علی نهایه الحکمه، قم: مؤسسة فی طریق الحق.
مطهری، مرتضی (1368). مجموعه آثار، ج 6، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1404). شرح مبسوط منظومه، ج 2، تهران: حکمت.
مطهری، مرتضی (بی‌تا). اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 1، تهران: صدرا.
مطهرى، مرتضى (1370). آشنایى با قرآن، تهران: صدرا.
موسوی خمینی، سیدروح‌الله (1370). آداب الصلاه، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
نصری، عبدالله (1391). جلسة نقد کتاب معناشناسی شناختی قرآن، تهران: مرکز فرهنگی شهر کتاب.
نیلی‌پور، رضا (1394). زبان‌شناسی شناختی، دومین انقلاب معرفت‌شناختی در زبان‌شناسی، تهران: هرمس.
هوشنگی، حسین و محمود سیفی پرگو (1388). «استعاره‌های مفهومی در قرآن از منظر زبان‌شناسی شناختی»، پژوهش‌نامة علوم و معارف قرآن کریم، ش 2.
 
Geeraerts, Dirk (1997). Diachronic Prototype Sematics, Oxford Clarendon Press.
Johnson, M. and G. Lakoff (2002). ‘Why Cognitive Linguistics Requires Embodied Realism?’, Cognitive Linguistics, 13(3).
Johnson, Mark (1987). The Body in the Mind: the Bodily Basis of Meaning, Imagination, and Reason, Chicago: University of Chicago Press.
Lakoff, G. and M. Johnson (1980, 2003). Metaphores we Live By, The University of Chicago Press.
Lakoff, G. and M. Johnson (1999). Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its Challenge to Western Philosophy, The University of Chicago Press.
Langacher, R. W. (1987). Foundations of Cognitive Grammer, Vol. 1, Standford, Ca: Standford University Press.
Lee, David (2001). Cognitive Liguistics, NewYork: Oxford University Press.
Rakova, Marina (2002). ‘The Philosophy Ebodied Realism: A High Price Marina to?’, Cognitive Linguistics, 13(3).
Raymond, W. and J. R. Gibbs (ed.) (2008). The Cambridge Handbook of Metaphor and Thought, Cambridge University Press.
Schreurs, Agneta (2002). Psychotherapy and Spirituality: Integrating the Spiritual Dimension into Therapeutic Practice, Jessica Kingsley Publishers.
Shokr, M. B. (2006). ‘The Metaphorical Concept ‘Life is a Journey’ in the Qur’an: A Cognitive-semantic Analysis, The 10th Issue of Metaphorik’, The Linguists List Journal, Vol. 10.
Ungerer, F. and H. J. Schmid (1996). An Introduction to Cognitive Linguistics, London and NewYork: Longman.
Ungerer, F. and H. J. Schmid (1996). An Introuduction to Cognitvie Linguistics, London and NewYork: Longman.
Yu, Ning (1998). Contemporary Theory of Metaphor: The Perspective From Chinese, Amesterdam: John Benjamins Publishing Co