نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث ، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران.

2 دانشیار گروه فقه و حقوق اسلامی ، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث ، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران .

10.22034/isqs.2022.43175.2063

چکیده

واژۀ صلح یکی از مفاهیم بنیادین در قرآن کریم به شمار می رود. لذا بررسی واژه ی صلح در دامنه ی علم  معنا شناسی وگونه شناسی مفهومی صلح و مشتقات آن، اهمیت بسیاری دارد.به عبارتی دیگر ، بررسی معنای واژگان قرآنی با کمک علوم دیگر(بررسی میان رشته ای ) فرصتی برای کنکاش بیشتر محتوای معارف الهی است. بر اساس همین ضرورت سوال اصلی پژوهش این است که صلح در قرآن کریم با چه واژگانی جانشینی معنایی و با کدام کلمات هم نشینی دارد؟ در این تحقیق با بهره مندی از دو روش تحلیل محتوا و معناشناسی زبانی ، مفهوم صلح از دیدگاه قرآن کریم و به عبارت دیگر «صلح قرآنی » مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد واژه ی صلح در قرآن کریم تنها در تقابل معنایی با جنگ قرار ندارد  بلکه در معانی ترمیم روابط اجتماعی وخانوادگی (اصلاح )، رفع فساد ، دوری از گمراهی ، شایسته بودن عمل و عدم مخالفت با خدا و فرستادگان او نیز کاربرد معنایی دارد .و با مفاهیم : ایمان، عمل ، تقوی ، جنت و توبه ، دارای رابطه معنایی هم نشینی ؛ و با واژه های سلم ، امنیت ، خیر و حسن دارای رابطه ی معنایی جانشینی است .

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The semantics of the word "peace" in the Holy Qur'an based on the relations of cohabitation and succession

نویسندگان [English]

  • fateme ganji 1
  • Mohammad Jafari Harandi 2
  • fateme hosseyni 3

1 PHD student,The Department of Quran and Hadith Sciences ,Yadegar-e- imam Khomeini ( RAH) Shahre Rey Branch ,Islamic Azad University , Tehran ,Iran.

2 Associate Professor,Department of Quran and Hadith Siences ,Yadegar-e- Imam Khomeini (RAH) Shahre Rey Branch,Islamic Azad University , Tehran , Iran.

3 Assistant Professor,Department of Quran and Hadith Siences ,Yadegar-e- Imam Khomeini (RAH) Shahre Rey Branch,Islamic Azad University , Tehran , Iran.

چکیده [English]

Therefore, investigating the word peace in the field of semantics and conceptual typology of peace and its derivatives is very important. In other words, investigating the meaning of Quranic words with the help of other sciences (interdisciplinary research) is an opportunity to further explore the content of divine knowledge. Based on this necessity, the main question of the research is that peace in the Holy Qur'an has a semantic substitution with which words and with which words does it coexist? In this research, with the benefit of two methods of content analysis and linguistic semantics, the concept of peace from the perspective of the Holy Quran and in other words "Quranic peace" was investigated and it was found that the word peace in the Holy Quran is not only in semantic contrast with war. Rather, it has a meaningful application in the meanings of restoring social and family relations (reformation), removing corruption, avoiding going astray, being worthy of action and not opposing God and His messengers. The meaning of sitting together; And with the words salam, security, good and good, it has a semantic relation of substitution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semantics
  • coexistence relations
  • succession relations
  • Quranic peace and Quranic reform
قرآن کریم
-  ابوالفتوح رازی، حسین بن علی(1408ق) ،روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن،تحقیق محمد جعفر یاحقی،مشهد : بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
- ابن جوزى، ابوالفرج عبدالرحمن بن على (1422 ق )، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت : دار الکتاب العربی.
- ابن منظور، محمد مکرم (1414ق) ،لسان العرب، بیروت :دار صادر.
ـ ابوالفتوح رازى، حسین بن على، (1408ش)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
  ـ افتخاری، اصغر, محمدی سیرت حسین، (1392ش)، «صلح» و «سلم» در قرآن کریم، مطالعات قرآن و حدیث ، دوره  6 ، شماره  2.
ـ الراضی، حسین، (1409ق)، سبیل النجاة فی تتمة المراجعات، بیروت.
- ایزوتسو، توشیهیکو(1394ش) ، مفاهیم اخلاقی – دینی در قرآن مجید ،تهران : فرزان روز.
- بغدادى، علاء الدین على بن محمد(1415ق) ، لباب التأویل فی معانی التنزیل،بیروت : دار الکتب العلمیة.
- بغوی، حسین بن مسعود(1420ق)،معالم التنزیل فی تفسیر القرآن،عبدالرزاق المهدی،بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
- بلخى ،مقاتل بن سلیمان(1423ق)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
- بیضاوى، عبدالله بن عمر(1418ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
ـ پالمر، فرانک رابرت ، (١٣٩١ ش )، نگاهی تازه به‌ معنی شناسی‌، ترجمه کورش صـفوی، تـهران : نشر مرکز‌، چاپ ششم .
- تسترى، ابومحمد سهل بن عبدالله(1423 ق) ،تفسیر التستری، بیروت : دارالکتب العلمیة.
- ثعالبى، عبدالرحمن بن محمد(1418ق)، جواهر الحسان فى تفسیر القرآن‏ ، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
- ثعلبی، نیشابورى ابو اسحاق احمد بن ابراهیم(1422ق)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
ـ حسینی، فریبا ؛ بهشتی، سعید ؛ احقر، قدسی ، (1397 ش) بررسی مفهوم صلح و راهکارهای تحقق آن بر مبنای آموزه‌های تربیتی قرآن کریم ، فصلنامه مطالعات قرآنی.
- دهخدا، علی اکبر(بی تا) ،لغت نامه دهخدا،تهران: نشر دانشگاه تهران.
ـ راغب اصفهانی، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، ص 421، دمشق، بیروت، دار العلم دار الشامیه، چاپ اول.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412ق)، مفردات فی غریب القرآن،دمشق: نشر دارالعلم الشامیه.
ـ رکعی، محمد، نصرتی، شعبان، (1396ش)، میدان های معنایی در کاربست قرآنی، تهران: مؤسسه فرهنگی دار الحدیث.
- زمخشری، محمود(1407ق)،الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل،بیروت:دارالکتاب العربی.
- سمرقندی، نصر بن محمد بن احمد(بی تا) ، بحرالعلوم، بی جا
- سورآبادی، ابوبکرعتیق بن محمد(1380ش)،تفسیر سورآبادی، تحقیق علی اکبر سعیدی سیرجانی، تهران: نشر فرهنگ نشر نو.
- سیوطی ، جلال الدین ، محلی جلال الدین (1416ق)،تفسیر الجلالین ،بیروت : مؤسسه النور للمطبوعات.
ـ شریفی، علی، (١٣٩٤‌ ش )، معناشناسی‌ قرآن‌ در‌ اندیشه‌ شرق‌ شناسان با تأکید بر ایزوتسو، قم : انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب .
ـ شفیع زاده، مرضیه، بهارزاده، پروین، فتاحی زاده، فتحیه، (1393)، معناشناسی کلمه در قرآن کریم با تأکید بر روابط هم نشینی و جانشینی، فصلنامۀ پژوهش های قرآن و حدیث.
- صفوی، کوروش(1380ش) ،در آمدی بر معناشناسی ،تهران : نشر سوره .
- طبرسی، فضل بن حسن(1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن،تهران:نشر ناصر خسرو.
- طبرسی، فضل بن حسن(1377ش)، تفسیر جوامع الجامع ،مترجمان،تهران:نشر دانشگاه.
- طبرى ، ابو جعفر محمد بن جریر(1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
- طریحی، فخرالدین (1375 ش )،مجمع البحرین،سید احمد حسینی،تهران:نشر کتابفروشی مرتضوی.
- طوسی، محمد بن حسن (بی تا)،التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
ـ طیبی، علیرضا و رمضانی، ملیحه ، (١٣٩٥ ش )، «معناشناسی استهزا با‌ تأکید‌ بر روابط هم نشینی و جانشینی‌ »، فصلنامه‌ پژوهش های ادبی- قرآنی، سال ٤، شماره ٢، ص ٥٠- ٢٧.
- عسکری، ابوهلال(1398ش)،الفروق اللغویه ،قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه.
- عیاشی، محمد بن مسعود (1380ق)، کتاب التفسیر،تهران : چاپخانه علمیه .
- فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر(1429ق)،مفاتیح الغیب، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
- فراهیدی، خلیل بن احمد(1410ق)، العین،قم :نشر هجرت.
- فیضى دکنى، ابوالفضل(1417ق) ،سواطع الالهام فى تفسیر القرآن،قم :دارالمنار.
ـ قرائتی‌، محسن ، (١٣٨٨ ش )، تفسیر نور، ایران – تهران : مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن ، چاپ اول .
ـ قرشی، سید علیاکبر، (١٤١٢ ق )، قاموس قرآن ، تهران : دارالکتب الإسلامیه ، چاپ ششم .
- قرشی ، سید علی اکبر(1371ش)،قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه .
- کاشانی، ملافتح الله (1373ق)، خلاصة المنهج، تهران: انتشارات اسلامیه.
ـ گلی ملک آبادی ، فاطمه ، محمد خاقانی و رضا شکرانی(1394)، معناشناسی «بین» در قرآن براساس روابط جانشینی و همنشینی،فصلنامه پژوهش های زبان شناختی قرآن ، پاییز و زمستان 1394 شماره 2.
ـ مرسلی ، نوش آفرین ، حسین مهتدی ، سید حیدر فرع شیرازی (1397)،  معنا‌‌شناسی واژۀ «عذاب» در قرآن کریم با تکیه بر روابط هم‌نشینی و جانشینی ، فصلنامه پژوهش های ادبی- قرآنی دوره 6.
- مصطفوی ،حسن(1360ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم ،تهران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب.
ـ مغنیه، محمدجواد، (۱۴۲۴ق)، تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
ـ مکارم شیرازی، ناصر، (1371 ش) تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب العلمیة.
- ملا فتح‌الله کاشانی (1336ش) ، منهج الصادقین فی الزام المخالفین ،تهران:نشر محمد حسن علمی.
ـ مهیار، رضا، فرهنگ أبجدی عربی- فارسی، واژه «سلم».
- نخجوانى، نعمت الله بن محمود(1999م)، الفواتح الإلهیة و المفاتح الغیبیة، مصر: دار رکابى للنشر.
- نفیسی، علی اکبر(1355ش) ، فرهنگ نفیسی،تهران: چاپ مروی.
- نیشابورى، نظام الدین حسن بن محمد (1416ق)،تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان،بیروت:دارالکتب العلمیه.
https://www.islamquest.net/fa/archive/fa73571#
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=351973