مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی

«تحلیل کارکرد همدلی نظریه زبانی یاکوبسن در سوره های مدنی و مکی (مطالعه موردی: جزء نخست و سی‌ام)»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

مریم پیروان 1
احمد پاکتچی 2
عباس اشرفی 3
علی رضا فخاری 4

1 دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشیار علوم قرآن و حدیث، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

3 دانشیار الهیات و معارف اسلامی - علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی

4 دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی

https://doi.org/10.22034/isqs.2024.46965.2212
چکیده
کارکرد همدلی یکی از کارکردهای شش‌گانة زبان است که در فهم متن و رفع موانع فهم مراد گویندة متن به ما کمک می‌کند. از دیدگاه رومن یاکوبسن، هر یک از این کارکردها به یکی از عناصر دخیل در انتقال پیام مربوط می‌شوند؛ یعنی فرستندة پیام، گیرندة پیام، موضوع پیام، خود پیام، رسانه یا کانال انتقال پیام و رمزگان، و به ترتیب کارکردهای عاطفی، ترغیبی، ارجاعی، شعری، همدلی و فرازبانی نام دارند. کارکرد همدلی زمانی مطرح است که در یک ارتباط، کانال و مجرای ارتباطی مورد توجه است.مسألة این پژوهش دست یافتن به پاسخ این پرسش است که آیا کارکرد همدلی در قرآن وجود دارد یا نه و اگر وجود دارد فراوانی و تنوع آن در آیات مکی و مدنی چگونه است. همین طور هدف بررسی دیدگاه مفسران مسلمان دربارة این دست آیات است. با مطالعة جزء 1 قرآن به عنوان آیات مدنی و بخش های مکی جزء 30، با روش تحلیلی-توصیفی، به این نتیجه رسیدیم که اولا آیات دارای کارکرد همدلی در قرآن وجود دارد و ثانیا فراوانی و تنوع این نوع کارکرد در آیات مکی بیش از آیات مدنی است. همچنین به این نتیجه رسیدیم که در تفاسیر سنتی قرآن مطالبی ناظر به این کارکرد می‌توان یافت.

کلیدواژه‌ها

کارکرد همدلی زبان
رومن یاکوبسن
تفسیر قرآن
سوره‌های مکی و مدنی

موضوعات

عنوان مقاله English

Analysis of Phatic function of Jakobson in medinan and mecan Surah in the first and the last parts of Qoran

نویسندگان English

Maryam Peyrovan 1
Ahmad Pakatchi 2
abas ashrafi 3
Alireza Fakhari 4
1 Ph.D. student in Quran and Hadith Sciences, Faculty of theology and Islamic studies, Allameh Tabatabai university
2 Associate Professor in Quran and Hadith science, Institute for Humanities and Cultural Studies
3 Associate Professor of Theology and Islamic Education - Quranic Sciences and Hadith, Allameh Tabataba'i University
4 Associate Professor of Quran and Hadith Sciences, Allameh Tabataba'i University
چکیده English

The phatic function is one of the six functions of language that helps us understand the text . From the point of view of Roman Jakobson, each of these functions is related to one of the elements involved in the transmission of the message; they are called emotive, conative, referential, poetic, pathic and metalinguistic functions. The phatic function is when the communication channel is considered. The issue of this research is to find the answer to the question whether the phatic function exists in the Qur'an or not, and if so, how abundant and diverse it is in the Meccan and Madani verses. Likewise, the aim is to examine the views of Muslim commentators on these verses. By studying part 1 of the Qur'an as Madani verses and the Meccan parts of part 30, with an analytical-descriptive method, we came to the conclusion that, firstly, there are verses with the phatic function in the Qur'an, and secondly, the frequency and variety of this type of function in the Meccan verses is more than in the Madani verses. Also, we came to the conclusion that in the traditional interpretations of the Qur'an, we can find materials related to this function.

کلیدواژه‌ها English

pathic function of language
Roman Jakobson
Qur'an interpretation
Meccan and Madani surahs

  1.  

    1. قرآن کریم
    2. ابن عطیه، عبد الحق بن غالب (1422‌ق.)، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، 6 جلد، چاپ اول، بیروت، دارالکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون.
    3. آهی، محمد؛ فیضی، مریم(1392)، «نقش­های شش­گانة زبانی در ادبیات تعلیمی با تکیه بر یکی از قصاید سنایی»، پژوهش­نامة ادبیات تعلیمی، شمارة 20، ص 219-187.
    4. رزقی، حوریه (2015) «الوظیفة التنبیهیة فی وصایا لقمان من منظور التبلیغ»، أبحاث فی اللغة و ألادب الجزائری، ص 88-69.
    5. زمخشری، محمود بن عمر (1407‌ق.)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، ترجمة مصطفی حسین احمد، 4 جلد، چاپ سوم، بیروت، دارالکتاب العربی.
    6. سوزن‌چی کاشانی، راضیه (1390)، «پایان نامه: نشانه‌شناسی نمادهای بهشت در قرآن کریم بر مبنای الگوی کارکردهای شش‌گانة رومن یاکوبسن»، راهنما احمد پاکتچی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
    7. طباطبایی، محمد‌حسین (1374ش)، ترجمة تفسیر المیزان، مترجم محمدباقر موسوی، 20 جلد، چاپ پنجم، قم، جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، دفتر انتشارات اسلامی.
    8. طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1372‌ش.)، ترجمة تفسیر مجمع البیان، مترجم حسین نوری همدانی، 10 جلد، چاپ سوم، تهران، ناصرخسرو.
    1. گرجی، مصطفی؛ نورالدین‌اقدم، یحیی (1396)، «ایوان مدائن در ترازوی ارتباط، بررسی و تحلیل قصیدة «ایوان مدائن» براساس نظریة ارتباطی یاکوبسن»، بلاغت کاربردى و نقد بلاغى، شمارة 3، ص 126-109.
    1. گیرو، پی‌یر (1392) نشانه شناسی، مترجم محمد نبوی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات آگاه.
    2. مدفونی، فاطمه‌الزهراء (2011)، «پایان‌نامه: الأدوات التنبیهیة وظائفها اللغویة وأغراضها البلاغیة»، جامعة العربی بن مهیدی، کلیة الاداب واللغات والعلوم اإلجتماعیة واإلانسانیة أم البواقی، قسم اللغة العربیة وآدابها.
    3. هاشمی،احمد (1384)، جواهر البلاغه، محمود خرسندی و حمید مسجدسرایی، 1 جلد، چاپ اول، قم، نشر حقوق اسلامی.
    4. یاکوبسن، رومن فالر، راجر، لاج، دیوید (1369)، زبان شناسی و نقد ادبی (مجموعه مقالات)، ترجمة مریم خوزانی و حسین پاینده، چاپ اول، تهران، نشر نی.
    5. یثربی، چیستا (1390)، «پایان نامه: جملات پرسشی در نقش همدلی در زبان فارسی»، راهنما کوروش صفوی، دانشگاه علامه طباطبایی.
    6. یوسفی، سیده فائزه (1391)، «پایان نامه: بررسی مقابله­ای کارکرد نقش همدلی در زبان­های فارسی و انگلیسی»، راهنما کامبیز محمود زاده، دانشگاه علامه طباطبایی.

    منابع انگلیسی

     

    1. Coupland/ Coupland/ D. Robinson, Justine/ Nikolas/ Jeffrey (1992),” "How Are You?": Negotiating Phatic Communion”, Language in Society, n.2, pp. 207-230.
    2. Jakobson, Roman (1960), “linguistics and poetics”, Cabridge: Massachusetts institute of Technology Press., pp. 350-377.
    3. Jakobson, Roman (1976), “Metalanguage as a linguistic problem”, Különtenyomat a Nyelvtudományi Közlemënyek,Kötetének 2
    4. Jakobson, Roman (1988), Langguage in literature, Belknap Press
    5. Naderi, Naeime (2017), “Analysis of Phatic Utterances in Fictional Dialogue: A Case study of Austen’s Persuasion”, Jostarnameh Comparative Literature, n.1, pp. 126-140.
    6. Noronha /Malshe, Emelia/ Milind (2015), “The Phatic Function and the Socializing Element of Personal Blogs”, World Academy of Science, Engineering and Technology International Journal of Humanities and Social Sciences, n.8, pp. 2744-2750.

    منبع اینترنتی

    الجمیلی، عدنان جاسم محمد (2017)، «الوظیفة الانتباهیة فی قصة النبی موسى والخضر علیهما السلام مقاربة أسلوبیة فی ضوء النظریة التواصلیة عند جاکبسون»،  المؤتمر الدولی السابع للغة العربیة، ص160-169، https://www.researchgate.net/publication

  • تاریخ دریافت 09 مهر 1402
  • تاریخ بازنگری 22 آذر 1402
  • تاریخ پذیرش 13 دی 1402

صفحه اصلی

راهنمای نویسندگان

ارسال مقاله

داوران

تماس با ما