نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشکدۀ مطالعات قرآنی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

با وجود ثبات نسبی در فهم واژۀ عربی اِناث، به‌ معنای مادینگان، در آیۀ 117 سورۀ نساء ملاحظه‌­ای وجود دارد که مفسران را با دشواری مواجه کرده است و آن با همایی اناث وشیطان است. آنان، برای گریز از شر انگاری جنس زن، روی به گونه‌های مختلف از تفسیر و تأویل نهاده‌اند تا به انحاء مختلف ازاین چالش گذر کنند. این امر موجب شده است تا، بر خلاف ثباتی که دربارۀ دیگر کاربردهای اناث در قرآن کریم دیده می‌شود، در این آیه مفسران به معناهای متنوعی برای واژۀ اناث قائل شوند. سؤال اصلی در پژوهش حاضر این است که عالمان مسلمان در تفسیر آیۀ مورد بحث چگونه درگیر یک چالش برای ارزش‌ گذاری جنس مؤنث بوده‌اند و باچه صورت‌بندی‌هایی از این چالش عبور کرده‌اند؟روش استفاده ‌شده در پژوهش، در مرحلۀ گونه‌شناسی اقوال تفسیری که عملاً نوعی تفسیر تطبیقی است، مطالعات انگاره است و در بخش تحلیل هم از تحلیل واژه ‌شناختی و هم از تحلیل بین‌الادیانی استفاده شده است. نتیجۀ پژوهش آن است که مفسران عموماً به ‌گونه‌ای کاربرد مورد بحث از اناث را تفسیرکرده‌اند که به ارزش‌گذاری منفی برای جنس مؤنث منجر نشود و حتی مفسرانی نادر، چون طبرانی که در گیر چنین ارزش‌گذاری‌ ایشده‌اند، ازنوعی صورت‌بندی استفاده کرده‌اند که به شر انگاری جنس مؤنث منجر نشود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Challenge of ValuingBeing female Gender in the Interpretation of Ayatollah Nisa's Surah 117

نویسنده [English]

  • Ahmad Pakatchi

Associate Professor, Imam Sadegh University

چکیده [English]

In spite of the relative stability in understanding the Arabic word for females, meaning Madinah, there is a remarkable verse in the verse 117 of the Nisan which has made it difficult for the commentators to associate with the female devil. In order to escape the evil of the female sex, they have interpreted and interpreted various ways to overcome this challenge in different ways. This has led the commentators to assign different meanings to the word feminine in this verse, contrary to the consistency found in other uses of the female Qur'an. The main question in the present study is how did Muslim scholars in the interpretation of the verse in question engage in a challenge to the valuation of the female sex and with what formulations did they pass that challenge? It is a paradigm study, and in the analysis section both linguistic and interstitial analysis are used. The result of the study is that commentators have generally interpreted the use of the female subject in question as not to lead to a negative evaluation of the female gender, and even rare commentators have used a formulation that leads to gender stereotyping, such as the tabloids involved in such evaluation. Don't.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Being female
  • Gender
  • Context
  • Linguistics
  • Comparative Interpretation
قرآن کریم، افزون‌ بر متن عربی، ترجمه‌های عبدالمحمد آیتی، زین‌العابدین رهنما، ابوالحسن شعرانی، وصفی‌علیشاه.
ابن‌ ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419 ق/ 1999 م)، تفسیر القرآن العظیم، به‌ کوشش اسعد محمد الطیب، صیدا/ بیروت: المکتبة العصریة.
ابن ‌ابی ‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1405 ق)،علل الحدیث، به‌ کوشش محب‌الدین خطیب، بیروت: دارالمعرفة.
ابن‌جنی‌، عثمان (1371 ق/ 1952 م)‌، الخصائص‌، به‌ کوشش‌ محمد علی‌النجار، قاهره.
ابن‌ خالویه‌، حسین بن احمد (1934 م)، مختصر فی‌ شواذ القرآن‌، به‌ کوشش‌ برگشترسر، قاهره: المطبعة الرحمانیة‌.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1374-1375 ق)، لسان‌ العرب، بیروت: دار صادر.
ابن‌وهب دینوری، عبدالله بن محمد (1424 ق)، الواضح فی تفسیر القرآن، بیروت:دار الکتب العلمیة.
ابوالبقاء عکبری، عبدالله بن حسین (1399 ق/ 1989 م)، املاء ما من به الرحمن، بیروت:دار الکتب العلمیة.
ابوعبید قاسم‌‌ بن‌ سلام (1415 ق/ 1995 م)، فضائل القرآن، به‌کوشش احمد بن عبدالواحد الخیاطی، مغرب:وزارة الاوقاف.
ابوعبیده، معمر بن مثنی (1374-1381)، مجاز القرآن، به‌کوشش محمدفؤاد سزگین، القاهرة:مکتبة الخانجی.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1371 ش)، روض الجنان و روح الجنان (تفسیر)، به‌کوشش محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
احمد بن‌ حنبل (1313 ق)‌، المسند، القاهرة: المطبعة المیمنیة.
ازهری، محمد بن احمد (2001 م)، تهذیب‌ اللغة، به‌کوشش‌ محمد عوض مرعب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
بهبودی، محمد باقر (1395 ش)، معانی القرآن، تهران: علم.
بهزادی، بهزاد (1382 ش)، فرهنگ آذربایجانی ـ فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
ترجمة تفسیر طبری(1356 ش)، به‌ کوشش حبیب یغمایی، تهران: توس.
ترجمة قرآن (قرن دهم هجری) (1383 ش)، مترجم ناشناخته، به‌کوشش علی رواقی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
تفلیسی، حبیش بن ابراهیم (1340 ش)، وجوه قرآن، به‌کوشش مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
ثعلبی، احمد بن محمد (1422 ق/ 2002 م)، تفسیر الکشف و البیان، به‌کوشش ابومحمد بن عاشور، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
جامعة سلیمان (از کتب عهد عتیق).
جوهری، اسماعیل بن حماد (1376 ق/ 1956 م)‌، الصحاح‌،به‌کوشش‌ احمد عبدالغفور عطار، القاهرة:دارالکتاب العربی.
حکمت یسو ع بن سیراخ (از کتب قانونی ثانی عهدعتیق).
حسن‌دوست، محمد (1393 ش)، فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
حیری، اسماعیل بن احمد (1996 م)، وجوه القرآن الکریم، به‌کوشش فاطمه یوسف الخیمی، دمشق: دار السقا.
خلیل بن احمد (1981-1982 م)، العین، به‌کوشش مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، بغداد: دار الرشید.
دارقطنی، علی بن عمر (1405 ق/ 1985 م)، العلل‌الواردةفی‌الاحادیث، به‌کوشش محفوظ الرحمن سلفی، ریاض:دار طیبة.
دامغانی، حسین بن محمد (1419 ق/ 1998 م)، الوجوه و النظائر لالفاظ کتاب الله العزیز، به‌کوشش فاطمةیوسف الخیمی، دمشق: مکتبة الفارابی.
زجاج، ابراهیم بن سری (منسوب) (1404 ق/ 1984 م)، به‌ کوشش ابراهیم الابیاری، قاهره: دار الکتاب المصری؛بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
سعید بن منصور (1403 ق/ 1982 م)، السنن، به‌کوشش حبیب‌ الرحمن‌ الاعظمی، بمبئی:الدار السلفیة.
سفرپیدایش (از کتب عهدعتیق).
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر (1314 ق)، الدر المنثور، قاهره:المطبعة المیمنیة.
ضیاء مقدسی، محمد بن عبدالواحد (1410 ق)، الاحادیث المختارة، به‌کوشش عبدالملک عبدالله دهیش، مکه:مکتبة النهضة الحدیثة.
طبرانی، سلیمان بن احمد (2008)،التفسیر الکبیر، اربد (اردن): دار الکتاب الثقافی.
طبری، محمد بن جریر (1405 ق)، التفسیر (جامع البیان)، بیروت: دار الفکر.
طوسی‏، محمد بن حسن (1383 ق/ 1964 م)، التبیان‏، به‌کوشش‏ احمد حبیب قصیر عاملی‏، نجف:مطبعة النعمان.
عاصم، ابو الکمال (1268-1272 ق)‏، اقیانوس‏، استانبول‏‏.
فراء، یحیی بن زیاد (1980 م)، معانی القرآن، به‌ کوشش محمدعلی نجار و احمد یوسف نجاتی، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1344 ق)، القاموس المحیط، به‌کوشش نصر الهورینی، قاهره:المطبعة الحسینیة.
قرشی، علی‌اکبر (1375 ش)، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
ماوردی، علی بن محمد (2007 م)، النکت و العیون، به‌کوشش سید عبدالمقصود عبدالرحیم، بیروت:دار الکتب العلمیة.
مقاتل بن سلیمان (1424 ق/ 2003 م)، تفسیرالقرآن، به‌کوشش احمد فرید، بیروت: دارالکتب العلمیة.
میبدی، احمد بن محمد (1371 ش)، کشف‌ الاسرار و عدة الابرار، به‌کوشش علی‌اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.
نحاس‌، احمد بن محمد (1409 ق)، معانی‌ القرآن‌، به‌کوشش‌ محمد علی الصابونی، مکه:جامعةامالقری.
نسفی‌، عمر بن محمد (1376 ش)،تفسیر نسفی، به‌کوشش عزیزالله جوینی، تهران: سروش.
وزیر مغربی، حسین بن علی (1421 ق/ 2000 م)، المصابیح فی تفسیر القرآن العظیم، به ‌کوشش عبدالکریم بن صالح الزهرانی، رسالة دکتری، مکه: دانشگاه ام القری.
یاحقی، محمد ‌جعفر (ویراستار) (1389 ش)، فرهنگ‌نامة قرآنی، مشهد: آستان قدس رضوی.
یحیی بن سلام بصری (1425 ق)، التفسیر، بیروت:دار الکتب العلمیة.
 
Burrow, T. and M.B. Emeneau (1984), A Dravidian Etymological Dictionary, Oxford, Clarendon.
Dev, A. Sh. (1984), Dictionary Bengali- English: <http://www.english-bangla.com>.
Dolgopolsky, A. (2008), Nostratic Dictionary, Cambridge: Cambridge University Press.
Gariel, A. (1960), Latin-Français: Dictionnaire Hatier, Paris: Hatier.
Jastrow, M. (1903), A Dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi and the Midrashic Literature, London: Luzac;New York: Putnam.
Leslau, W. (1991),Comparative Dictionary of Ge’ez (Classical Ethiopic), Wiesbaden, Harrassowitz.
ThomasAquinas (2014),The Summa Theologica, Catholic Way Publishing.
Zammit, M.R. (2002), A Comparative Lexical Study of Qur’anic Arabic, Leiden/ Boston/ Köln:Brill.