نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

قرآن کریم در آیات 30 تا 33 سوره ص، داستان سلیمان(ع) و اسبان را یاد کرده است. تفسیر این آیات و تبیین پیوند معنایی میان آنها و نیز نسبت کنش‌های داستان با کنشگر داستان، سلیمان(ع)، مفسران را با چالش‌هایی مواجه کرده است. در پژوهش حاضر، برای تبیین این داستان و فهم آموزه تربیتی مرکزی آن، مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی، خوانش بینامتنی در سه سطح، متون دینی یهود - مشتمل بر عهد عتیق، میشنا و مدراش- ، اشعار پیش از اسلام و قرآن انجام گرفته است. بنابر یافته‌های پژوهش حاضر، در این داستان، آموزه توحید مورد تاکید قرار گرفته است. سلیمان(ع) به مثابه قهرمان داستان، با دیدن اسبان اصیل و نژاده که جنگ‌افزاری نیرومند در عهد باستان، به شمار می‌آمدند، برای لحظاتی کوتاه، قدرت اسبان را مستقل از اراده الهی پنداشته و آنها را به خودی خود کارگر و موثر دانسته است. تلقی اسبان به مثابه منشا مستقل قدرت، سبب دلباختگی وی به آنها و به تَبَع غفلت از یاد پروردگار می‌شود. بنابر نتایج این پژوهش، کنش سلیمان برای آزاد کردن جان خویش از این دل‌مشغولی، انفاق از اموال محبوب یعنی اسبان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The warp of monotheism in the weft of Quranic stories; a study of the story of Solomon and the horses.

نویسندگان [English]

  • makvand mahmood 1
  • amirhossein fallahpour 2

1 kharazmi

2 Tehran-Kharazmi

چکیده [English]

In verses 30 to 33 of Q 38, the Holy Quran mentions the story of Solomon and the horses. The interpretation of these verses and the explanation of the semantic link between them, as well as the relationship between the actions of the story and the actor of the story, Solomon, have faced exegetes with challenges. In the current research, to explain this story and understand its central homiletical and didactic doctrine, intertextual reading on three levels has been carried out: Jewish religious texts (including the Old Testament, Mishnah, and Midrash), pre-Islamic poems, and the Qur'an. According to the findings of current research, the doctrine of monotheism has been emphasized in this story. Solomon, the hero of the story, seeing noble galloping horses that were considered a powerful weapon in ancient times, perceived the power of horses, for a short moment, to be independent of God's will and considered them to be effective by themselves. Considering horses as an independent source of power causes him to fall in love with them and consequently neglects the remembrance of God.According to the results of this research, Solomon's action to free his soul from this preoccupation is giving away his beloved property, horses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Quran
  • monotheism
  • intertextuality
  • Solomon
  • horse
قرآن
کتاب مقدس
ابن‌عاشور، محمدطاهر، (1420ق). التحریر والتنویر، بیروت: موسسة التاریخ العربی.
ابن‌قیم الجوزیة، محمد بن أبی بکر، (1933م). التبیان فی أقسام القرآن، بیروت: تحقیق محمد حامد الفقی، دارالمعرفة.
_______، (1373ق). إرشاد السالک إلى حل ألفیة ابن مالک، الریاض: أضواء السلف.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم، (1414ق). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
أبوداود، سلیمان بن أشعث، (بی‌تا). سنن أبی داود، بیروت: دار الکتاب العربی.
ابوعبیده، معمر بن مثنى‏، (1381ق). مجاز القرآن، تحقیق سزگین، فواد، قاهره: مکتبة الخانجی.
أحمد بن حنبل، (1420ق). مسند الإمام أحمد بن حنبل، بیروت: مؤسسة الرسالة.
اعلم شنتمری، یوسف بن سلیمان، (1422ق). ‏اشعار الشعراء الستة الجاهلیین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
البرزی، پرویز؛ منصوری، مسعود، (1393ق). «جستاری در کلان‌متن قرآن کریم بر اساس بازتعریف بینامتنیت»، پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، 3، 1، صص61-76.
إمرئ القیس، (1421ق). دیوان إمرئ القیس، محمد الشوابکة، العین: مرکز زاید للتراث و التاریخ.
بحرانی، هاشم بن سلیمان، (1415ق). البرهان فی تفسیر القرآن، موسسة البعثة، قم: قسم الدراسات الإسلامیة.
یورگنسن، ماریانه؛ لوئیز، فلیپس، (1393ق). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
زمخشری، محمود بن عمر، (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل‏، بیروت: دار الکتاب العربی.
الخطیب التبریزی، (1412ق). شرح دیوان عنترة، بیروت: دار الکتاب العربی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالشامیة.
ساسانی، فرهاد، (1384ق). «تاثیر روابط بینامتنی در خوانش متن»، زبان و زبان‌شناسی، 1، 2، صص39-55.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، (1404ق). الدر المأثور فی التفسیر بالمأثور، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظما مرعشی نجفی(ره).
_______، (1394ق). الإتقان فی علوم القرآن، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
شبر، عبدالله، (1407ق). الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، کویت: شرکة مکتبة الالفین.
شریف الرضی، محمد بن حسین، (1406ق). تلخیص البیان فی مجازات القرآن، بیروت: دار الأضواء.
شعیری، حمیدرضا، (1398). ترجمه و شرح نقصان معنا (عبور از روایت شناسی ساختارگرا زیبایی شناسی حضور)، تهران: نشر خاموش.
طارمی راد، حسن؛ علم الهدی، جلیله؛ فنا، فاطمه (1393). «توحید»، دانشنامه جهان اسلام، https://rch.ac.ir/article/Details/10573?توحید.
طباطبایی، محمدحسین، (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبرسی، فضل بن حسن، (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.
طبری، محمد بن جریر، (1356). ترجمه تفسیر طبری، تهران: توس.
_______، (1421ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفة.
طرفة بن العبد، (1423ق). دیوان طرفة بن العبد، بیروت: دار الکتب العلمیة.
طوسی، محمد بن حسن، (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
عابد الجابری، محمد، (2008م). فهم القرآن الحکیم، التفسیر الواضح حسب ترتیب النزول، المغرب: الدار البیضاء.
علم‌الهدی، علی بن الحسین، (1431ق). تفسیر الشریف المرتضى المسمى ب: نفائس التأویل‏، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
فخر رازی، محمد بن عمر، (1420ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فراهیدی، خلیل بن أحمد، (1405ق). العین، قم: موسسة دارالهجرة.
فیومی، احمد بن محمد، (1414ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: موسسة دارالهجرة.
قطب، سید، (1425ق). فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
قمی، علی بن ابراهیم، (1363). تفسیر القمی، قم: دارالکتاب.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1407ق). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مجتهد شبستری، محمد؛ حاج منوچهری، فرامرز؛ اشرف امامی، علی (1398). «توحید»، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ص4، https://www.cgie.org.ir/fa/article/224465/توحید.
مشکور، محمدجواد، (1357). فرهنگ تطبیقی عربی با زبان‌های سامی و ایرانی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
مصباح یزدی، محمدتقی، (1384). آموزش عقاید، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل سازمان تبلیغات اسلامى.
معرفت، محمدهادی، (1410ق). التمهید فی علوم القرآن، قم: حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت.
 
Allen, Graham (2000). Intertextuality, London: routledge.
Beaugrande, R. de. And W. U. Dressler (1992), Introduction to Text Linguistics, New York: Longman, London.
Crystal, David (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics, Malden: Blackwell Publishing.
Encyclopedia Judaica, (2006). Chief Editor: Fred Skolnik Executive Editor: Michael Berenbaum Thomson Gale/Macmillan, 2nd Edition, Keter Publishing House, Urim Publications.
Gesenius, H. W. F, (1979). Gesenius' Hebrew and Chaldee Lexicon to the Old Testament Scriptures: Numerically Coded to Strong's Exhaustive Concordance, Samuel Prideaux Tregelles(tr.): Baker Book House.
Jastrow, Marcus, (1903). A Dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi, and the Midrashic Literature, Leipzig: W. Drugulin.
Plett, Henrich F. (1991). ed. Intertextuality, Berlin: de Gruyter.
Wilson, William, (1870). The Bible Student´s Guide, United States: Macmillan.
Zammit, Martin R. (2002). A Comparative Lexical Study of Quranic Arabic, Leiden: Brill.