نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی

چکیده

در آیه 25 سوره نساء ، در قرائت فعل « أحصنَّ » به صیغه مجهول یا معلوم اختلاف شده است. از منظر تفسیری، قرائت « اُحْصِنَّ » به صیغه مجهول با معنا شدن «إحصان» به ازدواج و قرائت « اَحْصَنَّ » به صیغه معلوم با معنا شدن آن به اسلام، ملازمت داشته است.
تحقیق حاضر نشان می دهد که قرائت معلوم «أَحصَنَّ» و معنا گردیدن «اِحصان» به اسلام، با سیاق آیه، سازگاری ندارد و خاستگاه پیدایش این قرائت و معنای خلاف سیاق، به انگاره ای فقهی بازمی گردد که شاخص ترین مدافع آن، «عبداللّه بن مسعود»، صحابی پیامبر اسلام و معلّم قرآن کوفیان بوده است. به عقیده ابن مسعود ، حدّ زنا برای کنیز زناکار فاقد شوهر و شوهردار ، یکسان بود اما مفهوم مخالف شرط «إذا أحصنّ» در آیه 25 نساء ، در فرض معنا شدن «إحصان» به ازدواج، چنین انگاره ای را برنمی تافت.از این رو، قرائت معلوم «أَحصَنَّ» و معنای «اِحصان» برای اسلام، پیشنهاد گردید.
خوانش قاریان بعدی کوفه نیز بر خلاف قاریان دیگر شهرها، از رأی ابن مسعود، تأثّری مشهود یافته است به گونه ای که عملکرد قاریان هفتگانه یا دهگانه ، معلوم می دارد که قرائت به صیغه معلوم، هویّتی کوفی پیدا کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The origin of different reading “ahsanna /ohsenna ” In the verse of marriage to female slave

نویسنده [English]

  • Rohallah Najafi

Kharazmi university

چکیده [English]

In verse 25 of “Nesa” chapter in the Quran, there has been difference between reading the verb “ohsenna /ahsanna” to passive or active form. In the viewpoint of interpretation, reading “ohsenna” in passive form, has been attended with connotation of “Ihsaan” to marriage and reading “ahsanna” to active form with connotation of “Ihsaan” to Islam.
This research shows that active reading of “ahsanna” and defining it to Islam, has no suitability to the order of the verse, and the origin of this contrary reading and meaning to the order of the verse refers to jurisprudence belief, it’s most important defender is _ Abdollah Ibn Masoud _ who has been the prophet’s companion and Quran’s teacher of the Kufics. In his belief, the penance by the lash for adultery by celibate and married female slave is alike, but the concept of the clause “Iza ohsenna” in verse 25, Nesa, with presupposition of connotation “Ihsan” to marriage, was not in the path of this imagination. So the reading of “ahsanna” to active form and defining it to Islam, was proposed.
The readings of the kufic latter readers unlike readers of other cities, are obviousely affected by Ibn Masoud’s opinion, In a form that the performance of septet or decuple readers shows that reading in active form, has been identified to a kufic form.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'anic reading
  • Difference of reading
  • Punishment for adultery
  • Female slave
  • Opposite concept
  • Order of verse
قرآن کریم.
ابن ‌ابی مریم، نصر ‌بن علی (2009 م)، الکتاب الموضَح فی وجوه القراءات و عللها، به تحقیق عبدالرحیم الطرهونی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌جزی، محمد بن احمد (1415 ق)، التسهیل لعلوم التنزیل، به‌تصحیح محمد سالم هاشم، بیروت: دار الکتب العلمیة
ابن‌زنجله، عبدالرحمن‌ بن محمد (1418 ق)، حجة القرءات، به تحقیق سعید افغانی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن‌عاشور، محمدطاهر (1420 ق)، تفسیر التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ابن‌کثیر، اسماعیل ‌بن عمرو (2007 م)، تفسیر ابن‌کثیر؛ تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
ابن‌مجاهد، احمد بن موسی (1972 م)، کتاب السبعة فی القراءات، به تحقیق شوقی ضیف، القاهرة: دار المعارف.
ابن‌مهران، احمد بن حسین (بی‌تا)، المبسوط فی القراءات العشر، به تحقیق سبیع حمزهًْ حاکیمی، دمشق: مجمع اللغهًْ العربیهًْ.
ابوالعلاء کرمانی، محمد بن ابی‌المحاسن (1422 ق)، مفاتیح الاغانی فی القراءات و المعانی، به تحقیق عبدالکریم مصطفی مدلج، بیروت: دار ابن‌حزم.
ابوعلی فارسی، حسن‌ بن عبدالغفار (1407 ق)، الحجة للقراء السبعة، دمشق و بیروت: دار المأمون للتراث.
ازهری، محمد بن احمد (1414 ق)، کتاب معانی القراءات، به تحقیق عید مصطفی درویش عوض‌ بن حمد القوزی، القاهرة: دار المعارف.
پاکتچی، احمد (1377 ش)، «ابن‌مسعود و علوم قرآنی و حدیث و فقه»، دائرهًْ ‌المعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دائرهًْ‌ المعارف بزرگ اسلامی.
جصاص، احمد بن علی (2013 م)، احکام القرآن، به تحقیق محمدعلی شاهین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
خلیل بن احمد فراهیدی (1414 ق)، کتاب العین، به تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم: اسوه.
دانی، عثمان ‌بن سعید (1430 ق)، التیسیر فی القرءات السبع، به‌تصحیح اوتوپرتزل، بیروت: المعهد الالمانی للابحاث الشرقیة.
راغب اصفهانی، حسین ‌بن محمد (1429 ق)، المفردات فی غریب القرآن، تهران: مؤسسهًْ الصادق.
زجاج، ابراهیم السری (1427 ق)، معانی القرآن و اعرابه، به تحقیق عرفان ‌بن سلیم عشا حسونه، بیروت: المکتبة العصریة.
زمخشری، محمود بن عمر (1429 ق)، الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
سخاوی، علی‌ بن محمد (1430 ق)، تفسیر القرآن العظیم، القاهرة: دار النشر للجامعات.
شاخت، یوزف (1388 ش)، دیباچه‌ای بر فقه اسلامی، ترجمۀ اسدالله نوری، تهران: هرمس.
شوکانی، محمد بن علی (1430 ق)، فتح القدیر، بیروت: دار الکتاب العربی.
صادقی تهرانی، محمد (1434 ق)، الفرقان فی تفسیر القرآن، بیروت: الامیره.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1430 ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة دار المجتبی.
طبری، محمد بن جریر (بی‌تا)، تفسیر الطبری: جامع البیان عن تأویل القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طوسی، محمد بن حسن (1429 ق)، کتاب الخلاف، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
قنوجی، صدیق ‌بن حسن (1428 ق)، نیل المرام من تفسیر آیات الاحکام، بیروت: المکتبة العصریة.
کاظمی، جواد بن سعید (1429 ق)، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، به تحقیق محمدباقر شریف‌زاده و محمدباقر بهبودی، قم: مکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة.
ماتریدی، محمد بن محمد (1426 ق)، تفسیر الماتریدی؛ تأویلات اهل السنهًْ، بیروت: دارالکتب العلمیة.
مروزی، محمد بن نصر (1406 ق)، اختلاف العلماء، به تحقیق السید صبحی السامرائی، بیروت: عالم الکتب.
مقاتل ‌بن سلیمان (1424 ق)، تفسیر مقاتل ‌بن سلیمان، به تحقیق احمد فرید، بیروت: دارالکتب العلمیة.
نحاس، احمد بن محمد (2004 م)، اعراب القرآن، به تحقیق محمد احمد قاسم، بیروت: دار و مکتبهًْ الهلال.
 
Leemhuis, Frederik (2004), “Readings of the Qur’an” , Encyclopaedia of the Quran, vol. 4, Jane Dammen McAuliffe (ed.), Leiden - Boston: Brill.
Shnizer, Aliza (2006), “Sacrality and Collection”, in: The Blackwell Companion to the Qur'an, Andrew Rippin (ed.), United King: Wiley - Blackwell.