نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 مدرس زبان و ادبیات عربی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

1022034/isqs.2020.5754

چکیده

از گذشته تاکنون نحویان در پرداختن به وجوه ‏اعرابی، دلالت‌های معنایی آن‌ها را مورد توجه قرار داده‌اند. در قرآن کریم که خود مهم‌ترین ‏عامل تکوین و تکامل علم نحو بوده است، میان نقش‌های نحوی و دلالت‌های معنایی، ‏پیوندی بسیار عمیق برقرار است، به‌گونه‌ای که در برخی آیات، ‌نوعِ نقش مراد از یک واژه، ‏بر دلالت معنایی آن تأثیر به‌سزایی می‌گذارد. منظور از وجوه اعرابی در زبان عربی این است ‏که یک واژه با عنایت به جایگاهش در جمله، ممکن است چندین نقش متفاوت داشته باشد و ‏هر نقش می‌تواند جمله را دست‌خوش تغییرات معنایی کند. این مقاله با تکیه بر شیوۀ ‏توصیفی تحلیلی درصدد آن است که با به‌کارگیری علم نحو، به‌عنوان ابزاری قوی در جهت ‏آشکار نمودن نقش‌های متفاوت کلمات و با تکیه بر شواهد و نمونه‌هایی از آیات سورۀ ‏بقره، وجوه اعرابی مختلف و دلالت‌های معنایی آن‌ها را در قرآن کریم بررسی نماید. نتایج ‏این پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین علل وجودِ وجوهِ اعرابی قرآن که سبب توسع و یا ‏دگرگونی معنی آیات می‌گردد؛ عدم قطعیت اعراب واژه و جمله، مبهم بودن نوع ساختار ‏صرفی کلمه، اشتراک چند نقش در یک علامت اعرابی و محل‌های وقف در قرآن است.‏

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effect of the Syntactic Readings on the Meanings of the ‎Quranic verses: A Case Study in the Al-Baqarah (Cow) Surah

نویسندگان [English]

  • Golamreza KarimiFard 1
  • Mehdi Shahrokh 2
  • Ali Babaei damtasoj 3

1 Associate Professor of Arabic Language and Literature of Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran,

2 Assistant Professor of Arabic Language and Literature, University of Mazandaran, Babolsar, Iran,

3 Lecturer in Yasuoj University, Yasuoj, Iran,

چکیده [English]

from past ‎to present, have taken note of word implications when parsing. In the ‎hHoly Quran, which is itself the most important reason for the ‎development and evolution of syntax, there are deep relationships ‎between syntactic roles and implications, So much so that in some ‎verses of the Quran, the expected role of a word has a significant effect ‎on its implications. By parsing in the Arabic language, it is meant that a ‎word may adopt different roles depending on its place in a sentence and ‎each role can change the meaning of that sentence. This study relies on ‎the descriptive-analytical method to employ parsing as a powerful tool ‎to identify the different roles and their appropriate implications. In ‎addition, this study examines the different roles and their implications ‎based on the evidence and examples from the verses of Al-Baqarah, in ‎the Holy Quran. The results of this study show that the most important ‎reasons that result in meaning extension or change in the Holy Quran ‎include uncertainty in the kinds of word status, uncertainty in the ‎morphological structures of words, multiple roles sharing in one status, ‎and places of stop.‎

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Baqarah
  • Syntactic role
  • Implications
  • Parsing
  • Effect of syntax on meaning
قرآن کریم، (1365)، ترجمه: محمد صادقی تهرانی، (الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن)، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
قرآن کریم، (1371)،ترجمه: محسن قرائتی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
قرآن کریم، (1376) ترجمه: سید محمد رضا صفوی: (ترجمه قرآن بر اساس المیزان)، چاپ سوم، قم: دفتر نشر معارف.
قرآن کریم، (1376)، ترجمه: بهاء‌الدین خرمشاهی (ترجمۀ قرآن کریم، همراه با توضیحات و واژه‌نامه)، ویراستاران: مسعود انصاری و مسعود کریمی‌نیا، چاپ2، تهران: انتشارات نیلوفر و جامی.
قرآن کریم، (1380)، ترجمه: آیت‌الله مکارم شیرازی، تحقیق و تصحیح: هیأت علمی دار القرآن الکریم؛ محمدرضا انصاری و دیگران، تهران: انتشارات دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
قرآن کریم، (1387)، ترجمۀ قرآن محمد کاظم معزی، چاپ3، تهران: نشر پنجره.
قرآن کریم، (1388) ترجمه: مصطفی خرمدل، (تفسیر نور)، چاپ7، تهران: نشر احسان
قرآن کریم، (1394)، ترجمه: سید کاظم ارفع: چاپ2، تهران: انتشارات پیام عدالت.
قرآن کریم، (1394)، ترجمه: علی کرمی‌فریدنی، چاپ1، قم: انتشارات انصار المهدی.
ابن‌الجزری الدمشقی، محمد بن محمد، (1998)، النشر فی القراءات العشر، ج2، ط1، بیروت – لبنان: دار الکتب العلمیة.
ابن‌انباری، أبو البرکات، (1980)، البیان فی غریب القرآن، تحقیق: طه عبد الحمید، ج1، لا‌جا: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
ابن‌جزری، أبو الخیر محمد بن أحمد، (لا‌تا)، النشر فی القراءات العشر، بیروت: دار الفکر.
ابن‌جنی، ابوالفتح عثمان، (1969)، المحتسب فی تبیین وجوه شواذ القراءات والإیضاح عنها، تحقیق: علی النجدی ناصف وعبدالفتاح الشلبی، القاهرة: مطبعة الخانجی.
ابن‌جنی، ابوالفتح عثمان، (2006)، الخصائص، تحقیق: محمد علی نجار، بیروت: عالم الکتب.
ابن‌زنجلة، عبد الغفار، (2001)، حجة القراءات، ط1، بیروت – لبنان: منشورات علی محمد بیضون.
ابن‌عاشور، شیخ محمد الطاهر، (1984)، تفسیر التحریر و التنویر، ج1، تونس: دار سحنون للنشر.
ابن‌عقیل، (2002)، شرح ابن‌عقیل علی ألفیة ابن‌مالک، ج2، بیروت: المکتبة العصریة.
ابن‌منظور، جمال‌الدین محمد بن مکرم، (1990)، لسان العرب، ط1، بیروت: دارصادر.
ابن‌هشام الأنصاری، جمال الدین یوسف، (2007)، مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب، تحقیق: مازن المبارک و محمد علی حمد الله، بیروت: دار الفکر.
ابن‌هشام الأنصاری، جمال‌الدین بن یوسف، (2001)، شرح شذور الذهب فی معرفة کلام العرب، طبعة جدیدة منقحة قام بها: محمد أبوفضل عاشور، ط1، بیروت لبنان: دار إحیاء التراث العربی
ابن‌هشام الأنصاری، جمال‌الدین بن یوسف، (لا تا)، مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب، خرج آیاته وعلق علیه: أبوعبدالله علی عاشور الجنوبی، ج2، ط1، بیروت لبنان: دار إحیاء التراث العربی
أبو السعود العمادی الحنفی، محمد بن محمد بن مصطفی، (2001)، إرشاد العقل السلیم إلی مزایا الکتاب الکریم، ج1، بیروت – لبنان: دار الفکر.
أبوحیان الأندلسی، محمد بن یوسف، (1993)، تفسیر البحر المحیط، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود وعلی محمد معوّض، ج1و2، ط1، بیروت- لبنان: دار الکتب العلمیة.
الأشمونی، أحمد بن محمد عبدالکریم، (1422)، منار الهدی فی بیان الوقف و الابتداء، بیروت: دار الکتب العلمیة.
الانصاری، زکریا، (1423)، المقصد لتلخیص ما فی المرشد فی الوقف و الابتداء فی کتاب الله عزّ و جلّ، دمشق: دار البیروتی.
بن‌عطیة، أبو محمد، (2001)، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق: عبد السلام عبد الشافی محمد، ج1، ط1، بیروت – لبنان: دار الکتب العلمیة.
البیضاوی، عمر بن محمد، (2000)، أنوار التنزیل وأسرار التأویل، ج1، ط1، بیروت: دار الرشید.
ثعالبی، عبد الرحمن بن محمد، (1997)، تفسیر الثعالبی (جواهر الحسان فی تفسیر القرآن)، تحقیق: عادل أحمد عبدالموجود و علی محمد معوّض، ج2، ط1، بیروت – لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
الجرجانی، ابوبکر عبدالقادر، (1995)، إعجاز القرآن، تحشیه: محمد التنجی، بیروت: دار الکتب العربی.
حامد، عبدالسلام السید، (2002)، الشکل و الدلالة، القاهرة: دار غیب.
حسن، عباس، (2007)، النحو الوافی، ج3، ط1، بیروت – لبنان: مکتبة المحمدی.
الحسینی الکفوی، أبی البقاء، (لاتا)، الکلیات، چاپ دوم، مصر: انتشارات بولاق.
الخطیب، ظاهر یوسف، (2000)، المعجم المفصل فی الإعراب، ج2، مراجعة: إمیل بدیع یعقوب، بیروت: دار الکتب العلمیة.
دانی، عثمان بن سعید، (1428)، المکتفی فی الوقف و الابتداء، عمان: دار عمار.
الدرویش، محی الدین، (لا‌تا)، إعراب القرآن و بیانه، ج1، بیروت: دار ابن‌کثیر.
راغب الإصفهانی، أبو القاسم حسین بن محمد، (2007)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: محمد خلیل العتیانی، ط5، بیروت: دار المعرفة.
رشید رضا، محمد، (1423)، تفسیر المنار، ج2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
الزجاج، أبو إسحاق ابراهیم (1988)، معانی القرآن و إعرابه، تحقیق: عبدالجلیل عبده شلبی، ج1، بیروت- لبنان: عالم الکتب.
الزمخشری، محمود بن عمر، (لا تا)، الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التاویل، بیروت: دار الفکر.
السامرائی، فاضل صالح (2000 م)، الجملة العربیة والمعنی، ط1، بیروت: دار ابن‌حزم.
السمین الحلبی، احمد بن یوسف، (1986)، الدر المصون فی علم کتاب المکنون، تحقیق: أحمد محمد الخراط، ج1و2، دمشق- سوریة: دارالقلم.
سیبویه، عثمان بن قنبر، (1988)، الکتاب، تحقیق و شرح: عبدالسلام محمد هارون، ج1، ط1، القاهرة: مکتبة الخانجی
الشوکانی، محمد بن علی (1418)، فتح القدیر الجامع بین الروایة و الدرایة مِن علم التفسیر، القاهرة: دار الحدیث.
طباطبایی، سید محمد حسین، (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبری، ابن‌جریر، (2001)، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، ج1، ط1، بیروت – لبنان: دار الفکر.
العکبری، أبو البقاء، (1976)، التبیان فی إعراب القرآن، ج1، بیروت: دار الکتب.
الغلائینی، شیخ مصطفی، (2004)، جامع الدروس العربیة، ج3، ط1، لا‌جا: دار الکوخ.
فخر رازی، ضیاء الدین عمر، (1981)، التفسیر الکبیر، ج2و4و6و7، بیروت – لبنان: دار الفکر.
القرطبی، أبوعبدالله، (2003)، الجامع لأحکام القرآن، ج1و2و3و4، بیروت- لبنان: دار الفکر للطباعة و النشر.
القیسی، أیوب جرجیس عطیه، (2004)، الاختیارات النحویة، الاسکندریة: دار الإیمان.
قیم، عبدالنبی، (1381)، فرهنگ معاصر عربی- فارسی، چاپ2، تهران: مؤسسه فرهنگ معاصر.
المراغی، أحمد مصطفی، (1946)، تفسیر المراغی، ج2، ط1، مصر: مکتبة ومطبعة: مصطفی البابی.
مزیان، علی حسن، (2002)، مباحث فی فقه اللغة، لیبیا: دار شموع الثقافة.
المسدی، دکتر عبد السلام، (2010)، العربیة و الإعراب، بیروت: دارالکتب الجدید المتحدة.
مکی بن أبی‌طالب، (لاتا)، مشکل إعراب القرآن، تحقیق: یاسین محمد السواس، لاجا: دار المأمون للتراث.
النحاس، أبوجعفر أحمد بن محمد، (1409)، إعراب القرآن، تحقیق: زهیر غازی زاهد، بیروت: عالم الکتب.
النسفی، عبد الله بن أحمد، (1996)، مدارک التنزیل و حقائق التأویل، تحقیق: مروان محمد الشعار، ج1، ط1، لاجا: دار النفائس.
الهاشمی، أحمد، (1383)، جواهر البلاغة فی المعانی والبیان والبدیع، ط2، قم: مؤسسة اسماعیلیان.
یعقوب، إمیل بدیع، (1386)، موسوعة النحو و الصرف و الإعراب، تهران: انتشارات استقلال.