پژوهشی
مطالعات قرآنی
فاطمه احمدوند
چکیده
ثعالبی از پرکارترین ادیبان عربی‌نگار ایران بوده است. وی که با بزرگان سیاسی دولت‌های ایرانی هم‌نشینی داشته، دو اثر تحفه-الوزارء و آداب‌الملوک را با موارد متعددی از اقتباس‌های قرآنی در اندیشه سیاسی تحریر کرده است. پژوهش حاضر با بررسی و دسته‌بندی اقتباس‌های قرآنی این دو اثر، براساس رهیافت توانش ارتباطی دل‌هایمز که بر اهمیت فضای ...
بیشتر
ثعالبی از پرکارترین ادیبان عربی‌نگار ایران بوده است. وی که با بزرگان سیاسی دولت‌های ایرانی هم‌نشینی داشته، دو اثر تحفه-الوزارء و آداب‌الملوک را با موارد متعددی از اقتباس‌های قرآنی در اندیشه سیاسی تحریر کرده است. پژوهش حاضر با بررسی و دسته‌بندی اقتباس‌های قرآنی این دو اثر، براساس رهیافت توانش ارتباطی دل‌هایمز که بر اهمیت فضای گفتمانی زایش هر متن تکیه دارد و با فهم تاریخی- فرهنگی پژوهشهای آذرتاش آذرنوش در باب چالش فارسی و عربی در عصر ثعالبی، نشان داده است که کارکرد اقتباس‌های قرآنی ثعالبی تفسیر و ترویج اندیشههای دینی نبوده است، بلکه او در چارچوب فرهنگ بزرگان سیاسی عربگرا، از اقتباس قرآنی بهعنوان ابزار ادبی برای کارکرد ارتباطی و عامل ایجاد حداکثر ارتباط با مخاطب و تسهیل گفتمانی این ارتباط بهره جسته است. به عبارت دیگر، این پژوهش نقش بافتار فرهنگی – گفتمانی در رویکرد به استفاده از اقتباس قرآنی در این دو اثر از ثعالبی را نشان داده است. شیوه این پژوهش کتابخانه‌ای و روش آن توصیفی-تحلیلی بوده است و از تحلیل تاریخی نیز برای شناخت زمینههای بحث استفاده شده است.
پژوهشی
مطالعات قرآنی
مریم پیروان؛ احمد پاکتچی؛ عباس اشرفی؛ علی رضا فخاری
چکیده
کارکرد همدلی یکی از کارکردهای شش‌گانة زبان است که در فهم متن و رفع موانع فهم مراد گویندة متن به ما کمک می‌کند. از دیدگاه رومن یاکوبسن، هر یک از این کارکردها به یکی از عناصر دخیل در انتقال پیام مربوط می‌شوند؛ یعنی فرستندة پیام، گیرندة پیام، موضوع پیام، خود پیام، رسانه یا کانال انتقال پیام و رمزگان، و به ترتیب کارکردهای عاطفی، ترغیبی، ...
بیشتر
کارکرد همدلی یکی از کارکردهای شش‌گانة زبان است که در فهم متن و رفع موانع فهم مراد گویندة متن به ما کمک می‌کند. از دیدگاه رومن یاکوبسن، هر یک از این کارکردها به یکی از عناصر دخیل در انتقال پیام مربوط می‌شوند؛ یعنی فرستندة پیام، گیرندة پیام، موضوع پیام، خود پیام، رسانه یا کانال انتقال پیام و رمزگان، و به ترتیب کارکردهای عاطفی، ترغیبی، ارجاعی، شعری، همدلی و فرازبانی نام دارند. کارکرد همدلی زمانی مطرح است که در یک ارتباط، کانال و مجرای ارتباطی مورد توجه است.مسألة این پژوهش دست یافتن به پاسخ این پرسش است که آیا کارکرد همدلی در قرآن وجود دارد یا نه و اگر وجود دارد فراوانی و تنوع آن در آیات مکی و مدنی چگونه است. همین طور هدف بررسی دیدگاه مفسران مسلمان دربارة این دست آیات است. با مطالعة جزء 1 قرآن به عنوان آیات مدنی و بخش های مکی جزء 30، با روش تحلیلی-توصیفی، به این نتیجه رسیدیم که اولا آیات دارای کارکرد همدلی در قرآن وجود دارد و ثانیا فراوانی و تنوع این نوع کارکرد در آیات مکی بیش از آیات مدنی است. همچنین به این نتیجه رسیدیم که در تفاسیر سنتی قرآن مطالبی ناظر به این کارکرد می‌توان یافت.
ترویجی
مطالعات قرآنی
نوشین چترچی
چکیده
مقدمه و هدف: ایران در مسیر افزایش جمعیت سالمند قرار دارد، بنابراین ممکن است با پدیده‌ای به نام «بحران سالمندی» در آینده روبرو شود. پژوهش کنونی باهدف تعیین مولفه‌های و پیامدهای سالمندی از منظر آیات قرآن و تأثیر آن در فرهنگ اسلامی سامان‌یافته است.روش: پژوهش حاضر از نوع اسنادی و کتابخانه‌ای است و تابع پژوهش کیفی مبتنی بر تحلیل ...
بیشتر
مقدمه و هدف: ایران در مسیر افزایش جمعیت سالمند قرار دارد، بنابراین ممکن است با پدیده‌ای به نام «بحران سالمندی» در آینده روبرو شود. پژوهش کنونی باهدف تعیین مولفه‌های و پیامدهای سالمندی از منظر آیات قرآن و تأثیر آن در فرهنگ اسلامی سامان‌یافته است.روش: پژوهش حاضر از نوع اسنادی و کتابخانه‌ای است و تابع پژوهش کیفی مبتنی بر تحلیل محتوای آیات قرآن است؛ بدین خاطر تمام آیات، در ارتباط با سالمندی، جمعآوری و سپس مورد تحلیل و سازماندهی قرار گرفته است.نتایج: در قرآن در 9 آیه به دوره سالمندی پرداخته شده و باتوجهبه مراحل رشد جسمی، شناختی، هیجانی و اجتماعی ظرفیتها را برشمرده است. سپس در قرآن در 8 آیه مسئولیتها و تکالیفی را برای شخص سالمند، خانواده و جامعه مشخص نموده است.نتیجهگیری: به نظر میرسد پیشآگاهی مرتبط با سالمندی در قرآن، به انسان کمک می‌کند تا ضمن آن که خود را برای چنین مرحلهای آماده میسازد، از دوره توانمندی استفاده بهتری کند تا با رسیدن به حیات معنوی راهی برای کنارآمدن با تنهایی، بیماری و آمادگی برای مرگ در سالمندی را بیابد، سپس شاخصهای رفتاری دیگران را در ارتباط با سالمند تصریح می‌کند و در پایان به تأثیر مولفه‌های سالمندی در فرهنگ اسلامی پرداخته شده است.
پژوهشی
مطالعات قرآنی
هادی ساعدی؛ مجید معارف
چکیده
از منظر علامه طباطبایی سوره مجموعه‌ای از آیات با غرض معین اطلاق می‌شود. غرض به معنای مقصود خداوند از نزول سوره، اصلی‌ترین محور معرفی و شناخت سوره و عامل تمایز میان سوره‌هاست. با توجه به اهمیت موضوع غرض سورهها و تأکید علامه بر این موضوع، این تحقیق به بررسی خصوصیات غرض و کارکردهایش در خلال تفسیر آیات و سورهها در المیزان فی تفسیر ...
بیشتر
از منظر علامه طباطبایی سوره مجموعه‌ای از آیات با غرض معین اطلاق می‌شود. غرض به معنای مقصود خداوند از نزول سوره، اصلی‌ترین محور معرفی و شناخت سوره و عامل تمایز میان سوره‌هاست. با توجه به اهمیت موضوع غرض سورهها و تأکید علامه بر این موضوع، این تحقیق به بررسی خصوصیات غرض و کارکردهایش در خلال تفسیر آیات و سورهها در المیزان فی تفسیر القرآن پرداخته است. در این تحقیق مشخص شد غرض می‌تواند حالت‌های متعدد (اصلی و تبعی) داشته و یا اینکه دارای مراتب و سطوح مختلف باشد. همچنین کشف غرض سورهها در کارکرد برون‌سوره‌ای، عامل تبیین تمایز سورهها، تعیین ارتباط میان سورهها و جایگاه سورهها به نسبت یکدیگر است. در بررسی‌های درون سوره‌ای می‌توان، ابعاد یکپارچگی ادبی و کلامی آیات یک سوره و پیوستگی‌های غیرخطی موجود در ساختار سوره را به کمک غرض و با محوریت آن کشف نمود. پیوستگی‌های غیر خطی شامل ارتباط جملات معترضه، ارتباط‌های حُکمی میان آیات، تطفّل و بیان زیرموضوعات یک موضوع، و تناسب داستان‌ها و بسمله سوره با غرض سوره. کارکرد مهم دیگر غرض در تفسیر آیات در موضوعات استخراج مفهوم واژگان آیات، تعیین مصادیق آیات، تحلیل ادبی آیات و بررسی وجه تمایز تفسیر دو آیه مشابه در دو سوره متفاوت، قابل مشاهده است.
پژوهشی
مطالعات قرآنی
ستاره طهرانی؛ ارسطو میرانی؛ طاهره حاج ابراهیمی
چکیده
هوش هیجانی به عنوان یکی از مهم ترین اکتشافات محققان حوزه روانشناسی، در دهه های اخیر می باشد که شناخت و پرورش آن تاثیر چشمگیری در ارتقا ابعاد مختلفی از زندگی جامعه بشری گذاشته است.در مقاله حاضر امکان وجود مولفه های هوش هیجانی(عاطفی) به عنوان دروازه ورود به هوش معنوی و از منظر یک دین پژوه مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر یک مورد اسنادی ...
بیشتر
هوش هیجانی به عنوان یکی از مهم ترین اکتشافات محققان حوزه روانشناسی، در دهه های اخیر می باشد که شناخت و پرورش آن تاثیر چشمگیری در ارتقا ابعاد مختلفی از زندگی جامعه بشری گذاشته است.در مقاله حاضر امکان وجود مولفه های هوش هیجانی(عاطفی) به عنوان دروازه ورود به هوش معنوی و از منظر یک دین پژوه مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر یک مورد اسنادی ، کتابخانه ای است که در ابتدا به صورت خلاصه به توضیح مفاهیمی چون هوش و هوش هیجانی میپردازد و سپس از میان پانزده مولفه ای که بار- اون به عنوان شاخص های هوش هیجانی معرفی می کند؛ دو مولفه انعطاف پذیری و قاطعیت را که به ظاهر متضاد با هم دیگر هستند؛ به صورت موردی در کل قرآن کریم مورد بررسی قرار میدهد. نتایج این تحقیق نشان میدهد که هر دوی این مولفه ها در قالب توصیه الهی به حضرت محمد و مومنین به قرآن بیان شده و همچنین در گفتار و رفتار بعضی از شخصیتهای نام برده شده در قرآن چون ابراهیم پیامبر دیده می شود.
پژوهشی
مطالعات قرآنی
نفیسه مرادی؛ فاطمه علایی رحمانی؛ سید محمد هادی گرامی؛ زهرا صرفی
چکیده
مفسران مقصود از «قانت» در آیات مختلف قرآن را مطیع در برابر خدا بیان کرده‌اند؛ اما قانت بودن زنان در آیه 34 سوره نساء با سیاق روابط میان زوجین، باعث شده تا فهم ایشان از انگاره «قانتات»، به سمت اطاعت زن از مرد سوق داده شود؛ درحالی‌که چنین فهمی در آیه پنج سوره تحریم که آن هم سیاقی مبتنی بر روابط زوجین دارد، رخ نداده است. پژوهش ...
بیشتر
مفسران مقصود از «قانت» در آیات مختلف قرآن را مطیع در برابر خدا بیان کرده‌اند؛ اما قانت بودن زنان در آیه 34 سوره نساء با سیاق روابط میان زوجین، باعث شده تا فهم ایشان از انگاره «قانتات»، به سمت اطاعت زن از مرد سوق داده شود؛ درحالی‌که چنین فهمی در آیه پنج سوره تحریم که آن هم سیاقی مبتنی بر روابط زوجین دارد، رخ نداده است. پژوهش حاضر بهدنبال پاسخ به این پرسش است که «تاریخ انگاره «قانتات» در تفاسیر چگونه بوده و چه تحولات گفتمانی را پشتسر گذاشته است؟». با بررسی معنای «ق ن ت» در سه بخش ادراکی پیشاقرآنی، قرآن و تفاسیر، و کشف گفتمان‌های ذیل انگاره «قانتات» در آیات 34 سوره نساء و پنج تحریم، چنین نتیجه می‌شود که پیدایی گفتمان مستقل و منحصربهفرد «زنان فرمانبر همسر» علاوه بر گفتمان «زنان فرمانبر خداوند» در ذیل آیه 34 سوره نساء به دلیل همسانانگاری معنای «قانت» با «مطیع» است. درحالی‌که در ادراک پیشاقرآنی، بهمعنای تحت انقیاد کامل درآمدن و تسلیم محض بودن با هدف رسیدن به مقصود خاصی است که یقیناً چنین چیزی از زنان در برابر مردان انتظار نمیرود؛ اما چون در تفاسیر معنای آن به مطیع بودن تغییر یافته منجربه پیدایی گفتمان «زنان فرمانبر همسر» شده است.
