نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشجوی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی

چکیده

واژه قرآنی "عَزَّر" سه‌بار در قرآن به کار رفته است. لغویان عرب و مفسران مسلمان واژه را از ریشه "ع-ز-ر" دانسته‌اند و معانی مختلفی برای آن بر شمرده‌اند. مترجمان قرآن نیز نظر به اقوال لغوی، آراء تفسیری و همچنین بافت آیات، هریک در برابر واژه معادلی نهاده اند. گرچه به نظر می رسد معادل‌های پیشنهادی مترجمان پیش از هر چیز مبتنی بر بافت آیات بوده است و همین امر، کار را برای ایشان دشوار کرده است.
با این همه انتخاب برابرنهاده‌ای مناسب برای واژه و رهایی از تردید و تحیری که پیشینیان ما طی سده ها گرفتار آن بوده اند جز با تأمل دوباره درباب خاستگاه واژه و ریشه شناسی آن امکان پذیر نیست.
براین اساس در مقاله حاضر به جستجوی واژه و ریشه یابی آن در زبانهای سامی پرداخته‌ایم. نشان داده ایم که سه ریشه "ع-ز-ر"، "ع-ذ-ر" و "ع-د-ر" در زبانهای عربی، عبری، سریانی و آرامی معنایی نزدیک به هم دارند و مفهوم بنیادین میان این سه ریشه "احاطه کردن و در میان گرفتن" است و مفهوم مشترک واژه در قرآن و متون مقدس یهودی-مسیحی همانا "حمایت کردن" است که خود برخاسته از معنای بنیادین پیش‌گفته و نوعی استعاره مفهومی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Etymology of the Quranic word «عَزّر» and its role in evaluating of the Quranic translations.

نویسندگان [English]

  • mahmood makvand 1
  • soleyman aghdaki 2

1 kharazmi university, quranic and hadith studies

2 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی

چکیده [English]

واژه قرآنی "عَزَّر" سه‌بار در قرآن به کار رفته است. لغویان عرب و مفسران مسلمان واژه را از ریشه "ع-ز-ر" دانسته‌اند و معانی مختلفی برای آن بر شمرده‌اند. مترجمان قرآن نیز نظر به اقوال لغوی، آراء تفسیری و همچنین بافت آیات، هریک در برابر واژه معادلی نهاده اند. گرچه به نظر می رسد معادل‌های پیشنهادی مترجمان پیش از هر چیز مبتنی بر بافت آیات بوده است و همین امر، کار را برای ایشان دشوار کرده است.
با این همه انتخاب برابرنهاده‌ای مناسب برای واژه و رهایی از تردید و تحیری که پیشینیان ما طی سده ها گرفتار آن بوده اند جز با تأمل دوباره درباب خاستگاه واژه و ریشه شناسی آن امکان پذیر نیست.
براین اساس در مقاله حاضر به جستجوی واژه و ریشه یابی آن در زبانهای سامی پرداخته‌ایم. نشان داده ایم که سه ریشه "ع-ز-ر"، "ع-ذ-ر" و "ع-د-ر" در زبانهای عربی، عبری، سریانی و آرامی معنایی نزدیک به هم دارند و مفهوم بنیادین میان این سه ریشه "احاطه کردن و در میان گرفتن" است و مفهوم مشترک واژه در قرآن و متون مقدس یهودی-مسیحی همانا "حمایت کردن" است که خود برخاسته از معنای بنیادین پیش‌گفته و نوعی استعاره مفهومی است. ب

کلیدواژه‌ها [English]

  • Etymology
  • Quranic translations
  • ʽazzar
  • Semitic languages
  • Quranic vocabularies
قرآن کریم.
قرآن کریم (1354 ش)، ترجمة زین‏العابدین رهنما، تهران: اوقاف.
قرآن کریم (1371ش)، ترجمة سیدجلال‏الدین مجتبوى، تهران: حکمت.
قرآن کریم (1373 ش)، ترجمة ناصر مکارم شیرازی، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
قرآن کریم (1373 ق)، ترجمة محمدمهدی فولادوند، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
قرآن کریم (1374 ش)، ترجمة ابوالحسن شعرانى، تهران: اسلامیة.
قرآن کریم (137۴ ش)، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، تهران: سروش.
قرآن کریم (138۰ ش)، ترجمة عباس مصباح‏زاده، تهران: بدرقة جاویدان.
قرآن کریم (1380 ق)، ترجمة مهدی الهی قمشهای، قم: فاطمه زهرا.
قرآن کریم (1381 ش)، ترجمة علی مشکینى، قم: الهادى.
قرآن کریم (1381 ش)، ترجمة سیدکاظم ارفع، تهران: مؤسسة تحقیقاتى و انتشارات فیض کاشانى.
قرآن‌ کریم؛ برگردانی کهن از قرآن کریم (1382 ش)، ترجمة على رواقى، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
قرآن کریم (1383 ش)، ترجمة حسین انصاریان، قم: اسوه.
قرآن کریم (1384 ش)، ترجمة سیدعلی موسوی گرمارودی، تهران: قدیانی.
کتاب مقدس (بی‏تا)، ترجمة هزارة نو، انگلستان: ایلام.
آلوسى، محمود (۱۴۱۵ ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن‏اثیر جزری، مبارک‌بن محمد (1367 ش)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن‏حنبل، احمد‌بن محمد (1419 ق)، مسند، بیروت: عالم الکتب.
ابن‏درید، محمد‌بن حسن (1988 م)، جمهرة اللغة، بیروت: دار العلم للملایین.
ابن‏فارس، احمد‌بن فارس (1420 ق)، معجم مقاییس اللغة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‏منظور، محمد‌بن مکرم (1414 ق)، لسان العرب، بی‏جا: دار صادر.
ابن‏یعیش، ابوالبقاء (بی‏تا)، شرحالمفصل، بیروت: دار الکتب العلمیۀ.
ابوالفتوح رازی، حسین‌بن علی (1408 ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: آستان قدس رضوی.
ابوعبیده، معمر‌بن مثنى (1381 ق)، مجازالقرآن، قاهره: مکتبة الخانجى.
ازهری، محمد‌بن احمد (1421 ق)، تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
اسفراینی، شاهفور‌بن طاهر (1375 ش)، تاج التراجم فى تفسیر القرآن للاعاجم، تهران: علمى و فرهنگى.
اندلسى، ابن‏عطیه (۱۴۲۲ ق)،المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیة.
بیضاوى، عبدالله‌بن عمر ( 1418 ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
جفری، ارتور (1386 ش)، واژههای دخیل قرآن کریم، ترجمة فریدون بدرهای، تهران: توس.
جوهری، اسماعیل‌بن حمّاد (1376 ق)، تاج اللغة و صحاح العربیة،محقق: احمد عبدالغفور عطار، بیروت: دار العلم للملایین.
حویزى، عبد علی‌بن جمعه (1415 ق)، تفسیر نور الثقلین، قم: اسماعیلیان.
خلیل‌‌بن احمد (1409 ق)، کتاب العین، قم: هجرت.
راغب اصفهانی، حسین‌‌‌بن محمد (1412 ق)، مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دار القلم.
زبیدی، مرتضى (1414 ق‏)‏، تاج العروس من جواهر القاموس‏، بیروت: دارالفکر.
زمخشری، محمد‌بن عمر (1407 ق)،الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل‏، بیروت: دار الکتاب العربی.
زمخشری، محمد‌بن عمر (1992 م)، ربیع الابرار و نصوص الاخبار‏، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
سمرقندی، نصر‌بن محمد (1416 ق)، تفسیر سمرقندی مسمی بحرالعلوم، بیروت: دار الفکر.
شریفی، محمد (1395 ش)،قرآن کریم با چهار ترجمة کهن، تهران: فرهنگ نشر نو با همکاری نشر آسیم.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1390 ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طبرسی، فضل‌‌‌بن حسین (1373 ق)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.
طبری، محمد‌بن جریر (۱۴۱۲ ق)، ترجمة تفسیر طبری، بیروت: دارالمعرفة.
طوسى، محمد‌بن حسن (1407 ق)، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسى، محمد‌بن حسن (بی‏تا)، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
فخر رازی، محمد‌بن عمر (1420 ق)، تفسیر کبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت: دار الاحیاء تراث العربی.
فرزانه، بابک (1379 ش)، «اشتقاق»، در: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج 9، تهران: مرکز دائرة‏المعارف بزرگ اسلامی.
فرج، مراد (1936 م)، ملتقی اللغتین العبریه و العربیه، اسکندریه: مطبعة السفیر.
فضل‏الله، محمدحسین (1419 ق)، من وحی القرآن، بی‏جا: دار الملاک.
فیومی، احمد‌بن محمد (1414 ق)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: مؤسسة دار الهجرة.
کلینی، محمد‌بن یعقوب (1407 ق)، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
لیکاف، جورج و مارک جانسون (1397ش)، استعارههایی که با آنها زندگی میکنیم، ترجمة جهانشاه میرزابیگی، تهران: آگه.
مشکور، محمدجواد (١٣٥٧ ش)، فرهنگ تطبیقی عربی با زبانهای سامی وایرانی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
مصطفوی، حسن (۱۴۳۰ ق)، التحقیق فی کلمات القرآن کریم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
میبدی، احمد‌بن محمد (1371 ش)، کشف الاسرار و عدة الابرار، به‏سعی و اهتمام علی‏اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.
نحاس، ابوجعفر احمد‌بن محمد (1421 ق)، اعراب القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
نسفی، عمر‌بن محمد (1376 ش)، تفسیر نسفی، تهران: سروش.
 
Arberry, A. J. (1996), The Koran Interpreted, New York.
Bell, R. (1960), The Qur'ān, Translated with a Critical Rearrangement of the Surahs, Pennsylvania.
Blachère, R. (1966), Le Coran, Traduit de l’arabe, Paris.
Brockelmann, Carl (1895), Lexicon Syriacum, Berlin: Reuther & Reichard; Edinburgh: T. & T. Clark.
Brown, Keith and Jim Miller (2013), The Cambridge Dictionary of Linguistics, Cambridge: University Printing House.
Chouraqui, A. (1990), Le Coran, l’Appel, Paris.
Crystal, David (2008), A Dictionary of Linguistics and Phonetics, 6th Edition, Blackwell Publishing.
Gesenius, William (1907), A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, London: Oxford University Press.
Jastrow, Marcus (1903), A Dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi, and the Midrashic Literature, Germany: Leipzig.
Omar, Abdul Mannān (2005), The Dictionary of the Holy Qur’ān; Arabic Words- English Meanings, with Notes, Hockessin (Delaware, USA): Noor Foundation-International Inc.
Paret, R. (1966), Der Koran, Stuttgart: Kohlhammer.
Smith, J. Payne (1908), A Compendious Syriac Dictionary, London: Oxford.
Zammit, Martin R. (2002),A Comparative Lexical Study of Quranic Arabic, Leiden: Brill.
<https://www.biblica.com>.