نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات روسی دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث /دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

 
صفات تجسیم در برخی از آیات قرآن کریم صفاتی هستند که به دلایلی همچون تقریب معنا به ذهن مخاطبین، اعضای جسمانی بندگان را به پروردگار نسبت می­دهند. این امر به مسأله­ای چالش‌برانگیز در حوزة خداشناسی بدل شده؛ زیرا از سویی عادت انسان به باور وجود هرچیز در پی جسمیت قائل‌شدن برای آن است و از سوی دیگر متون دینی بر استحاله این امر تأکید دارند. اگرچه؛ در میان مسلمانان، تنها اشاعره بر عدم وجود استحالة مذکور اصرار داشته و کمترین مقدار را به جسمانیت برای خداوند در روز قیامت را قائل هستند. به دلیل آن­که اندیشه مذکور، از ظاهر الفاظ این‌گونه آیات قابل برداشت است، اگر مترجم دقت لازم را به‌کار نبندد اثر ارائه‌‌شده، تجسیم را برای مخاطب به باور نزدیک خواهد کرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نحوه بازگردانی این آیات، با روشی تحلیلی- توصیفی در سه ترجمه­ شاخص روسی قرآن کریم (کراچوفسکی، عثمانف و پروخووا) به تفحص پرداخته و به این پرسش پاسخ گفته که آیا در این ترجمه­ها امکان برداشت معنای «جسمانیت خداوند» برای مخاطب روسی زبان وجود دارد؟. نتیجه آنکه، با وجود توجه اندک عثمانف به برخی از این تأویلات، هر سه ترجمه با نقصان جدی روبه­رو بوده و جسمانیت را القا می­کنند. در نتیجه باتوجه به کاستی­های زبان روسی در ارائه­ تأویل واژگانی در این­گونه آیات، لازم است ترجمه­ای تفسیری ارائه گردد.


 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study of how to restore the attributes of God’s Anthropomorphism in the Russian translations ofthe Holy Qur'an

نویسندگان [English]

  • Shahram Hemmatzadeh 1
  • zahra Hidari Abrovan 2

1 Assistant Professor of Russian Language and Literature at Shahid Beheshti University

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث /دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده [English]

 Attributes of Anthropomorphism in some verses of the Qur'an are those that,for some reason such as the approximation of meaning to the minds of the audience, attribute to the Lord the physical members of the servants.This has become a challenging issue in the field of theology; Becausetheman, on the one hand, falls into the habit of believing every object in the pursuit of attributing Anthropomorphism to that object and in the other hand, religious texts emphasize the transformation of this. However, among the Muslims, only the Ash'arites insist on the absence of such a transformation, and attribute the least amount of physicality to God on the Day of Judgment.Since the abovementioned thought can be interpreted from the appearance of the words of such verses, if the translator does not use the necessary precision, the Quran translation will bring physicality closer to the audience belief.The present study aims to investigate how these verses are restored in an analytical-descriptive method in three leadingtranslations of the Russian Qur'an (Karachovsky, Uthmanov, and Prokhova), and answered the question whether in these translations it is possible to interpret the meaning of " God's physicality" by a Russian-speaking audience?The result is that, despite the little attention of Uthman to some of these interpretations, all three translations are faced with a serious deficiency and induce physicality.Therefore, due to the shortcomings of the Russian language in the presentation of the lexical interpretation of such verses, an interpretative translation should be provided.

قرآن ( ترجمه آیت­الله مکارم شیرازی)
ابن درید، محمد بن حسن‏، جمهرة اللغة، بیروت: دار العلم للملایین‏، 1988م‏.
ابن منظور، محمد بن مکرم،‏ لسان العرب‏، بیروت: دارصادر، چاپ: سوم‏، 1414ق‏.
سیوطی، جلال‌الدین، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت‏: دار الکتاب العربى‏، چاپ: دوم‏، 1421ق.
ابن‏عطیه، عبدالحق بن غالب‏، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، گردآورنده: طلبه، جمال‏، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، ‏1422 ق‏
ابن‏قتیبه، عبدالله بن مسلم‏، تأویل مشکل القرآن،‏ محقق: شمس‏الدین، ابراهیم‏، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، ‏1423ق
ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم( ابن کثیر)، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون،1419ق.
بدوی، عبدالرحمن، تاریخ اندیشه­های کلامی در اسلام، جلد1، ترجمه: حسین صابری، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش­های اسلامی، 1374ش.
بوهلال، محمد، اسلام اهل کلام، تهران: نگاه معاصر، 1394ش.
بغوى، حسین بن مسعود، تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل‏، محقق: مهدى، عبد الرزاق‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏،1420ق.
بیضاوى، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل( تفسیر البیضاوى)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏،1418ق.‏
پاکتچی، «گزارشی کوتاه درباره ترجمه­های قرآن کریم به زبان روسی»، علوم قرآن و حدیث، ترجمان وحی، شهریور1377، ش3.
پاکتچی، «ترکیب­های اضافی در ترجمه قرآن کریم»، علوم قرآن و حدیث، 1376ش1،صص 121-131.
جواهری، محمدحسن، روش­شناسی ترجمه قرآن،‌ تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391ش.
دارمی، ابوسعید عثمان بن سعید، الرد علی الجهمیه، کویت: دار ابن اثیر، بی­تا.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن‏، بیروت: دار القلم‏، 1412ق‏.
زمخشرى، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل‏، چاپ سوم، بیروت: دار الکتاب العربی، 1407ق.‏
سبحانی، جعفر، اضواء علی العقائد الشیعه الامامیه، قم : موسسه امام صادق7، 1421ق.
سمرقندى، نصر بن محمد، تفسیر السمرقندى المسمى بحر العلوم‏، محقق: عمروى، عمر، بیروت: دار الفکر، 1416ق.
شبر، عبدالله‏، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین‏، کویت: شرکة مکتبة الالفین‏،1407 ق.‏
شولر، گریگور، شفاهی و مکتوب در نخستین سده‌های اسلامی، مترجم: نصرت نیل­ساز، تهران: حکمت، 1393.
شجاعی، محسن، تاریخچه­ ترجمه قرآن به زبان روسی و مقایسه کوتاه ترجمه های موجود، صحیفه مبین، شماره50،‌ پاییز و زمستان 1390، صص68-102.
طباطبایى، محمدحسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن‏، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، 1390ق.
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت‏: دار المعرفة، 1412 ق‏.
طبرسى، فضل بن حسن‏، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم،‏ مصحح: یزدى طباطبایى، فضل‏الله‏، تهران: ناصر خسرو، 1372ش.
طوسى، محمد بن حسن‏، التبیان فی تفسیر القرآن‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، بی‌تا
طریحى، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین‏، محقق: حسینى اشکورى، احمد، تهران: مرتضوى‏، 1375ش.
عکبرى، عبدالله بن حسین‏، اعراب القراءات الشواذ، محقق: عبدالحمید، عبدالحمید السید محمد، قاهره: المکتبة الأزهریة للتراث‏، 1424ق.
فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین،‏ چاپ: دوم‏، قم: نشر هجرت، ‏1409 ق‏.
فخر رازى، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر( مفاتیح الغیب)، چاپ سوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1420ق.‏
فراء، یحیى بن زیاد، معانى القرآن( فراء)، محقق: نجاتى، احمد یوسف‏، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب‏، 1980 م‏.
قرشى، على اکبر، قاموس قرآن‏، چاپ: ششم‏، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ‏1371 ش‏.
قشیرى، عبدالکریم بن هوازن، ‏ لطائف الاشارات: تفسیر صوفى کامل للقرآن الکریم‏، چاپ سوم، محقق: بسیونى، ابراهیم‏، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب،‏2000م.
مقاتل بن سلیمان‏، تفسیر مقاتل بن سلیمان‏، محقق: شحاته، عبدالله محمود، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1423 ق.
نووى، محمد، مراح لبید لکشف معنى القرآن المجید، مصحح: ضناوى، محمد امین‏، بیروت: دار الکتب العلمیة،1417ق‏
نصیری، علی، «نقد شبهه رویت الهی در روایات توحیدی امام رضا7، فصلنامه علمی-پژوهشی فرهنگ رضوی، بنیاد بین­المللی فرهنگی هنری امام رضا7، سال چهارم، شماره15، پاییز1395.
Коран ,смыслов и комментарии, Валерии Проховай, Tehran: International publishing co, 7 edition, 2008.
Коран ,превод академика,Крачовскии, Москва: Изд (Раритет), 1990.
Коран ,превод с Арабского и комментарии, Qum: Ansarian Publication, 1992.