نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم قرآن و ادبیات عربی، دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران

1022034/isqs.2020.5946

چکیده

کلمات «سنةو عام» که هر دو در قرآن استعمال شده اند، در ابتدای امر هم معنا تلقی می شوند. این نوشتار به دنبال پاسخگویی به وجوه معنایی این دو زوج واژه در آیات قرآن کریم است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، صورت گرفته است. با مراجعه و دقت در کتاب های لغوی و بافت تاریخی آیات، روشن شد این دو زوج واژه هر کدام فی ذاته در قرآن در سه وجه معنایی به کار رفته است. وجه اشتراک آنها در مدلول حقیقی(گاه شماری قمری)، و مدلول مجازی(زمان) است. و تمایز معنایی آنها در این است که «سنة» برای گاه شماری قمری و شمسی هر دو اطلاق شده و اعم از کلمه « عام» است که تنها برای گاه شماری قمری استفاده شده است، همچنین این دو واژه مطابق کاربردشان در برخی آیات، در یکی از وجوه معنایی آنها با یکدیگر در تضاد هستند. «سنة» برای سالی به کار رفته، که در آن خشکسالی، حوادث سخت و ابتلاءات سخت الهی رخ داده است، اما «عام» برای سالی استعمال شده، که در آن ترسالی، فراوانی نعمت و آسایش در زندگی وجود داشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Semantic correspondence of two pairs of general words and Sunnah in the Qur'an (based on relative synonymy)

نویسنده [English]

  • Nasim Arabi

Department of Quranic Sciences and Arabic Literature' Mazaheb University, Tehran. Iran.

چکیده [English]

Relative synonymy is done by paying attention to the number of meanings of a linguistic unit The words "Sanah and Aaam", both of which are used in the Qur'an, seem synonymous at the beginning This article seeks to answer the semantic aspects of these two pairs of words in the verses of the Holy Quran. By referring and paying attention to the lexical books and the historical context of the verses, it became clear that these two pairs of words are each inherently used in the Qur'an in three semantic aspects. What they have in common is the real meaning (lunar calendar) and the virtual meaning (time). And the difference between them is that "Sanah" is used for both lunar and solar calendars and includes the word "Aaam" which is used only for lunar calendars. Also, these two words, according to their use in some verses, are in conflict with each other in one of their semantic aspects. "Sanah" is used for a year in which drought, severe events, and severe divine afflictions have occurred. But "Aaam" is used for a year in which there was a lot of abundance of blessings and comfort in life

کلیدواژه‌ها [English]

  • "synonym"
  • " Solar year"
  • "lunar year"
  • " calendar"
قرآن کریم
آلوسی، محمود بن عبد الله(1415ه): روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیة.
ابن عاشور، محمد طاهر(1420ه): تفسیر التحریر و التنویر، بیروت، چاپ اول، مؤسسه التاریخ العرب.
ابن منظور، محمد بن مکرم(1414ه):  لسان­العرب، بیروت، دار صادر.
أزهری، محمد بن حسین(1421ه):  تهذیب اللغة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
ابو­حیان، محمد بن یوسف(1420ه): البحر المحیط فی التفسیر، بیروت، دار الفکر، چاپ اول.
ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد(1352ش): آثار­الباقیه، ترجمه‌ی اکبر دانا سرشت، تهران، ابن سینا.
-------، محمد بن احمد(1422ه): القانون المسعودی، بیروت، دار الکتب العلمیة.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی(1408ه): روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، آستان قدس رضوی.
ایجی، محمد عبد الرحمن(1424ه): جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
ینت­الشاطئ، عایشه(1376ش): اعجاز بیانی قرآن، ترجمه حسین صابری، تهران، انتشارت علمی و فرهنگی، چاپ اول.
بقاعی، ابراهیم بن عمر(1437ه): نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور، بیروت، دار الکتب العلمیة.
پالمر، فرانک(1387ش): نگاهی تازه به معناشناسی، ترجمه کوروش صفوی، تهران، نشر مرکز.
ثعالبی، عبد الرحمن بن محمد(1418ه): تفسیر الثعالبی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412ه): مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دار القلم.
زبیدی، محمد بن محمد مرتضی(بی­تا): تاج العروس ، بیروت، دار الفکر.
زجاج، ابراهیم بن سری(بی­تا): معانی القرآن و اعرابه، بیروت، عالم الکتب.
زمخشری، محمود بن عمر(1407ه): تفسیر الکشاف، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ سوم.
شحیلات، علی و عبد­العزیز الیاس حمدانی(1971م): مختصر تاریخ العراق القدیم، بیروت، دار الکتب العلمیة.
صنعتی­زاده، همایون(1384ش): علم در ایران و شرق باستان، ایران، انتشارت قطره.
طباطبایی، محمد حسین(1390ش): المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات..
طبرسی، فضل بن حسن(1412ه): تفسیر جوامع­الجامع، ایران-قم، نشر حوزه علمیه قم، چاپ اول.
--------(1372ش): مجمع­البیان فی تفسیر القرآن، ایران، ناصر خسرو، چاپ سوم.
طریحی، فخر­الدین بن محمد(بی تا): مجمع­البحرین، تهران، نشر مرتضوی.
عبد­التواب، رمضان(1367): مباحثی در فقه­اللغة و زبان­شناسی عربی، ترجمه حمید رضا بخشی، تهران، آستان قدس رضوی.
عسکری، حسن بن عبدالله(1400ه): الفروق فی­اللغة،  بیروت، دار آفاق الجدیدة.
علی، جواد(1422ه): المفصل فی­تاریخ­العرب قبل­الإسلام، بیروت، دار الساقی، چاپ چهارم.
فخر رازی، محمد بن عمر(1420ه): التفسیر الکبیر، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم.
فراهیدی، خلیل احمد(1409ه): کتاب­العین، ایران-قم، نشر هجرت.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب(1415ه): القاموس المحیط، بیروت، دار الکتب العلمیة.
فیومی، احمد بن محمد(بی­تا): المصباح المنیر، ایران-قم، مؤسسة دار الهجرة.
قاسملو، فرید (1374): نگاهی به روند ایجاد و تکمیل تقویم(از آغاز تا پیدایش تقویم­های خورشیدی)، مجله تحقیقات اسلامی. شماره 1و2. ص 319-340
قرطبی، محمد بن احمد(1364): الجامع لأحکام­القرآن، ایران-تهران، چاپ اول.
قطب، سید(1425ه)، فی ظلال­القرآن، بیروت، دار الشروق، چاپ سی پنجم.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی(1403ه): بحار­الأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
مرزوقی اصفهانی، اجمد بن  محمد بن حسن(1417ه): الأزمنة و الأمکنة، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
مکوندی، لیلا و همکاران(1398ش): گاه­شماری محلی و چگونگی تطبیق آنها در اسناد اداری هخامنشی، مجله پژوهش­های باستان­شناسی ایران، شماره 20، دوره نهم.