نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه آموزشی علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه الزهراء، تهران، ایران.

2 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیّت مدرس، تهران، ایران.

3 گروه علوم قران و حدیث دانشگاه الزهرا

10.22034/isqs.2023.43260.2056

چکیده

داستان ابراهیم(ع) از جمله داستان‌های چند‌نسخه‌ای قرآن است که در سوره‌های متعدّد مکّی و مدنی روایت شده است. از آنجا‌که ابراهیم(ع) بنیان‌گذار ادیان توحیدی و نیای یکتا‌پرستان است، شخصیّت او در قرآن کریم و در کتاب مقدّس، مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. نقطه اتّکای پژوهش حاضر مقایسه نسخه مکّی و مدنی گزارش قرآن کریم از داستان ابراهیم(ع) و خانواده اوست. نتیجه‌ای که این مقایسه به دست می‌دهد آن است که برخی پیرفت‌های این داستان به سوره‌های مکّی و برخی به سوره‌های مدنی مختصّ است. برخی نیز میان میان این دو دسته سوره مشترک است و تنها تفاوتی در پیرنگ آنها وجود دارد. تفاوت پیرفت‌های سوره‌های مکّی و مدنی در بیشتر موارد با فضای نزول این دو دسته سوره و فضای حاکم بر دو شهر مکّه و مدینه پیوند می‌یابد. البته نقش مخاطب را نیز نمی‌توان انکار کرد. غلبه پدیده شرک بر فضای اجتماعی مکّه و همچنین فزونی مخاطبان مشرک بر مخاطبان مؤمن، روایت آن دسته از پیرفت‌هایی را می‌طلبد که از مبارزه ابراهیم(ع) با مظاهر شرک حکایت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analytical comparison of the story of Abraham (pbuh) in the Mecan and Medinan suras

نویسندگان [English]

  • sajedeh nabaei 1
  • nosrat nilsaz 2
  • soheila jalali kondori 3

1 Instructor of the Department of Quranic studies and Hadith, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran.

2 Department of Quranic studies and Hadith, Faculty of literature and human sciences, Tarbiat Modares, University, Tehran, Iran.

3 Department of Quranic Studies and Hadith ُ Faculty of Theology and Islamic Sciences ُ Alzahra University ُ Tehran ُ Iran

چکیده [English]

The story of Ibrahim (pbuh) is one of the stories of the Qur'an which is narrated in many Meccan and Medinan suras.Since Abraham (pbuh) is the founder of monotheistic religions and the ancestor of monotheists, her character in the Holy Quran and the Holy Book has been the focus of many researchers.The basis of the current research is the comparison of the Meccan and Medinanversions of the Holy Quran's account of the story of Abraham (pbuh) and her family.The result of this comparison is that some aspects of this story are specific to Meccan surahs and some to Medinan surahs. Some are also common between these two groups of surahs and there is only a difference in their content.The difference between the developments of the Meccan and Medinan surahs in most cases is connected with the atmosphere of revelation of these two groups of surahs and the atmosphere governing the two cities of Mecca and Medina. Of course, the role of the audience cannot be denied either.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibrahim (pbuh)
  • Pirfat
  • Pirang
  • Quranic stories
  • Meccan surahs
  • Medinan surahs
  •  

    • علاوه بر قرآن کریم
    • ابن‌عاشور، محمّد بن طاهر (بی‌تا). التحریر و التنویر، بیروت: موسسه التاریخ.
    • ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408). روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیرالقرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
    • امین، احمد (2012). فجر‌الاسلام، قاهره: موسّسة الهنداوی للتّعلیم و الثقاوة.
    • الزّرقانی، محمد عبد‌العظیم (بی‌تا)، مناهل‌العرفان فی علوم‌القرآن، دار‌ إحیاء‌التراث‌العربی.
    • سیّد قطب شاذلی، ابراهیم (1412). فی ظلال القرآن، بیروت-قاهره: دارالشرق.
    • السّیوطی، جلال الدین (1367). الاتقان فی علوم القرآن ( محمد ابوالفضل ابراهیم، محقّق)، منشورات‌الرّضی-بیدار.
    • ............... (1404). الدّر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
    • الشوکانی، محمد بن علی (1414)، فتح القدیر، دمشق، بیروت: دار ابن‌کثیر، دار الکلم‌الطیّب.
    • صادقی تهرانی، محمد (1365). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن بالسّنة، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
    • الطباطبایی، سید محمدحسین (بی‌تا). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بی‌تا.
    • الطبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
    • الطبری، ابو‌جعفر محمّد بن جریر (1412)، جامع‌البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
    • الطوسی، محمدبن حسن (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • القرطبی، محمد بن احمد (1364)، الجامع الاحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
    • القمی، علی بن ابراهیم (1363). تفسیر القمی، قم: دارالکتاب.
    • الفخر الرّازی، محمد بن عمر (1420). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • کتاب مقدس (1379). کتب العهد العتیق (فاضل خان همدانی و ویلیم گلن مترجم)، تهران: اساطیر.
    • محمّد قطب (1402)، دراسات قرآنیة، دار‌الشروق.
    • المدرسی، محمدتقی (1419). من هدی القرآن، تهران: دار محبی الحسین.
    • معرفت، محمدهادی (بی‌تا)، التمهید فی علوم القرآن، ناشر مؤسسه النشر الاسلامی.
    • معموری، علی (1392). تحلیل ساختار روایت در قرآن، تهران: نگاه معاصر.
    • مغنیه، محمد جواد (1424)، تفسیر‌الکاشف، تهران: دار‌الکتب‌الاسلامیه.
    • موسوی سبزواری، سیّد عبدالأعلی (1409)، مواهب الرّحمان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه اهل‎بیت.

     

     

    مقاله

    • پاکتچی، احمد (1388). آغاز دعوت ابراهیم(ع) در قرآن و مقایسه‌ای با منابع یهودی و مسیحی، صحیفه مبین، (46)، صص 7-40.
    • ملک‌لو، صدیقه، نصرت نیل‌ساز، مهرداد عباسی و خلیل پروینی (1397). تحلیل انتقادی دیدگاه برخی خاورشناسان دربارة تفاوت چهره ابراهیم و اسماعیل در سوره‌های مکی و مدنی، مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، 2 (1)، صص 97-118.
    • نیل‌ساز، نصرت و صدیقه ملک‌لو (1396)، جریان‌شناسی تفاسیر فریقین نسبت به آیه 124 سوره بقره در مسئله امامت، مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، 1(3)، صص 117-130.
    • Firestone, Reuven (2001), Abraham in the Quran, Encyclopedia of the Quran, Brill, Leiden-Boston-Koln, volume 1, pp 5-10.