نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ایران.(نویسنده مسئول)

3 استاد یار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22034/isqs.2022.41916.1999

چکیده

مسائل ونیازهای اجتماعی، جهان اسلام در قرن معاصر به ویژه مفسران اجتمـاعی شیعه را بـه چاره اندیشی واداشت. این مفسران با شناخت نیازها و مسائل جامعه اسلامی، درمان را در بازگشت به قرآن و مراجعه به تفسیر با نگرش اجتماعی و مسائل روز به گونه­ای کـه پاسخ­گوی نیازهای زمانه باشد، یافتند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی کارکرد تفسیر اجتماعی است که با روش تحلیل محتوا و با مطالعه تفاسیر اجتماعی مفسران شیعه صورت می­پذیرد. این رویکرد تفسیری در چهارچوب مواجهه جهان  اسلام با مسائل اجتماعی در قرن اخیر صورت گرفته است. و مهم­ترین کارکرد  این تفسیر در رویکرد مفسران عبارتست از: پاسخ­گو بودن قرآن در مسائل اجتماعی، رونق مطالعات فرهنگی و انسان­شناسی، نظریه­پردازی در مسائل اجتماعی، تدوین نظام و سنت­های الهی­، استخراج قواعد فقه اجتماعی ، تحلیل یررسی آسیب های اجتماعی و......در  نتیجه این تحولات رخ داده در اندیشۀ مفسران اجتماعی شیعه  باعث گردید، قرآن کریم براساس نیازهای روز تبیین گردد و لایه­های معرفتی بیشتری از قرآن شناسایی گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The function of social interpretation with emphasis on the views of shiie commentstorsaee

نویسندگان [English]

  • maRYAM MOHEBBIPOUR 1
  • majid maaref 2
  • seed mohamad ali AYAZII 3

1 Doctoral student of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran

2 Professor of the Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Tehran, Iran. (Corresponding Author) (E-mail: maaref@ut.ac.ir).

3 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Social issues and needs forced the Muslim world in the contemporary century, especially Shia social commentators, to think. by recognizing the needs and issues of the Islamic society, these commentators found the cure in returning to the Qur'an and referring to interpretation with a social attitude and current issues in a way that responds to the needs of the time. The main purpose of this research is to investigate the function of social interpretation, which is done by the method of content analysis and by studying the social interpretations of Shiite commentators. This interpretive approach has been carried out in the framework of the Islamic world's confrontation with social issues in the last century, and the most important function of this interpretation in the commentators' approach is the Responsiveness of the Qur'an to social issues. The boom of cultural studies and anthropology, theorizing in social issues, Compilation of divine systems and traditions, extraction of social jurisprudence rules, Analyzing social damages...
As a result of these developments in the thought of Shia social commentators, the Holy Quran was explained based on the needs of the day and more cognitive layers of the Quran were identified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social commentary
  • Quran
  • functions
  • social jurisprudence
  • social jurisprudence rule
*قرآن کریم.
-اسعدی، محمد.(۱۳۹۸). درآمدی بر اصول تفسیر اجتماعی عقلی قرآن، مشکوه ، دوره 38، صفحه، شماره۱۳۲، صفحه ، ۲۲-۴، مشهد، آستان قدس رضوی.
-اصفهانی، محمدرضا. (1386). قرآن و علم. جلد۱۳، قم: پژوهش­های­ تفسیر و علوم قرآن.
-آقاجانی، نصرالله،( 1393). ویژگی‌ها وانواع سنت‌های الهی در تدبیر جوامع، اسلام و مطالعات اجتماعی،  صفحه ۶۰-۳۲، شماره ۳.
-آقایی. (پاییز و زمستان ۱۳۸۸). روش­شناسی تفسیر اجتماعی،  قرآن و علم دوره ۳ شماره پنجم ، صص۶-۱۱
-امین، نصرت بیگم.( 1387). مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران: خانه کتاب.
-انوری، حسن و همکاران. (1381). فرهنگ بزرگ سخن. (8ج). تهران: نشر سخن.
-ایازی، سید محمدعلی. (۱۴۱۴ق). المفسّرون حیاتهم و منهجهم، بی­جا: بی­نا.
.ــــــــــــــــــــ، (1389). مکاتب تفسیری قرآن، جزوۀ درسی، ج 2، بی­جا، بی­نا.
ـــــــــــــــــــ.(1378). قرآن و تفسیر عصری، تهران دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-------------(1381). اندیشه­های اجتماعی در تفسیر المیزان-بینات، شماره34 .
-بهبودی، محمدباقر،( ۱۳۹۵).معارف قرآنی، بی­جا،‌ تهران، نشر علم.
-پاکتچی، احمد. (۱۳۸۹). تاریخ تفسیر، چاپ دوم، تهران،  دانشگاه امام صادق (ع).
-ترکاشوند، امیر حسین.(بی تا). نقدهای درون فقهی بر سنگسار، بی­جا: بی­نا.
..................................(بی تا). حجاب در عصر پیامبر (ص)، بی­جا، بی­نا.
-جناتی، محمدابراهیم. (1381). همبستگی ادیان و مذاهب اسلامی، قم: انصاریان.
-جعفری، محمد.( 1381). سکولاریسم از دیدگاه شهید مطهری، رواق اندیشه، بهمن (۵۳-۶۰)  شماره ۱۴
-جوادی آملی. عبدالله. (۱۳۹۰). تفسیر تسنیم، قم: نشر دیجیتال .
-خویی، ابوالقاسم، (بی­تا). دروس فی فقه الشیعه، قم: دارالهادی للمطبوعات.
-ذهبی، محمدحسین، (بی تا). تفسیر والمفسرون، بی­جا: آوند دانش.
-رضایى­اصفهانى، محمدعلى. (1387). تفسیر قرآن مهر، 24جلد، قم: پژوهش­هاى تفسیر وعلوم قرآن .
-شرقاوی عفت،محمد. ( 1972). اتجاهات التفسیر فی مصرفی العصر الحدیث. القاهره: مکتبه سعید رافت.
-شریف، ابراهیم،(1402ق). اتجاهات التجدید، محمدابراهیم شریف، القاهرة، دارالتراث.
-شیوا پور (۱۳۸۷). «من وحی القرآن» تفسیری اجتماعی و واقع گرایانه دوره 14، شماره 53 -
-صادقی­تهرانی، محمد.( ۱۴۰۶ق). الفرقان الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، قم، فرهنگ اسلامی.
-صادقى تهرانى، محمد،( 1388). ترجمان فرقان: تفسیر مختصر قرآن کریم، 5جلد، قم: شکرانه.
-.ــــــــــــــ، فقه گویا، کتابخانه مجازی الفبا.
-صالحی نجف­آبادی، نعمت­الله،( ۱۳۸۱). بحثی پژوهشی جدید در چند مبحث فقهی، تهران:  امید فردا.
-صانعی،‌ یوسف،( 1386). فقه و زندگی، ارث مسلمان از غیر مسلمان، چاپ­دهم، قم، موسسه نور الثقلین.
........................ (1396).  قاعده عدالت و نفی ظلم، قم: انتشارات فقه الثقلین.
-....................... (۱۳۸۸). فقه و زندگی، ‌مطابق با فتاواى مرجع عالی­قدر حضرت آیة­الله العظمى حاج شیخ یوسف صانعى میثم تمّار.
-صدر، محمدباقر، (‌۱۳۸۱). سنت­های الهی در قرآن، تهران: تفاهم.

ـــــــــــــ،( 1394). الاسلام یقود الحیاة، المدرسه الاسلامیة، قم: دار الصدر.

-صدر، امام موسی،(بی تا). اندیشه و عمل امام موسی صدر، تهران: اطلاعات.
-صفایى حائرى، على‏،( ۱۳۷۸) نامه­هاى بلوغ‏، قم: اخلاق اسلامی.
-طباطبایی، محمدحسین،( 1387). اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم: بوستان کتاب.
ـــــــــــــــــــــ،(۱۴۱۷) المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر نشر انتشارات اسلامی.
-ـــــــــــــــــــ، (1374). المیزان فی تفسیر القرآن، محمدباقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- قاضی زاده.( 1388). مبانی و شاخصه‌های تفسیر اجتماعی، کاظم قاضی‌زاده روح‌الله ناظمی، تحقیقات علوم قرآن  و حدیث ، دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی   11
-قرشى­بنابى، على‏اکبر.( 1375). تفسیر احسن الحدیث‏، فارسى‏12، تهران: ‌بنیاد بعثت.
-گلستانی،‌ صادق،( ۱۳۹۷). معرفت فرهنگی اجتماعی . سال نهم بهار،  شماره 2 (پیاپی 34)
-...........................(۱۳۹۸). مطالعات اندیشه معاصر مسلمین، دورۀ پنجم، شماره ( پیاپی ۹)
-مجتهد شبستری، محمد،( ۱۴۰۰). مطالعات قرآنی، بی­جا، بی­تا(نشر دیجیتال)
-ــــــــــــــــ.، (۱۳۷۹). قرائت رسمی از دین، تهران: نشر نو .
ـــــــــــــــ (۱۴۱۹). تفسیر من وحی القرآن، بیروت، درالملاک
-ــــــــــــــ........( ۱۴۲۱). تأملات اسلامیه حول المرأه، بیروت: لبنان، دار الملاک للطباعة و النشر و التوزیع.
ـــــــــــــ،(بی تا). دشواره­های فهم اجتهادی شریعت، سازمان تبلیغات شرکت چاپ و نشر بین الملل.
-.ـــــــــــ...ـ (بی تا). نگاهی نو به حقوق زنان، قم: مکتبه الاعلامی.
ــــــــــ........(بی تا). گزیده‌ای از شیوه استدلالی، ترجمه علیرضا اخلاقی، قم: مرتبه الاعلامی.
-مسجد سرایی، حمید؛ باقرزاده، صغری وموسوی، سیدرسول( 1396). بازپژوهی مستندات حکم فقهی حرمت ابدی در زنای ذات بعل و معتدّۀ رجعیه. دوره 9، شماره 16 - شماره پیاپی 16

-مصطفوی، حسن‌.( 1368). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‌، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

-مطهری، مرتضی، (۱۴۰۹). مبانی اقتصادی اسلام، بی­جا: بی­نا.
ــــــــــــــ..ـ،(1384). مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا.
-معین، محمد،( 1362). فرهنگ معین، تهران: بی­نا.
-مغنیه ، محمدجواد، (۱۳۷۸)، تفسیر کاشف، مترجم موسی دانش، قم: بوستان کتاب.
-مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۷۱). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
-مهریزی، مهدی.(۱۳۹۳). قرآن و مسأله زن، تهران: نشر علم.
-موسی زاده، محمد،  (۱۳۸۶). کرامت بشری و شبیه سازی انسان.
-موسوی غروی، محمدجواد. (۱۳۸۷). حجیت ظن فقیه و کاربرد آن در فقه، بی­جا: نشر اقبال،.
           ( ------- (.1382). شرح رساله علامه غروی بر رساله توضیح المسائل آیت‌الله بروجردی، بی­جا: نشر نگارش
ـــــــــــ‌ (1384). المنجد آدم از نظر قرآن، مجلد دوم، نشر نگارش.
.ــــــــــــ...ـ(1385). فقه استدلالی در مسائل خلافی تهران: ‌اقبال .
مهرپور، حسین.( ۱۳۷۹). مباحثی از حقوق زن از منظر: حقوق داخلی، مبانی فقهی و موازین بین‌المللی،تهران: اطلاعات.