نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 هیئت علمی دانشکده علوم قرآنی تهران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی

3 دانشجوی دکتری دانشگاه اراک

10.22034/isqs.2023.41590.1983

چکیده

از جمله چالش‌ها در ترجمه‌ی عبارات بلیغ قرآن به سایر زبان‌ها، قالب تحت‌الفظی است. گاه عنایت به این سبک از ترجمه در عبارات بلیغ سبب دور شدن از مراد الهی می‌گردد. اسلوب «ما أَدراکَ ما...» یکی از اسالیب بلیغی است که مترجمان در رسایی مراد الهی آن به سایر زبان‌ها دچار چالش شده‌اند. این عبارت نیمه انجماد شده، دارای بار معنایی خاصی است که توجه صرف به معنای تحت‌الفظی آن سبب مغفول ماندن سایر ابعاد این نوع گویش می‌گردد. پژوهش حاضر به روش تحلیلی- توصیفی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به بررسی 45 ترجمه قرآن از قرن سه تا عصر معاصر پرداخته‌است و برآن است که به برگزیده‌ترین حالت وفادار مراد الهی در ترجمه عبارت «ما أَدراکَ ما» دست‌یابد. نتایج نشان می‌دهد گویاترین ترجمه «چه چیز تو را آگاه کرد که .... چیست» است که می‌توان آن را ترجمه ارتباطی قرآن دانست. برخی مترجمان ترجمه‌ وفادار به مراد الهی را حفظ نمودند اما بیشتر ایشان از حیث صرفی نحوی و توجه به یکپارچه بودن این اسلوب بلیغ و ... به خطا رفته‌اند و سبب نارسایی پیام الهی در ترجمه‌ی این اسلوب برای مخاطبان شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical assessment of translators' encounters with the literary style of the term "we perceive ..."

نویسندگان [English]

  • hzohre akhvanmoghadam 1
  • zahra besharati 2
  • zahra ghotbi 3

1 university tehran.quran

2 Allameh Tabataba'i University

3 arak

چکیده [English]

One of the challenges in translating the eloquent passages of the Qur'an into other languages ​​is the literal format. Sometimes this style of translation in eloquent expressions leads to moving away from the divine purpose. The style of "Ma Adraka Ma..." is one of the rhetorical styles that translators have faced challenges in conveying its divine meaning to other languages. This semi-frozen phrase has a special meaning that only paying attention to its literal meaning causes other aspects of this type of dialect to be neglected. The present research has analyzed 45 translations of the Quran from the third century to the contemporary era using library sources using analytical-descriptive method and it is based on The most chosen state of faithfulness to the divine meaning can be achieved in the translation of the phrase "Ma Adraka Ma". The results show that the most expressive translation is "What made you aware that.... What is it" which can be considered as a communicative translation of the Qur'an. Some translators have kept the translation faithful to the divine purpose, but most of them have made mistakes in terms of morphology, syntax and attention to the unity of this .

کلیدواژه‌ها [English]

  • "We's our perception"
  • translation
  • literary style
  • science
  • Quran address
قرآن
آیتی، عبد­المحمد (1374). ترجمه قرآن (آیتی)، تهران: سروش.
آلوسی، محمود (1415). روح المعانی فی تفسیر­القرآن العظیم و السبع­المثانی، به تحقیق علی عبد الباری العطیه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن­عاشور، محمدبن طاهر (1420). تفسیر­ التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة­التاریخ­العربی.
الهی­قمشه­ی، مهدی (1380). ترجمه قرآن (الهی­قمشه­ای)، قم: انتشارات فاطمة الزهراء.
ارفع، سید کاظم (1381). ترجمه قرآن (ارفع)، تهران: مؤسسه تحقیقاتی و انتشاراتی فیض­کاشانی.
اشرفی­تبریزی، محمود (1380). ترجمه قرآن (اشرفی)، تهران: انتشارات جاویدان.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408). روض­الجنان و روح­الجنان فی تفسیر­القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
امین، سیده نصرت (1361). مخزن­العرفان در تفسیر قرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان.
انصاری خوشابر، مسعود (1377). ترجمه قرآن (انصاری)، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
بروجردی، سیدمحمدابراهیم (1366). ترجمه قرآن (بروجردی)، تهران: انتشارات صدر.
بلاغی، سید عبد­الحجت (1386). حجةالتفاسیر و بلاغ­الإکسیر، قم: انتشارات حکمت.
بهرام­پور، ابوالفضل (1385). نسیم حیات، قم: سبحان.
برومند، محمد حسین، معارف، مجید، رجب­زاده، حسین (1384). «بررسی مبانی پرسشگری در قرآن کریم با تأکید بر اهم معانی استفهام»، پژوهش دینی، شماره دوازدهم، زمستان، صص172-195.
پورجوادی، کاظم (1414). ترجمه قرآن (پورجوادی)، تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی.
پاینده ابوالقاسم (بی­تا). ترجمه قرآن (پاینده)، بی­جا.
پروینی، خلیل، فاطمه اکبری­زاد (1392). «آسیب­شناسی زبان­شناختی ترجمه­ی قرآن (بررسی موردی ترجمه­های سوره واقعه»، مجله پژوهش دینی، بهار و تابستان.
جواهری، محمدحسن (1391). روش­شناسی ترجمه قرآن کریم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
جوادی آملی، عبدالله (1396). سخنرانی مکتوب شده تفسیر سوره واقعه، سایت اسراء.
حلبی، علی­اصغر (1380). ترجمه قرآن (حلبی)، تهران:انتشارات اساطیر.
حجتی، سیدمهدی، (1384). گلی از بوستان خدا، قم: انتشارات بخشایش.
خانی رضا/ حشمت­الله ریاضی (1372). ترجمه بیان­السعادة فی مقامات العبادة، تهران: مرکز انتشارات دانشگاه پیام نور.
خواجوی، محمد (1410). ترجمه قرآن (خواجوی)، تهران: انتشارات مولی.
درویش، محی­الدین (1415). اعراب­القرآن­الکریم و بیانه، حمص سوریه: الارشاد.
رشیدالدین میبدی، احمد بن ابی سعد(1371). کشف­الأسرار و عدة الأبرار، تهران: انتشارات امیر کبیر.
رضایی­اصفهانی، محمد­علی و همکاران (1383). ترجمه قرآن (رضایی)، قم: مؤسسه تحقیقاتی فرهنگی دارالذکر.
رهنما، زین­العابدین (1346). ترجمه و تفسیر رهنما، تهران: انتشارات کیهان.
زمخشری، محمود (1407). الکشاف عن حقائق غوامض­التنزیل، بیروت: دارالکتاب­العربی.
سراج، رضا (بی­تا). ترجمه قرآن (سراج)، تهران: شرکت سهامی انتشار.
شوکانی، محمد (1414). فتح­القدیر، دمشق: دار ابن­کثیر.
صادق نوبری، عبدالمجید (1396). ترجمه قرآن (نوبری)، تهران: سازمان چاپ و انتشارات اقبال.
صفارزاده، طاهره (1380). ترجمه قرآن (صفارزاده)، تهران: مؤسسه فرهنگی جهان­رایانه.
صافی، محمد بن عبدالرحیم (1418). الجدول فی اعراب القرآن، دمشق: دارالرشید مؤسسة­الإیمان.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر­القرآن، محمد­باقر موسوی­همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه­ی مدرسین حوزه علمیه قم.
طاهری قزوینی، علی­اکبر (1380). ترجمه قرآن (طاهری)، تهران: انتشارات قلم.
طالقانی، سید محمود (1362). پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار.
طوسی، محمدبن حسن (بی­تا). التبیان فی تفسیرالقرآن، بیروت: دارالاحیاء التراث­العربیه.
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع­البیان فی تفسیر­القرآن، گروه مترجمان، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه (1415). تفسیر نورالثقلین، قم: انتشارات اسماعیلیان.
عاملی، ابراهیم (1360). تفسیر عاملی، تهران: انتشارات صدوق.
علوان، عبدالله بن ناصح (1427). اعراب­القرآن­الکریم (علوان)، به تحقیق جمعی از نویسندگان، طنطاوی مصر: دارالصاحبة للتراث.
عاملی، جعفر مرتضی (1424). تفسیر سوره هل أتی، لبنان: المرکز­الاسلامی للدراسات.
فیض­کاشانی، ملامحسن (1415). تفسیر­الصافی، تهران: انتشارات صدر.
فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر (1420). مفاتیح­الغیب، بیروت: دار احیاء التراث­العربی.
فرزانه، بابک (بی­تا). دایرة­المعارف بزرگ اسلامی، بی­جا.
فارسی، جلال­الدین (1369). ترجمه قرآن (فارسی)، تهران: انجام کتاب.
فولادوند، محمد­مهدی (1415). ترجمه قرآن (فولادوند)، تهران: دارالقرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی).
فیض­الاسلام، سید علی نقی (1378). ترجمه و تفسیر قرآن عظیم، تهران: انتشارات فقیه.
قرشی، سید علی­اکبر (1377). احسن­الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا (1368). تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
قطبی، زهرا، اخوان­مقدم، زهره، رضایی­مقدم، محمد، اخوان­طبسی، محمد­حسین (1398). «کاربرد زبان-شناسی
تاریخی در تحلیل ریشه­شناختی و ساختار ادبی ماده «دری»: بازخوانی اسلوب بیانی «ما اَدراک» در قرآن کریم، مجله مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شماره65، صص253 تا276.
کرباسی، محمد جعفر (1422). اعراب­القرآن (کرباسی)، لبنان: دارالمکتبه و الهلال.
کاویان­پور، احمد (1378). ترجمه قرآن (کاویان­پور)، تهران: سازمان چاپ و انتشارات اقبال.
گرمارودی، بی­نام (1384). ترجمه قرآن (گرمارودی)، تهران: انتشارات قدیانی.
مهدوی کنی، محمدرضا (1397). تفسیر سوره مبارکه قدر، قم: دانشگاه امام صادق.
مکارم­شیرازی، ناصر (1347). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
مکارم­شیرازی، ناصر (1373). ترجمه قرآن (مکارم)، قم: دارالقرآن (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
مستفید، حمید­رضا (1390).  جزء 26 تا 30 قرآن کریم با ترجمه و توضیحات لغوی و ادبی، حنیف، تهران: مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران، تهران.
مشکینی، علی (1381). ترجمه قرآن (مشکینی)، قم: الهادی.
مجتبوی، سید جلال­الدین (1371). ترجمه قرآن (مجتبوی)، تهران: انتشارات حکمت.
معزی، محمد­کاظم (1372). ترجمه قرآن (معزی)، قم: انتشارات اسوه.
میرزا خسروانی، علی­رضا (1390). تفسیر خسروی، تهران: انتشارات اسلامیه.
موسوی همدانی، سید محمدباقر (1374). ترجمه تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه­ی مدرسین حوزه علمیه قم.
مترجمان (1377). ترجمه تفسیر جوامع الجامع، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
مصطفوی، حسن (1380). تفسیر روشن، تهران: مرکز نشر کتاب، تهران.
مصباح­زاده، عباس (1380). ترجمه قرآن (مصباح­زاده)، تهران: سازمان انتشارات بدرقه جاویدان.
مروتی، سهراب (1395). «مقاله بررسی موضوع ترجمه­ی قرآن کریم»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، دوره 3، شماره 6، صص1تا30.
میدانی، نیشابوری، احمد بن محمد (1366). مجمع­الامثال، مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس.
ناظمیان، رضا (1381). روش­هایی در ترجمه از عربی به فارسی، تهران: انتشارات سمت.
نجفی خمینی، محمد­جواد (1398). تفسیر آسان، تهران: انتشارات اسلامیه.
یاسری، محمود (1415). ترجمه قرآن (یاسری)، قم: انتشارات بنیاد فرهنگی امام مهدی (عج).