نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری الهیات دانشگاه مازندران
2 عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه مازندران بابلسر
3 استاد گروه فلسفه دانشگاه تهران
چکیده
تقرب انسان به پروردگار، به عنوان قرار نهایی و نقطه کمالی او محسوب گشته و دغدغه بندگان باورمند بودهاست. اگر چه به تصریح قرآن، برخی در انتخاب اله و شیوه تقرب به او دچار خطا گشتهاند، اما اصالت مسئله قرب، همواره برقرار است.آنچه مدنظر پژوهش حاضر می‌باشد،بررسی حقیقت یا مجاز بودن قرب، در آرای مفسران قرآنی و به روش توصیفی- تحلیلی است. قرب با معانی مادی و اعتباری در قرآن کاربرد یافته است.در حالی که دسته قلیل دوم، با نگاه حقیقت انگارانه، مساله قرب را تبیین نموده‌اند. از مبانی حقیقت انگاران در اثبات دیدگاه خود، ماوراءالطبیعه‌سازی مفاهیم با کاربردهای مادی در قرآن است که در مورد قرب نیز به وقوع پیوسته است.آنان معتقدند در تفصیل فاصله بین دو پدیده که یک طرف یا دو طرف آن زمان‌مند و مکان‌مند نباشد، کاربرد معنای مادی و فیزیکی قرب به عنوان پوسته مفهوم و اصل رابطه همبستگی میان انسان و خداوند، به عنوان هسته آن می‌باشد. هرگاه در قرآن، معنای موسعی از استعاره یا مجاز درنظر گرفته شود که در مقابلِ حقیقت‌گویی باشد، میتوان گفت که قرآن مفهوم‌سازی تازه‌ای از این واژگان ارائه داده‌است. بنابراین، حقیقت‌انگاری مفهوم قرب، هیچ تقابلی با اصل تنزیه خداوند نداشته و میتوان برای آن وجودی مستقل قائل گردید
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Conceptual analysis of real and virtual proximity in the Holy Quran Emphasizing the views of commentators
نویسندگان [English]
- fateme qorbani lakterashani 1
- zeinabossadat Hosseini 2
- ahadfaramarz qaramaleki 3
1 phd student mazandaran uni
2 Faculty member university ofmazandaran
3 Professor, Department of Philosophy, University of Tehran
چکیده [English]
Man's closeness to God has been considered as his final appointment and point of perfection and has been the concern of believing servants. What is the importance of nearness to God and what are the ways to obtain it, has been considered by Quranic thinkers and commentators and an attempt has been made to examine different aspects of the issue. The issue of spiritual closeness has been discussed in the Qur'an in the form of Seleucid status and formative closeness, and supplies and quality are arranged on them. The aim of the present study is to examine the truth or permissibility of proximity in the Qur'an. . This article examines this dimension of the subject in a descriptive-analytical manner, citing the opinions of commentators. Some commentators, by avoiding falling into the valley of incarnation and similitude, have considered the nearness of God as a metaphor for God's knowledge and surroundings, and have not been able to attribute an independent truth to it. One of the principles of truth-seekers in proving their view is the art of the Qur'an in the supernaturalization of concepts with material applications, which has also occurred in the case of proximity
کلیدواژه‌ها [English]
- Divine Proximity
- Conceptual Analysis
- Permissible
- Truth
- Interpreters
- Metaphysics
قرآن کریم،1415ه.ق، ترجمه محمد مهدى فولادوند، تهران، ناشردار القرآن الکریم.
- أزدى، عبدالله بن محمد،1387ش، کتاب الماء،تحقیق محمدمهدی،تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی.
- أزهری هروی، أبو منصور محمد بن أحمد،2001م، تهذیب اللغة، محقق: محمد عوض مرعبال، بیروت: دار إحیاء التراث العربی .
- اندلسی، ابوحیان محمد بن یوسف،1420ق، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دارالفکر.
- ابن اثیر،ضیاء الدین نصربن عبدالله،1416ق، المثل السائر فی ادب الکاتب و الشاعر، مصر،دارالنهضه.
- ابن جوزی،ابوالفرج عبدالرحمن بن علی،1422ق،زاد المسیر فی علم التفسیر،بیروت: دارالکتاب العربی.
- ابن درید، محمد بن حسن، بیتا، جمهرة اللغه،بیروت، دارالعلم للملایین.
- ابن سیده المرسی، ابی الحسن علی بن اسمائیل، بیتا، المحکم و المحیط الاعظم، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- ابن عباد،إسماعیل بن عباد صاحب،1414 ق، المحیط فی اللغة، محقق / مصحح: آل یاسین، محمد حسن، بیروت، عالم الکتاب.
- ابن عباس،بیتا،تنویر المقباس من تفسیر ابن عباس،تصحیح مجد الدین أبوطاهر محمد بن یعقوب فیروزآبادى،لبنان،دار الکتب العلمیة.
- ابنعجیبه، احمد بن محمد،1419ق، البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید ، قاهره، ناشر دکتر حسن عباس زکی.
- ابن عربى، ابو عبدالله محیى الدین محمد،1422ق، تفسیر ابن عربى، تحقیق: سمیر مصطفى رباب،بیروت: دار احیاء التراث العربى.
- ابن عطیه اندلسی، عبدالحق غالب،1422ق، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ابنفارس، أحمد بن فارس،1404ق، معجم مقاییس اللغة، مصحح:عبد السلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- ابن منظور، محمدبن مکرم ،۱۴۱۴ ق، لسانالعرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم.
- آل سعدی، عبدالرحمن بن ناصر، 1408ق،تیسیر الکریم الرحمن، بیروت: مکتبه النهضه العربیه.
- آلوسی، سید محمود،1415ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- بغوی، حسین بن مسعود، 1420ق، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن ، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- بلاغی نجفی، محمد جواد،1420ق، آلا الرحمن فی تفسیر القرآن، ج1، قم: بنیاد بعثت.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر،1418ق، انوار التنزیل و اسرار التاویل، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- ثعالبی، عبدالرحمن،1418ق، الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، عبدالرحمن ثعالبی، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمد بن ابراهیم،1422ق،الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- ثقفى تهرانى، محمد،1398ق، تفسیر روان جاوید ،تهران: انتشارات برهان.
- جرجانی،عبدالقاهر،1954م،اسرار البلاغه، استانبول، بی نا.
- جوادی آملی، عبد الله،1379-1398ش، تفسیر تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء.
- جوهری، اسمائیل بن حماد،1407ق، الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، چاپ چهارم، بیروت، دار العلم للملایین.
- حسن، عباس،1391ش، النحو الوافی، قم، نشر پارسا.
- حسن زاده آملی، حسن، 1389ش، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، تهران، نشر رجاء.
- حسینی زبیدی، محمد بن محمد بن عبد الرزاق، بیتا، تاج العروس، بیجا، دار الهدایه.
- حسینی شیرازی، سیدمحمد، 1423ق، تبیین القرآن، بیروت دارالعلوم.
- حسینی همدانی، سید محمد حسین،1404ق، انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد،1412ق، المفردات فی غریب القرآن، دمشق- بیروت، دار العلم.
- رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر فخر الدین، 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- زحیلی، وهبه بن مصطفی، 1418ق، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، بیروت: دمشق دارالفکر المعاصر.
- زمخشری، محمود بن عمر،1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی.
- سامرائی،فاضل صالح،1428ق، معانی الابنیه فی العربیه، اردن، دار عمار.
- سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله،1419ق، ارشاد الاذهان، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
- سمرقندى، نصربن محمد بن احمد، بیتا، بحرالعلوم، بیجا، بینا.
- سکاکی،ابویعقوب،1318ق، مفتاح العلوم، مصر، بینا.
- شبر، سید عبدالله، 1412ق، تفسیر القرآن الکریم، بیروت: دارالبلاغه للطباعه و النشر.
- صافى، محمودبن عبدالرحیم،1418 ق، الجدول فى اعراب القرآن، بیروت، دارالرشید مؤسسة الإیمان.
- طباطبایی، سید محمدحسین،1374ش، ترجمه تفسیرالمیزان، قم، انتشارات جامعه مدرسین.
- طبرسی، فضل بن حسن، 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
- طبرسی، فضل بن حسن ، 1377ش، ترجمه تفسیر جوامع الجامع، مشهد: بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی.
- طبری،محمدبن جریر ،1412ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه .
- طوسی، محمد بن حسن، بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- طیب، سیدعبد الحسین ،1378ش، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.
- عبدالباقی، محمدفؤاد،1364ش،معجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، تهران، نشر اسماعیلیان.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، 1410ق ، العین، قم، انتشارات هجرت.
- فضلالله، سید محمد حسین، 1419ق، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک للطباعه و النشر.
- فیروز آبادی،مجدالدین محمد بن یعقوب،بی تا، بصائر ذوی التمیز فی لطائف الکتاب العزیز ،تحقیق: محمدعلی نجار، بیروت، المکتبة العلمیة .
- فیض کاشانی، ملامحسن،1418ق، الاصفی فی تفسیر القرآن، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
- قاسمى، محمد جمال الدین،1418ق، محاسن التاویل، تحقیق: محمد باسل عیون السود، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- قراملکی، احد فرامرز، رحمانی، منصور، عارف،احمد(2018م)، مقاله «سفر در تصوف، تحت اللفظی یا استعاری، مجله سوفیا استادی
- قرشی،سید علی اکبر، 1371ش، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
- قرطبى، محمد بن احمد، 1364 ش، الجامع لأحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
- قزوینی، جلال الدین محمد، 1932م، التلخیص فی علوم البلاغه، مصر، بی نا.
- قشیرى، عبدالکریم بن هوازن، 1381ش، لطایف الاشارات، تحقیق: ابراهیم بسیونى، مصر: الهیئة المصریة العامه للکتاب.
- قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا،1368ق، تفسیر کنز الدقائق و بحرالغرائب، تهران: سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
- قمی، میرزا ابوالقاسم، بیتا، قوانین الاصول، مکتبه العلمیه الاسلامیه، تهران.
- قمی، علی بن ابراهیم،1368ش، تفسیر قمی، قم: دارالکتب.
- قوام شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم،1366ش،تفسیر القرآن الکریم،قم: نشر بیدار.
- کاشانی، ملا فتح الله،1336ش، تفسیر منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، تهران: کتابفروشی محمد حسن علمی.
- کاشانی، نورالدین محمدبن مرتضی،1410ق، تفسیر المعین، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
- گنابادى، سلطان محمد،1408 ق،تفسیر بیان السعادة فى مقامات العبادة، بیروت ،مؤسسة الأعلمی للمطبوعات .
- مصباح یزدی، محمدتقی،1390ش،خودشناسی برای خودسازی،قم، نشر موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- مصطفوی، حسن،1360ش، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- مصطفوی، حسن،1380ش،تفسیر روشن، تهران، نشر کتاب
- مطهری، مرتضی، 1377ش،ولاءها و لایت ها، تهران:نشر صدرا.
- مغنیه، محمد جواد،1424ق، تفسیر الکشاف، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- مکارم شیرازی ،ناصر، ۱۳۷۴ ش،تفسیر نمونه، قم، دار الکتب الإسلامیة.
- ملاحویش آل غازى، عبدالقادر،1382ق، بیان المعانی، دمشق: مطبعة الترقى.
- هاشمی، احمد، 1385ش، جواهرالبلاغه، ترجمه حسن عرفان، قم، نشر بلاغت.
)