نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دانشگاه مذاهب اسلامی

2 هیات علمی دانشگاه مذاهب اسلامی

چکیده

بحث تناسب آیات و سور قرآن، از دیرباز مورد توجه علمای علوم قرآنی قرار گرفته‌، به مرور زمان از محدوده ارتباط آیات فراتر رفته، به غرض سوره اطلاق گردید. یعنی هر سوره داراى یک جامعیت واحد است که در انسجام آیات نقش دارد. برای نیل به غرض اصلی سوره، روش‌های مختلفی ارائه شده‌است، پژوهش حاضر بر آن است تا افزون بر بررسی عناصر برونمتنی، با تحلیل واژگان پربسامد از طریق همنشینی و بررسی سیاق که از عناصر درون‌متنی هستند، با روش توصیفی - تحلیلی به کشف غرض سوره فتح بپردازد، چراکه تأکید فراوان در به‌کارگیری یک واژه و مشتقات آن در یک متن، نشانگر اهمیت و نقش اساسی مفهوم آن کلمه در متن است. با مشخص کردن واژگان پر بسامد سوره شامل «الله، فتح، سکینه و مخلّفون» و بررسی همنشین‌هایشان و سایر عناصر مذکور، غرض سوره فتح چنین مشخص گردید: صلح نیز مانند جنگ هدف برای مسلمانان نیست، بلکه وسیله‌ای برای رسیدن به آرمان‌های مکتبی است که شرایط مکانی و زمانی آن‌را مشخص می‌کند که در این پیروزی باور قلبی به خداوند و تأییدات الهی، اطاعت از خدا و رسولش نقش کلیدی دارد، به بیان دیگر، غرض سوره نشان دادن راهبردهای کلیدی جهت اعتلای دین اسلام با محوریت صلح است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The purpose of Surah Fatah with emphasis on keyword analysis

نویسندگان [English]

  • faride mohamadzade 1
  • Atefe zarsazan 2

1 Graduated from the University of Islamic Religions

2 Faculty member of Islamic religions

چکیده [English]

The issue of appropriateness between verses and surahs of the Qur'an has long been considered by commentators, and has been referred to the purpose of the surah. That is, each surah has a single comprehensiveness that plays a role in the coherence and coherence of the verses. In order to achieve the main purpose of the surah, various methods have been proposed, so the present study intends, , by analyzing high-frequency words through accompaniment and examining the context that are intra-textual elements. Use descriptive-analytical method to discover the purpose of Surah Al-Fath,. By specifying the most frequent words of the surah, which include "Allah, Fath, Sakina and Mokhallafoon" and examining their companions and other mentioned elements, it became clear that the purpose of the surah is that peace is not like the target war for Muslims, but the means It is a way to achieve the ideals of the school, which are determined by the spatial and temporal conditions. In this victory, heartfelt belief in God and divine affirmations, obedience to God and His Messenger play a key role, in other words, the purpose of Surah Giving key strategies for the promotion of Islam is centered on peace.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Purpose of Surah Al-Fath
  • Keywords
  • Allah
  • Fath
  • Sakina
  • Mokhallafoon
القرآن الکریم، ترجمۀ مکارم شیرازی، نرم‌‌‌‌افزار قرآنی جامع ‌‌التفاسیر.
آلوسی، محمود ‌‌بن ‌‌عبدالله (1415ق)، روح‌‌المعانی فی تفسیر ‌‌القرآن ‌‌العظیم و‌‌السبع ‌‌المثانی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‏جزى، محمد ‌‌بن ‌‌احمد (1416ق)، التسهیل لعلوم التنزیل، بیروت: دار الأرقم بن أبی الأرقم.
ابن‌‌جوزی، عبدالرحمن بن ‌‌علی (1412ق)، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، بیروت: دار‌‌الکتب ‌‌العلمیة.
ابن‌‌‌عاشور، محمد ‌‌بن طاهر (بی‌‌تا)، التحریر‌‌ و التنویر، بی‌‌جا.
ابن‏عربى، محمد ‌‌بن ‌‌على (1410ق)، رحمة من الرحمن فى تفسیر و اشارات القرآن، دمشق: مطبعة نضر.
ابن‏عطیه، عبدالحق ‌‌بن ‌‌غالب (1422ق)، المحرر الوجیز فى ‌‌تفسیر ‌‌الکتاب العزیز، بیروت: دار‌‌الکتب ‌‌العلمیه.
ابن فارس، احمد (1404ق)، معجم مقاییس ‌‌اللغه، مکتبة الإعلام ‌‌الإسلامی.
ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.‏
ابن‌منظور، محمد ‌‌بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابوالفتوح رازی، حسین‌‌ بن ‌‌علی (1408ق)، روض‌‌الجنان و ‌‌روح‌‌الجنان فی تفسیر ‌‌القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
ابوهلال عسکری، حسن‌‌ بن ‌‌عبدالله (1400ق)، الفروق فی‌‌اللغه، بیروت دارالآفاق ‌‌الجدیده.
ایزوتسو، توشیهیکو (1361)، خدا و انسان در قرآن، ترجمۀ احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.
بازرگان، عبدالعلی (1375)، نظم قرآن، تهران: قلم.
بحرانی، سید هاشم (1416ق)، البرهان فی تفسیر ‌‌القرآن، تهران: بنیاد بعثت.
بقاعى، ابراهیم ‌‌بن ‌‌عمر (1427ق)، نظم الدرر فى تناسب الآیات و السور، بیروت: دارالکتب العلمیة.
بیضاوی، عبدالله ‌‌بن ‌‌عمر (1418ق)، انوار‌‌التنزیل و اسرار‌‌التأویل، بیروت: دار احیاء ‌‌التراث‌‌العربی.
بی‌‌یرویش، مانفرد (1374)، زبان‌‌شناسی جدید، ترجمۀ محمدرضا باطنی، تهران: آگاه.
پالمر، فرانک (1366)، نگاهی تازه به معناشناسی، ترجمۀ کوروش صفوی، تهران: کتاب ماد.
تسترى، سهل بن عبدالله (1423ق)، تفسیر التسترى‏، بیروت: دارالکتب العلمیة.‏
جصاص، احمد بن‌‌ علی (1405ق)، احکام القرآن، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
جوادی آملی، عبدالله (1388‌الف)، تسنیم، قم: اسرا.
جوادی آملی، عبدالله (1388 ب)، پیامبر رحمت، قم: اسرا.
جوهری، اسماعیل‌‌ بن ‌‌حماد (1376ش)، الصحاح، بیروت: دارالعلم للملایین.
حویزى، عبد على ‌‌بن‌‌ جمعه (1415ق)، تفسیر نور الثقلین، قم: اسماعیلیان.‏
خامه‌‌گر، محمد (1381ش)، درآمدی بر تفسیر ساختاری قرآن، پژوهش‌های قرآنی، ش 29 و 30.
خامه‌‌گر، محمد (1386ش)، ساختار هندسی سوره‌های قرآن، تهران: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی.
خامه‌‌گر، محمد (1395)، کشف استدلالی ترتیب نزول سورۀ فتح با روش روایی ـ اجتهادی، معارج.
خامه‌‌گر، محمد (1397ش)، تفسیر ساختاری قرآن کریم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
راغب‌‌اصفهانی، حسین ‌‌بن ‌‌محمد (1412ق)، المفردات ‌‌فی ‌‌غریب القرآن، دمشق بیروت: دار‌‌العلم الدار‌‌الشامیه.
زرقانى، محمد ‌‌عبدالعظیم (بی‌‌تا)، مناهل العرفان فى علوم القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
زمخشری، محمود (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض ‌‌التنزیل، بیروت: دار‌‌الکتاب ‌‌العربی.
درویش، محی‌‌‌الدین (1415ق)، اعراب ‌‌القرآن ‌‌الکریم و‌‌ بیانه، سوریه: الارشاد.
دعاس، احمد‌‌عبید (1425ق)، اعراب ‌‌القرآن ‌‌الکریم (دعاس)، دمشق: دار‌‌الفار ابی ‌‌للمعارف‏.
دینورى، عبدالله‌‌ بن ‌‌محمد (1424ق)، ‌‌الواضح فى تفسیر ‌‌القرآن ‌‌الکریم‏، بیروت: دار‌‌الکتب ‌‌العلمیة.
سلمان‌‌نژاد، مرتضی (1391)، معناشناسی تدبر در قرآن با سه رویکرد ساختاری، ریشه‌‌شناسی، و تاریخ‌‌انگاره، پایان‌‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق (ع).
سمرقندى، نصر ‌‌بن ‌‌محمد (1416ق)، تفسیر السمرقندى المسمى بحر العلوم، بیروت: دارالفکر.
سید قطب، ابراهیم شاذلی (1412ق)، فی‌‌ ظلال القرآن، بیروت ـ قاهره: دارالشروق.
سید قطب، ابراهیم شاذلی (1425ق)، آفرینش‏هاى هنرى در قرآن، تهران: بنیاد قرآن.
شرف‏الدین، جعفر (1420ق)، الموسوعة القرآنیة خصائص السور، بیروت: دار ‌‌التقریب بین ‌‌المذاهب الاسلامیة.
صافی، محمود (1418ق)، الجدول فی إعراب ‌‌القرآن و ‌‌صرفه و ‌‌بیانه مع فوائد نحویة ‌‌هامة، دمشق: دارالرشید.
صفوی، کوروش (1378)، درآمدی بر معناشناسی، تهران: سورۀ مهر.
طباطبایی، محمدحسین (1417ق)، المیزان فی ‌‌تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
طبرانى، سلیمان بن احمد (2008)، تفسیر ‌‌القرآن ‌‌العظیم، اردن: دار‌‌الکتاب ‌‌الثقافی‏.
طبرسی، فضل ‌‌بن ‌‌حسن (1372)، مجمع ‌‌البیان فی تفسیر ‌‌القرآن، تهران: ناصرخسرو.
طبری، محمد‌‌ بن جریر (1412ق)، جامع ‌‌البیان فی تفسیر ‌‌القرآن، بیروت: دارالمعرفۀ.
طریحی، فخرالدین (1375)، مجمع ‌‌البحرین، تهران: کتاب‌خانۀ مرتضوی.
طوسی، محمد ‌‌بن ‌‌حسن (بی‌‌تا)، التبیان فی تفسیر ‌‌القرآن، بیروت: دار احیاء ‌‌التراث ‌‌العربی.
عبدالباقی، محمدفؤاد (1364)، المعجم ‌‌المفهرس لالفاظ القرآن ‌‌الکریم، قاهره: دارالکتب ‌‌المصریه.
عنایه، غازى حسین (1411 ق)، اسباب النزول القرآنی، بیروت: دارالجیل.
فخر‌‌ رازی، محمد ‌‌بن ‌‌عمر (1420ق)، مفاتیح ‌‌الغیب، بیروت: دار‌‌احیاء ‌‌التراث ‌‌العربی.
فراهیدی، خلیل ‌‌بن ‌‌احمد (‌‌1410ق)، کتاب ‌‌العین، قم: هجرت.
فضل الله، محمد‌‌حسین (1419ق)، من وحى القرآن، بیروت: دار الملاک.‏
فیروزآبادی، مجد‌‌الدین محمد ‌‌بن‌‌ یعقوب (بی‌‌تا)، القاموس المحیط، بیروت: دارالجیل.
فیومی، احمد بن محمد (1414ق)، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، قم: دارالهجره.
قائمی‌‌نیا، علیرضا (1390)، معناشناسی شناختی قرآن، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
قرائتی، محسن (1388)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرشی، علی‌اکبر (1371)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب ‌‌الاسلامی.
قمی، علی بن ابراهیم (1367)، تفسیر قمی، قم: دار‌‌الکتاب.
کرباسى، محمدجعفر (1422ق)، اعراب ‌‌القرآن، بیروت: دار و مکتبة ‌‌الهلال.
مصطفوی، حسن (1360)، التحقیق فی ‌‌کلمات القرآن ‌‌الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
معرفت، محمدهادی (1387)، التفسیر الاثری الجامع، قم: انتشارات التمهید.
مقاتل بن سلیمان (1423ق)، تفسیر مقاتل بن سلیمان‏، ‏بیروت: دار إحیاء التراث العربی.‏
مغنیه، محمدجواد (1424ق)، تفسیر ‌‌الکاشف، تهران: دارالکتب ‌‌الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار‌‌الکتب ‌‌الاسلامیه.
نحاس، ابوجعفر احمد بن‌‌ محمد (1421ق)، اعراب ‌‌القرآن، بیروت: دارالکتب ‌‌العلمیه.
واحدى، على بن‌‌احمد (1411ق)، اسباب نزول القرآن، بیروت: دار‌‌الکتب ‌‌العلمیه.‏
واقدی، محمد بن عمر (1966م)، کتاب المغازی، لندن: بی‌نا.