نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه قران وحدیث دانشگاه میبد یزد

2 استاد یار گروه فلسفه و حکمت دانشگاه میبد یزد

3 دانشجوی دکتری گروه قران وحدیث رشته علوم ومعارف نهج البلاغه دانشگاه میبد

چکیده

در دوره معاصر، مواجه با انبوهی از آثار تفسیری در مباحث وجودگرایانه از جمله انسان در متن زندگی، آزادی، انتخاب، مسئولیت، تفرد، اضطراب، معنای­زندگی و... دال بر شکل­گیری گفتمان وجودگرایی در تفسیر متون دینی است. در این مقاله پس از تحلیل­وبررسی، این رویکرد به مثابه یک گرایش جدید تفسیری معرفی شده­است. برای تبیین زوایای مختلف این گرایش، به مقایسه گرایش وجودگرایی با گرایش­های عرفانی، اجتماعی و تربیتی در تفسیر پرداخته­شده­است و نسبت هریک با گرایش وجودگرایی مورد بررسی قرار­گرفته­است. نتایج باهم­نگری این سه گرایش تفسیری با گرایش وجودگرایانه حاکی از آن­است که ضمن اشتراک این گرایش­ها در برخی ویژگی­ها، نسبت همسویی بینشان برقرار­است و هیچ­یک در مقابل این گرایش قرار ندارند. معرفت نفس، اهمیت تدبرگرایی در تفسیر، تأکید بر خودسازی، نحوه تعامل با عقل و عدم اعتماد مطلق بر آن و... از مشترکات گرایش­تفسیری عرفانی با گرایش وجودگرایی است. اهمیت­دادن به بعد عملی زندگی، داشتن رویکرد انتقادی، استفاده از نثر جذاب و قابل فهم برای عموم و همچنین تقلیدناپذیری از ویژگی­های مشترک گرایش اجتماعی با وجودگرایی است اما از جهت جایگاه عقل و اعتماد بر عقل در تفسیر با گرایش وجودگرایی همسو نبوده تا جایی که برخی به تفسیر اجتماعی، تفسیر عقلانی نام نهاده­اند. لزوم توجه به انسان­شناسی صحیح قرآنی، اهتمام به نیاز انسان عصر حاضر و مسئولیت­­های فردی و توجه به انسان به عنوان موجودی مختار از مسائل مشترک میان گرایش وجودگرایی و گرایش تربیتی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the ratio of existential interpretive tendency to other interpretative tendencis

نویسندگان [English]

  • ahmad zarezardini 1
  • HAMID HAMIDIAN 1
  • fakhrosadat alavi 2
  • maryam amini 3

1 Assistant Professor of Quran and Hadith Department of Meybod University of Yazd

2 Professor of Philosophy and wisdom at Meybod Yazd University

3 Ph.D. student of Quran and Hadith Department of Science and Encyclopedia Nahj al-Balagheh University of Meybod

چکیده [English]

In the contemporary period, he faces a host of interpretive works in existentialist subjects such as human beings, freedom, choice, responsibility, understanding, and so on... Refers to the formation of the discourse of existentialism in the interpretation of religious texts. In this paper, after analyzing this approach, this approach has been introduced as a new interpretive trend. In order to explain the different angles of this tendency, the comparison of the tendency of existentialism to the mystical, social and educational tendencies in the interpretation has been studied and the ratio of each with the tendency of existentialism has been studied. The convergent results of these three interpretive trends with the existential tendency indicate that, while sharing these tendencies in some features, there is a correlation between them, and no one is against this trend. Self-knowledge, self-knowledge, self-interest in interpretations, emphasis on self-improvement, how to interact with reason, and absolute distrust on it, and ... of commonality of mystical orientation with the tendency of beingism. Considering the practical dimension of life, the critical approach, the appealing and comprehensible prose for the public and the immutability of the common features of social tendency with beingism,

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interpretative method
  • interpretive orientation
  • interpretation of existentialism
  • mystical interpretation
  • social interpretation
  • educational interpretation
.قرآن کریم
2.آمدی، عبدالواحد بن محمد تمیمی(بی تا). تصنیف غررالحکم و دررالکلم، تحقیق مصطفی درایتی، چاپ اول، بی جا: مکتب الاعلام الاسلامی.
3.ابن عاشور، محمد الفاضل(1429). التفسیر و رجاله، تونس: دارالسلام.
4.اسعدی، علی و دیگران(پاییز94). «تحلیل انتقادی طبقه بندی تفاسیر و ارائه مدل مطلوب»، پژوهشهای قرآنی، سال بیستم، شماره3، پیاپی76، ، صص162-181.
5.حمیدیان، حمید؛ زارع زردینی، احمد؛ علوی، فخرالسادات؛ امینی، مریم، مقاله «گفتمان وجودگرایی در تفسیر آیات و شرح روایات»، پذیرش برای چاپ در نشریه علمی پژوهشی رهیافت­هایی در علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد.
6.اعرافی، علیرضا و دیگران(پاییز و زمستان87). «اقتراح؛ مفهوم شناسی و روش شناسی تفسیر تربیتی قرآن»، مجله قرآن و علم، شماره3، صص9-22.
7.افشارگر، احمد ذبیح(پاییز 1392). «آسیب شناسی تفسیر و تفاسیر تربیتی»، قرآن و علم، مقاله 4، دوره 1، شماره 3، صص51-66 .
8.بابایی، علی اکبر(1381). مکاتب تفسیری، قم: انتشارات سمت و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
9.بانوی اصفهانی، نصرت امین(1361). مخزن العرفان، تهران: نهضت زنان مسلمان.
10.پاکتچی، احمد(1387) . تاریخ تفسیر قرآن کریم، تنظیم محمد جان پور، تهران: انجمن علمی دانشجویی الهیات دانشگاه امام صادق (ع).
11.__________ ، خبرگزاری کتاب ایران،  http://www.ibna.ir/fa/doc/report
12.الجمال، حمد بن صادق(1414). اتجاهات الفکرالاسلامی المعاصر فی مصر فی النصف الاول من القرن الرابع عشر الهجری، الریاض: دارعالم الکتب.
13.حسینی همدانی، محمد حسین (1404). انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی.
14.خالدی، صلاح عبدالفتاح(1421). المنهج الحرکی فی ظلال القرآن، عمان: دارعمار.
15.خوانین زاده، محمدحسین، انصاری راد، محمد(بهار97)، «مبانی تفسیر تربیتی قرآن»، فصلنامه روان شناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، سال سیزدهم، شماره47.
16.ذهبی، محمدحسین(1976). التفسیر و المفسرون، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
17.رشیدرضا، محمد(بی­تا). تفسیر القرآن الحکیم(الشهیر بتفسیر المنار)، بیروت: دارالمعرفه.
18.رضایی اصفهانی، محمدعلی(1382). درسنامه روش­ها و گرایش­های تفسیری، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
19.الرومی، فهد بن عبدالرحمن بن سلیمان(1407). منهاج المدرسۀ العقلیۀ الحدیثۀ فی التفسیر،  بیروت: مؤسسۀ الرسالۀ.
20.سعیدی روشن، محمدباقر(1391). تحلیل زبان قرآن و روش­شناسی فهم آن، چاپ پنجم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
21.سنگلجی، شریعت(1362). کلید فهم قرآن، چاپ دوم، تهران: چاپخانه مجلس.
22.شاذلی، سید بن­قطب(1412). فی ظلال القرآن، بیروت: درالشروق.
23.شاکر، محمدکاظم(1382). مبانی و روش­های تفسیری، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
24.شریف، محمدابراهیم(1402). اتجاهات التجدید فی تفسیر القران الکریم، قاهره، دارالتراث.
25.شمیسا، سیروس)1391). مکاتب ادبی، تهران: قطره.
26.صفایی حائری، علی(1383). نقدی بر فلسفه دین، خدا در فلسفه، هرمنوتیک کتاب و سنت، چاپ دوم، قم: لیله القدر.
27.طباطبایی، محمدحسین(1417). المیزان فی تفسیر القران، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
28.قاسم پور، محسن(1381). پژوهشی در جریان شناسی تفسیر عرفانی، تهران: موسسه فرهنگی هنری ثمین نوین.
29.قربان­زاده، محمد و رستمی، محمدحسن (بهار- تابستان 1391). «گستره گرایش­های تفسیری»، آموزه­های قرآنی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره15،ص161-165.
30.قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن(بی تا). لطایف الاشارات، به اهتمام ابراهیم بسیونی، قاهره: دارالکتاب العربی لطباعه و النشر.
31.کاظمی، ابوالفضل(1392). جریان شناسی گرایش تربیتی در تفاسیر قرآن، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قم.
32.کیوان قزوینی، عباسعلی(1384). تفسیر، به کوشش جعفر پژوم، تهران: سایه.
33.گلدزیهر، ایگناتس(1374). مذاهب التفسیرالاسلامی، ترجمه عبدالحلیم النجار، القاهره: مکتبۀ الخانجی مکتبۀ المثنی.
34.گلستانی، صادق(زمستان1394). «بررسی تحلیلی سر تفسیر اجتماعی قران کریم در قرن اخیر»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال هفتم، شماره اول.
35.محمدصالح، عبدالقادر(2003). التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
36.مصلایی پور و همکاران(بهار و تابستان 92). «مبانی افتراق تفاسیر عرفانی در مقایسه با تفاسیر عرفانی متقدم»، مطالعات عرفانی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان، شماره هفدهم، ص134.
37.معرفت، محمدهادی(1391). تفسیر و مفسران، قم: مؤسسه فرهنگی التمهید.
38.مک کواری، جان(1377). فلسفة وجودی، ترجمة محمدسعید حنایی کاشانی، تهران: هرمس.
39.مکارم شیرازی، ناصر(1374). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتاب الاسلامیۀ.
40.ملکیان، مصطفی(1381). راهی به رهایی، تهران: نشر نگاه معاصر.
41_________(1377). تاریخ فلسفه غرب، بی جا: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
42._________(1375)، اگزیستانسیالیسم، فلسفۀ عصیان و شورش، جمع آوری سیدمحمدرضا غیاثی کرمانی، قم: نهضت.
43.مؤدب، سیدرضا(1380). روش­های تفسیر قرآن، قم: اشراق.
44.میبدی، رشیدالدین(1371). کشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران: انتشارات امیرکبیر.
45.میرحسینی، یحیی(1389). «تحلیل و نقد رویکرد تفسیر عرفانی جدید امامیه»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق(ع).
46.نفیسی، شادی (بهار و تابستان1393). «تفسیر اجتماعی قرآن؛ چالش تعریف­ها و ویژگی­ها»، دو فصلنامه پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، شماره چهارم، صص44-67.
47.نوالی، محمود(1374). فلسفه­های اگزیستانس و اگزیستانسیالیسم تطبیقی، چاپ اول، تبریز: دانشگاه تبریز.
48.ورنو، روژه و وال، ژال(1392). نگاهی به پدیدار شناسی و فلسفه های هست بودن، چاپ سوم، تهران: خوارزمی.
49.هاشمی، حسین، «بازتاب تفکر اصلاحی در تفاسیر جدید»، پژوهش های قرآنی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ج8، ص3.