نوع مقاله : ترویجی

نویسنده

استادیار مرکز معارف اسلامی و علوم انسانی، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران

10.22034/isqs.2023.42730.2033

چکیده

مقدمه و هدف: ایران در مسیر افزایش جمعیت سالمند قرار دارد، بنابراین ممکن است با پدیده‌ای به نام «بحران سالمندی» در آینده روبرو شود. پژوهش کنونی باهدف تعیین مولفه‌های و پیامدهای سالمندی از منظر آیات قرآن و تأثیر آن در فرهنگ اسلامی سامان‌یافته است.
روش: پژوهش حاضر از نوع اسنادی و کتابخانه‌ای است و تابع پژوهش کیفی مبتنی بر تحلیل محتوای آیات قرآن است؛ بدین خاطر تمام آیات، در ارتباط با سالمندی، جمع‌آوری و سپس مورد تحلیل و سازماندهی قرار گرفته است.
نتایج: در قرآن در 9 آیه به دوره سالمندی پرداخته شده و باتوجه‌به مراحل رشد جسمی، شناختی، هیجانی و اجتماعی ظرفیت‌ها را برشمرده است. سپس در قرآن در 8 آیه مسئولیت‌ها و تکالیفی را برای شخص سالمند، خانواده و جامعه مشخص نموده است.
نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد پیش‌آگاهی مرتبط با سالمندی در قرآن، به انسان کمک می‌کند تا ضمن آن که خود را برای چنین مرحله‌ای آماده می‌‌سازد، از دوره توانمندی استفاده بهتری کند تا با رسیدن به حیات معنوی راهی برای کنارآمدن با تنهایی، بیماری و آمادگی برای مرگ در سالمندی را بیابد، سپس شاخص‌های رفتاری دیگران را در ارتباط با سالمند تصریح می‌کند و در پایان به تأثیر مولفه‌های سالمندی در فرهنگ اسلامی پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Examining the components of old age in the Holy Quran and its effects on Islamic culture

نویسنده [English]

  • nooshin chatrchi

Assistant Professor, Center for Islamic Education and Human Sciences, Sharif University of Technology, Tehran, Iran

چکیده [English]

Introduction and purpose: Iran is on the path of increasing the elderly population. the current research is organized with the aim of determining components and consequences of old age base on the verses of the Quran and its influence in Islamic culture.
Method: The current research is of documentary and library type and it is subject to qualitative research based on the analysis of the content of the verses of the Holy Quran.
Results: The period of old age is discussed in 9 verses of the Quran, and according to the stages of physical, cognitive, emotional and social development, capacities are listed. Then, in the Quran, in 8 verses, it has defined tasks for the elderly person, family and society.
Conclusion.The early awareness related to old age in the Quran helps a person to prepare himself for such a stage, to make better use of the empowerment period in order by reaching spiritual life to find a way to cope with loneliness, illness and preparation for death in old age, then it specifies the behavioral indicators of others in relation to the elderly, and at the end, the influence of the components of old age in Islamic culture is discussed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Stages of growth in the Quran
  • age
  • Islamic culture
   قرآن کریم                                                                                                            
ابوالفتوح رازی، جمال‌الدین (1352). تفسیر روح‌الجنان و روح‌الجنان.ج7.به تصحیح و حواشی: مهدی الهی‌قمشه‌ای. تهران: محمدحسن علمی. چ 2.
ابوالفتوح رازی، جمال‌الدین (1352). تفسیر روح‌الجنان و روح‌الجنان.ج9.به تصحیح و حواشی: ابوالحسن شعرانی و علی‌اکبر غفاری. تهران: اسلامیه.
امام علی بن ابی‌طالب، نهج‌البلاغه (1379) (محمد دشتی، مترجم). قم: انتشارات پارسایان.
بتولی، امیرحسین، سی­سختی، مینو (1395). سالمندی سالم. تهران: ارجمند. چ 1.
برک، لورا (1393). روان‌شناسی رشد (از نوجوانی تا پایان زندگی).ج2. مترجم: یحیی سید محمدی. تهران: نشر ارسباران. چ 26.
بهرامی، فاضل، رمضانی فرانی، عباس (۱۳۸۸). «بهداشت روان سالمند در قرآن و حدیث» مجله سالمندی ایران 1388، دوره 4، شماره 1، 70- 83.
پیروزمند، علیرضا (1392). پژوهشی بنیادین در مناسبات دین و فرهنگ. قم: نشر معارف.
ترکانی، سارا (1394). سالمندان: خودکارآمدی و پرستاری. تهران: جامع‌نگر. چ 1.
جوادی آملی، عبدالله (1390). تسنیم.ج14.تحقیق و تنظیم: عبدالکریم عابدینی. قم: اسراء. چ 3.
جوادی آملی، عبدالله (1397). تسنیم. ج 46.تحقیق و تنظیم: حسین اشرفی. قم: اسراء. چ 1.
جوادی آملی، عبدالله (1399). تسنیم. ج57. تحقیق و تنظیم: سعید بندعلی و احسان ابراهیمی. قم: اسراء. چ 1.
جوادی آملی، عبدالله (1399). تسنیم.ج53. تحقیق و تنظیم: احسان ابراهیمی و محمدجواد دشتی و عطاءالله میرزاده. قم: اسراء. چ 1.
جوادی آملی، عبدالله (1400). تسنیم. ج64. تحقیق و تنظیم: روح‌الله رزقی شهرودی و مصطفی خلیلی. قم: اسرا. چ 1.
حبیب­نژاد، احمد (1396). نظام حقوق سالمندان. تهران: انتشارات خرسندی. چ 1.
حر عاملى، محمد بن حسن‏ (1414). هدایه الأمه إلى أحکام الائمه (ع) (ج 5). مشهد: مجمع البحوث الإسلامیه.
حسینی، رقیه السادات، ابراهیمی، محمد اسماعیل، خلخالی، وحید، زمانی، نرگس (1398). «رابطه ترس از مرگ با باورهای مذهبی و اختلالات روانی سالمندان ساکن در سرای سالمندان شهرستان کرج (۱۳۹۳)». سالمند، مجله سالمندی ایران. دوره 14، شماره 2،144-161 .
خزاعی نیشابوری، حسین (1368). روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن.ج13.به تصحیح: محمدجعفر یاحقی، محمدمهدی ناصح. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
خزاعی نیشابوری، حسین (1378). روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن.ج16.به تصحیح: محمدجعفر یاحقی، محمدمهدی ناصح. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی. چ 2.
خوانساری، جمال‌الدین محمد(۱۳۶۶). شرح آقا جمال‌الدین خوانساری بر غررالحکم و درر الکلم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دوبوار، سیمون (1365). کهنسالی. مترجم: محمدعلی طوسی. تهران: شباویز. چ 1.
دهخدا، علی­اکبر (1377). لغت­نامه دهخدا. زیر نظر محمد معین، سید جعفر شهیدی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران - مؤسسه لغت­نامه دهخدا.
رامتین، ایرج (1387). ضرب­المثل­های رایج ایرانی. تهران: نشر سنبله.
زریاب خویی، عباس(1377). دایره المعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
زمخشری، محمود بن عمر(؟). الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل. الجزء الرابع. بیروت: دارالکتاب العربی.
سند ملی سالمندان کشور مصوب 1399. شورای ملی سالمندان.
شجاعی، محمدصادق (۱۳۹۷). روان‌شناسی در قرآن و حدیث (جلد ۱). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
صادقی ارزگانی، محمدامین (1401). «کرامت سالمندان از منظر آیات و روایات». فصلنامه ره‌توشه. شماره 9، 57-66.
صادقی، رضوان‌الله، خواجه وند، فریبا، بابایی، محمدرضا (1395). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. تهران: انتشارات ساکو. چ 1.
طباطبایی، محمدحسین (۱۳۷۶). تفسیر المیزان (محمدباقر موسوی همدانی، مترجم). تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی .
طبرسی، ابوعلی فضل (1380). ترجمه تفسیر مجمع‌البیان. تحقیق و نگارش: علی کرمی. تهران: فراهانی. چ 1.
عباس‌پور، زهرا، طباطبایی امین، طاهره سادات (1398). «آداب تعامل مثبت جامعه با سالمندان بر اساس آموزه‌های قرآن و روایات». پژوهش‌های نوین در آموزه‌های قرآن و سنت، شماره 4، 117-144.
فخرزاده، حسین، سلطانی مهاجر، حوریه (۱۳۹۶). «جایگاه سالمندان و مراقبت از سلامت آنها در اسلام». فصلنامه علمی‌پژوهشی طب و تزکیه. دوره ۲۶، شماره ۲، ۹۷-۱۰۴ .
فوندا، جین (1391). بهترین زمان. مترجم: سیمین موحد. تهران: کتاب‌سرای تندیس. چ 1.
کاشفی، محمدرضا (1394). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی. چ 5.
کافی، مجید (1392). فرهنگ دینی: مفاهیم، نظریه­ها و راهکار­ها. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چ 1.
کرمی قهی، محمدتقی، بابایی، حبیب‌الله (1386). جستاری نظری در باب تمدن. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. چ 1.
لازاروس، ریچارد اس (1393). دوران سالمندی و کنارآمدن با آن. مترجم: شعله آتشین. تهران: اوحدی. چ 1.
مجیدی، عبدالحمید (1378). طب سالمندان و مسائل سالمندی. تهران: انتشارات خوشه. چ 2.
مطهری، مرتضی (1390). کلیات علوم اسلامی.ج1. تهران: انتشارات صدرا. چ 46.
مطهری، مرتضی (1385). یادداشت­ها.ج6. تهران: انتشارات صدرا. چ 3.
مطهری، مرتضی (1389). آشنایی با قرآن. ج14. تهران: انتشارات صدرا. چ 1.
مکارم شیرازی، ناصر (1382). تفسیر نمونه.ج18.تهران: دارالکتب الاسلامیه. چ 21.
ولایتی، علی‌اکبر (1386). فرهنگ و تمدن اسلامی. قم: دفتر نشر معارف. چ 5.
یکتایی، مجید(؟). تاریخ‌تمدن و فرهنگ. تهران: انتشارات گوتنبرگ.