نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه خوارزمی تهران

1022034/isqs.2020.5942

چکیده

واژه قرآنی «حَصور» تنها یک‌بار در آیه 39 سوره آل‌عمران و در توصیف یحیی نبی(ع)، آمده است. با‌ این‌حال ریشه آن، «ح-ص-ر»، شش بار در قرآن کریم به‌کار رفته است. عموم مفسران و مترجمان، این واژه را با عدم تمایل یحیی(ع) به ازدواج و عفت وی نسبت به زنان مرتبط دانسته‌اند. این مفهوم خود خاستگاه بعضی اختلافات فقهی در باب استحباب نکاح و نیز برخی مسائل کلامی درباره انبیاء(ع) شده است. بر این اساس، در پژوهش حاضر به مطالعه و بررسی واژه «حَصور» در ادبیات کهن عربی، مشتمل بر اشعار جاهلی و مخضرمین پرداخته‌ایم و آن را در زبان‌های سامی ریشه‌یابی کرده‌ایم. این مطالعه نشان می‌دهد که مفهوم بنیادین ریشه «ح-ص-ر» در زبان‌های سامی عبارت است از: تنگ گرفتن، احاطه کردن، دیوار کشیدن(دورِ مکانی)، زندان، زمین زراعی محصور و مانند آن. افزون بر این با تبیین ارتباط معنایی واژه قرآنی «حَصور» با مفهوم بنیادین پیش‌گفته، این نتیجه حاصل شد که واژه بر پرهیزکاری سخت‌گیرانه، خویشتن داری یا کفّ نفس یحیی(ع) دلالت دارد. این معنا با آیاتی از قرآن و کتاب‌مقدس تأیید می‌شود. با ‌این‌همه، برای تأیید معنای جاافتاده و فراگیر در تفاسیر و ترجمه‌های قرآن هیچ شاهدی به دست نیامد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Re-reading the Quranic concept of "Ḥaṣur" in the description of the prophet Yahya (PBUH)

نویسندگان [English]

  • mahmood makvand 1
  • amirhossein fallahpour 2

1 kharazmi university, quranic and hadith studies

2 Tehran-Kharazmi

چکیده [English]

The Qur'anic word "Ḥaṣur" is mentioned only once in verse 39 of Surah Al-Imran and in the description of the Prophet Yahya(PBUH). However, its root, "Ḥ-Ṣ-R", has been used six times in the Holy Qur'an. Most commentators and translators have associated this word with Yahya's reluctance to marry and his chastity related to women. This concept has become the origin of some jurisprudential discussions regarding the recommendation of marriage and also some theological issues about the prophets. Accordingly, in this article, we have studied the word "Ḥaṣur" in the old Arabic literature and surveyed it etymologically focusing on Semitic languages. This study shows that the basic concept of the root "Ḥ-Ṣ-R" in the Semitic languages is: to encompass, besiege, walling(around a place), prison, enclosed cultivated land, and such like. In addition, by explaining the semantic relationship between the Qur'anic word "Ḥaṣur" and the basic concept mentioned above, it was concluded that the word refers to strict piety and self-controlling of Yahya(PBUH). This meaning is confirmed by verses from the Qur'an and the Bible. However, no evidence was found to confirm the pervasive meaning of the Qur'anic exegeses and translations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Ḥasur"
  • Quranic Vocabulary
  • Semitic Language
  • Yahya
  • John
  • Bible
قرآن کریم.
کتاب مقدس.
آرلاتو، آنتونی (1384). درآمدی بر زبانشناسی تاریخی، ترجمه یحیی مدرسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
آلوسی، محمود بن عبدالله (۱۴۱۵). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی‏، تحقیق ابراهیم شمس‌الدین، علی عبدالباری عطیه، و سناء بزیع شمس‌الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة منشورات محمد علی بیضون.
‏‫آیتی، عبدالمحمد (۱۳۷۴). ترجمه قرآن‏، تهران: سروش.
‏‫ابن السکیت، أبویوسف یعقوب بن إسحاق (۱۴۲۳). إصلاح المنطق‏، تحقیق محمد مرعب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
‏‫ابن درید، محمد بن حسن (۱۹۸۷). جمهرة اللغة‏، تحقیق رمزی بعلبکی، بیروت: دار العلم للملایین.
ابن عاشور، محمدطاهر (1420). التحریر و التنویر، بیروت: موسسة التاریخ العربی.
ابن عربی، محمد بن عبدالله (1408). أحکام القرآن، تحقیق علی‌محمد بجاوی، بیروت: دار الجیل.
‏‫ابن فارس، احمد بن فارس (۱۴۰۴). معجم مقاییس اللغة‏، تحقیق عبد السلام محمد هارون، قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو (1419). تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة منشورات محمدعلى بیضون.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
‏‫ازهری، محمد بن احمد (۱۴۲۱). تهذیب اللغة‏، تحقیق عبد الکریم حامد، فاطمه محمد اصلان و عمر سلامی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
اسفراینی، شاهفور بن طاهر (1375). تاج التراجم فی تفسیر القرآن  للاعاجم، تهران: علمی و فرهنگی.
‏‫الهی قمشه‌ای، مهدی (۱۴۱۵). ترجمه قرآن‏، چ 4، قم: هجرت.
امرؤالقیس (1421). دیوان امرؤالقیس و ملحقاته، شرح ابی سعید السُکری، العین: مرکز زاید للتراث و التاریخ.
‏‫انصاریان، حسین (۱۳۸۳). ترجمه قرآن‏، قم: اسوه.
‏‫بلاغی، عبدالحجه (۱۳۸۶). حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر‏، قم: حکمت.
‏‫جوادی‌آملی، عبدالله، (1393). تسنیم: تفسیر قرآن کریم‏، چ 2، قم: اسرا.
‏‫جوهری، اسماعیل بن حماد (۱۴۰۴). الصحاح اللغة، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، چ 3، بیروت: دار العلم للملایین.
خرمشاهی، بهاءالدین (1386). ترجمه قرآن، بی‌جا: اطلاعات.
‏‫رؤبة بن العجاج (بی‌تا). دیوان رؤبة بن العجاج‏، تحقیق ولیم بن الورد البروسی، کویت: دار ابن قتیبة.
‏‫راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲). مفردات ألفاظ القرآن‏، تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت: دار الشامیة.
راوندى، قطب الدین سعید بن هبة الله (1405). فقه القرآن فى شرح آیات الأحکام، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
رشید رضا، محمد (1414). تفسیر المنار، بیروت: دار المعرفة.
رهنما، زین‌العابدین (1346). ترجمه و تفسیر رهنما، تهران: کیهان.
‏‫زمخشری، محمود بن عمر (۱۴۰۷). الکشاف‏، تحقیق مصطفی حسین احمد، چ 3، بیروت: دار الکتاب العربی.
‏‫صادقی تهرانی، محمد (۱۴۰۶). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة‏، چ 2، تهران: فرهنگ اسلامی.
‏‫——— (1388). ترجمان فرقان، قم: شکرانه.
‏‫طباطبایی، محمدحسین (۱۳۵۲). المیزان فی تفسیر القرآن‏، چاپ 3، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
‏‫طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۷۷). تفسیر جوامع الجامع‏، تحقیق ابوالقاسم گرجی، قم: حوزه علمیه.
‏‫——— (۱۴۱۵). مجمع البیان‏، تحقیق لجنة من العلماء و المحققین الأخصائیین، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبری، محمد بن جریر (1356). ترجمه تفسیر طبری، تحقیق حبیب یغمایی، چ 2، تهران: توس.
‏‫——— (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
‏‫طوسی، محمد بن حسن (۱۳۸۷). المبسوط فی فقه الإمامیة، تحقیق محمدباقر بهبودی، محمدتقی کشفی، چ 3، تهران: مکتبة المرتضویة.
عباس بن مرداس (1968). دیوان عباس بن مرداس السُلَمی، شرح یحیی الجبوری، بغداد: الموسسة العامة للصحافة و الطباعة.
عمرو بن کلثوم (1411). دیوان عمرو بن کلثوم، شرح امیل بدیع یعقوب، بیروت: دار الکتب العربی.
‏‫فخر رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰). التفسیر الکبیر‏، تحقیق موسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث، چ 3، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
‏‫فراهیدی، خلیل بن احمد (۱۴۰۹). العین‏، محسن آل عصفور، قم: هجرت.
‏‫فولادوند، محمدمهدی (۱۳۷۳). ترجمه قرآن‏، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
‏‫فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (۱۴۱۵). القاموس المحیط‏، بیروت: دار الکتب العلمیة منشورات محمد علی بیضون.
‏‫قمی، علی بن ابراهیم (۱۴۰۴). تفسیر القمی‏، تحقیق طیب موسوی جزایری، چ 3، قم: دار الکتاب.
‏‫کعب بن زهیر (۱۴۲۳). شرح دیوان کعب بن زهیر‏، تحقیق ابو سعید الحسن السکری، عباس عبدالقادر، چ 3، قاهره: دار الکتب والوثائق القومیة.
‏‫لبید بن ربیعة (۱۴۳۳). معلقة لبید بن ربیعة، تحقیق محمد علی الحسنی، انس ابوهلال، امارات المتحدة العربیة: دار الکتب الوطنیة.
‏‫——— (بی‌تا). دیوان لبید بن ربیعة‏، بیروت: دار صادر.
لیکاف، جورج؛ جانسون، مارک (1397). استعارههایی که با آنها زندگی میکنیم، ترجمه جهانشاه میزابیگی، تهران: علم.
‏‫محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمومن (۱۳۸۱). کفایة الفقه، تحقیق مرتضی واعظی اراکی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
‏‫مشکور، محمدجواد (۱۳۵۷). فرهنگ تطبیقی عربی با زبآنهای سامی و ایرانی‏، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
‏‫مصطفوی، حسن (۱۳۷۴). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
‏‫مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۱). تفسیر نمونه‏، جمعی از دانشمندان، چ 20، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
‏‫——— (1380). ترجمه قرآن، تحقیق هیئت علمی دار القرآن کریم، قم: دارالقرآن الکریم.
میبدی، احمد بن محمد (1371). کشف الأسرار و عدة الأبرار، تحقیق علی‌اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.
نسفی، عمر بن محمد (1367). تفسیر نسفی، تهران: سروش.
ولی‌الله دهلوی، احمد بن عبدالرحیم (بی‌تا). ترجمه قرآن، سراوان: نور.
 
Arberry, A. J. (1996). The Koran Interpreted: A Translation. New York.
Bell, Richard (1960). The Qur’ān: translated with a critical rearrangement of the Surahs, Edinburgh: T. & T. Clark.
Blachère, Régis (1966). Le Coran(al-Qor’ân), traduit de l’arabe, G. P. Maisonneuve & LaRose.
Black, Jeremy A.; George, A. R., Postgate, J. N. (2000). A Concise Dictionary of Akkadian, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
Brockelmann, Carl (1928). Lexicon Syriacum, Halle: Niemeyer.
Brown, Keith; Miller, Jim (2013). The Cambridge Dictionary of Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
Bussmann, Hadumod (2006). Dictionary of Language and Linguistics, London: Taylor & Francis e-Library.
Chouraqui, A. (1990). Le Coran, l'Appel, Paris.
Crystal, David (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics, 6, Blackwell Publishing.
Gesenius, Wilhelm; Samuel Prideaux Tregelles (1907). Hebrew and Chaldee lexicon to the Old Testament, London: Oxford University Press.
Gibson, John C. L. (1955). »John The Baptist In Muslim Writings«, The Muslim World, 45, 334-345.
Grimm, Carl Ludwig Wilibald; Joseph Henry Thayer; Christian Gottlob Wilke (1889). A Greek-English lexicon of the New Testament, being Grimm’s Wilke’s Clavis Novi Testamenti, New York: American Book Co.
Harris, R. Laird; Gleason L. Archer; Bruce K. Waltke (1980). Theological wordbook of the Old Testament, Chicago: Moody Press.
Jastrow, Marcus (1903). A dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi, and the Midrashic literature, London: Luzac.
Lane, Edward William (1968). An Arabic-English Lexicon, Beirut: Librairie Du Liban.
Orr, James, Nuelsen, John L. (1915). The International Standard Bible Encyclopedia, Chicago: The Howard-Severance Co.
Smith, j. Payne (1879). A Compendious Syriac Dictionary, Oxford: Clarendon.
Zammit, Martin R. (2002) A Comparative Lexical Study of Quranic Arabic, Leiden: Brill.
Paret, Rudi (1966). Der Koran: Übersetzung von Rudi Paret, Stuttgart: Kohlhammer
www.gty.org (May 18, 2017). مک آرتور، جان، تفسیر کتاب مقدس.