نویسندگان

1 استادیار دانشکدة الهیات، دانشگاه الزهرا (س)

2 دانشیار دانشکدة هنر، دانشگاه الزهرا (س)

3 کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشکدة هنر، دانشگاه الزهرا (س)

چکیده

قرآن معجزة پیامبر اکرم (ص) وجوه متعدد و سبک ادبی خاصی دارد. یکی از جلوه‌های زیبایی سبک ادبی قرآن انواع تقابل‌‌ها‌‌ی موجود در آیات است؛ تقابل‌های دوتایی مانند: «روح و جسم»، «شب و روز»، «معقولات و محسوسات»، و «مرد و زن» از زمان باستان تا کنون از موضوعات بحث‌برانگیز دانشمندان بوده است. در این مقاله تقابل‌های دوتایی در سورة مبارکة «اللیل» و تطبیق این جفت‌واژگان با تقابل‌های دوتایی رنگ‌های کتیبه‌‌های قرآنی با تأکید بر نسخ خطی قرآن کریم بررسی شده است. هدف این تحقیقِ کتاب‌خانه‌ای برقراری ارتباط بین الهیات و هنر است. نتایجْ نشان‌‌دهندة آن است که تعداد تقابل‌های دوتایی موجود در سورة «اللیل» هشت مورد است. تطبیق تقابل‌های دوتایی موجود در سوره با تقابل‌های دوتایی رنگ‌های کتیبه‌های قرآنی بدین شرح است: «لیل و نهار» و «یَغشی و تَجَلّی» با لاجورد و طلایی؛ «ذَکَر و اُنثی» با سرخ و سبز روشن؛ «أعطیَ و بَخِلَ»، «إِتَّقیَ و استَغنیَ»، و «صَدَّقَ و کَذَّبَ» با سفید و سیاه؛ «یُسریَ و عُسریَ» با آبی روشن و نارنجی؛ «آخرة و أُولی» با بنفش و زرد روشن، زرد تیره و سبز تیره.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study on Binary Oppositions in Holy Surah of “Al-Lail” and Inscription Colours

نویسندگان [English]

  • Parvin Baharzadeh 1
  • Ashrafosadat Mousavilar 2
  • Masoumeh Habibi Afratakhti 3

چکیده [English]

The Quran, the Miracle of the Noble Messenger (Peace Be Upon Him) has various dimensions and special unique literary style. One of the manifestations of the Quranic rhetoric literary genus is the different kinds of binary oppositions in verses.
The oppositions such as: “body and soul”, “day and night”, “metaphysicals and supersensibles”, “male and female” has been the controversial issues since the ancient times.
In the present paper the binary oppositions have been investigated in the holy surah “Al-Lail” and the comparison of these kinds of binary vocabularies with those of Quranic in scription colours with the emphasis on hand-writing of Quran. The objectives of this library research is the establishment of the connection between theology and art. The results reveal that the number of binary oppositions are eight in this surah .The collation of the binary oppositions of surah “Al-Lail” with those of inscription colour are as the following: “day and night”(لیل و نهار), “conceal and reveal“(یغشی و تجلّی)  with azure and golden;”male and female(ذَکَر و أُنثَی)" with red and light green ;”endowed and withheld” (أَعطَی و بَخِلَ),” piety and satiety”(اتقی و استغنی) ,”approved and disapproved"(صَدّقَ و کَذَّبَ)  with white and black;”ease and hardship”(یسری و عصری)  with light blue and orange ;” hereafter and first life”
(آخرة و أُولی)” with violet and light yellow, dark yellow and dark green.
The images of the present paper taken by photography from Quranic hand-writings and from the existing scans in National Iranian Museums like: ”National Museum of the Noble Quran“, ”Golestan Palace Museum“, ”Saint Abdolazim Quran Museum“ and the ”Museum of Quran and the Exquisites of Astan Qods Razavi“.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative study
  • Binary opposition
  • surah of “Al-Lail”
  • Colour
  • Inscription
قرآن حکیم و شرح آیات منتخب (1389). ترجمة ناصر مکارم شیرازی، تحقیق محمد فقیهی رضایی و دیگران، قم: تابان.
اردلان، نادر و سارا بختیار (1380). حس وحدت، حمید شاهرخ، اصفهان: خاک.
اسکندرپور خرمی، پرویز (1379). گل‌های ختایی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
افراسیابی، علی (1391). فروغی از قرآن، قم: نهاوندی.
ایتن، یوهان (1374). کتاب رنگ، محمدحسین حلیمی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
تمیمی آمدی، عبدالواحد (1390). غررالحکم و دررالکلم، لطیف راشدی و سعید راشدی، قم: پیام علمدار.
جمعه، حسین (1391). بررسی زیباشناختی و سبک‌شناختی تقابل در قرآن، ترجمة سیدحسین سیدی، تهران: سخن.
جمعه، حسین (2005). التقابل الجمالی فی النصّ القرآنی، دمشق: دارالمنیر.
خراقانی، حسن (1387). «تضادها و تقابل‌‌‌های هنری در قرآن کریم»، ‌‌الهیات و حقوق، ش 30، زمستان.
خرقانی، حسن (1392). زیباشناسی قرآن از نگاه بدیع، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
خرمشاهی، بهاءالدین (1377). دانش‌نامة قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران: دوستان ـ ناهید.
دهخدا، علی‌اکبر (1343). لغت‌نامه، ج 15، زیر نظر محمد معین، تهران: دانشگاه تهران.
زرکشی، بدرالدین (بی‌تا). البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالمعرفة.
ساحلی، منی علی سلیمان (1996). التضاد فی النقد الدبی، بنغازی: منشورات جامعة قاریونس.
شوالیه، ژان و آلن گِربران (1388). فرهنگ نمادها، ترجمة سودابه فضائلی، تهران: جیحون.
صفوی، کورش (1387). درآمدی بر معنی‌شناسی، تهران: سورة مهر.
فضائلی، حبیب‌‌الله (1391). اطلس خط (تحقیق در خطوط اسلامی)، تهران: سروش (صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران).
قاسمی، میترا و حسین ستاورز (1391). رنگ‌درمانی، مشهد: مرندیز.
قَرَشی، سیدعلی‌اکبر (1376)، قاموس قرآن، مرتضی آخوندی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
قریب، محمد (1366). تبیین اللّغات لتبیان الایات یا فرهنگ لغات قرآن، تهران: بنیاد.
کبری، نجم‌‌‌الدین (1368). فوائح‌‌الجمال و فواتح‌‌الجلال، محمدباقر ساعدی خراسانی، تهران: مَروی.
کُربَن، هانری (1392). انسان نورانی در تصّوف ایرانی، ترجمة فرامرز جواهری‌نیا، شیراز: آموزگار خِرَد و گُلبان.
کرمی، علی (1381). شرح واژه‌‌های قرآن در ترجمة تفسیر مجمع‌‌البیان، ج 31، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
کوپر، جی. سی. (1386). فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمة ملیحه کرباسیان، تهران: فرهنگ نشر نو.
گرین، کیت و جیل لبیهان (1383). درس‌نامة نظریه و نقد ادبی، لیلا بهرانی و دیگران، تهران: روزنگار.
لینگز، مارتین (1377). هنر خط و تذهیب قرآنی، مهرداد قیومی بید هندی، تهران: گرّوس.
مایل هروی، نجیب (1380). تاریخ نسخه‌‌پردازی و تصحیح انتقادی نسخه‌‌های خطی، تهران: کتاب‌خانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1354). تفسیر نمونه، قم: دارالکتب الاسلامیه.
مجرد تاکستانی، اردشیر (1381). شیوة تذهیب، تهران: سروش.
مجلسی، محمدباقر (1403 ق). بحارالانوار، محمدباقر محمودی و عبدالزهراء علوی، ج 64، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مخلوف، حسنین محمد (1388). تفسیر و توضیح کلمات قرآن، حسینعلی انصاری راد، مشهد: آستان قدس رضوی.
مطلوب، احمد (2000). معجم المصطلحات البلاغیة و تطورها، بیروت: مکتبة لبنان.
مظفر، محمدرضا (1480 ق). المنطق، بیروت: دارالتعارف.
میت فورد، میراندا بروس (1388). فرهنگ مصور نمادها و نشانه‌‌ها در جهان، ترجمة ابوالقاسم دادور و زهرا تاران، تهران: دانشگاه الزهرا و کلهر.
خانی‌‌پور، رضا (1383). «کتیبه و کتیبه‌‌نگاری»، کتاب ماه هنر، ش 77 و 78.
ساطعی، عشرت (1372). «تأثیر رنگ در زندگی انسان‌‌ها»، پیوند، ش 169.
سجادی، سیدمهدی و عالیه کرد زعفرانلو (1394). «تقابل معنایی و نقش آن در ترجمة قرآن کریم»، دوفصل‌نامة علمی ـ پژوهشی مطالعات ترجمة قرآن و حدیث، دورة دوم، ش 3، بهار و تابستان.
شاهواروتی، مریم و دیگران (1387). «بررسی تفاوت‌‌های جنسیتی زنان و مردان در دو دیدگاه قرآن مجید و فمینیسم»، پژوهش‌‌های میان‌رشته‌‌ای قرآن کریم، ش 1.
مطهری، مرتضی (1352). «سیری در نهج‌‌البلاغه (33): آیا دنیا و آخرت متضاد است؟»، درس‌هایی از مکتب اسلام، س 14، ش 9. التضاد فی النقد الدبی.
معرفت، محمدهادی (1428 ق). التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسة فرهنگی انتشاراتی التمهید.
ملکی، حسن و یاسر ملکی (1392). «تحلیلی بر نسبت دنیا و آخرت و دلالت‌های تربیتی آن»، تربیت اسلامی، س 8، ش 17.