نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر پسادکتری، الهیات، علوم قرآن و حدیث، استاد مدعو دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران.

2 دکتری علوم قرآن و حدیث، استادیار دانشگاه جامع علمی کاربردی، تهران، ایران

چکیده

اندیشه­ها و دانش‌ها پیامدی از نحوه زیست و همبسته به منافع، بدآیندها، خوشایندها و سایر مؤلفه­های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در بافتار تاریخ است. در این میان ناهمسانی فهم قرآن کریم در پیوند با تغییروتحول معارف انسانی و سایر مؤلفه­های فرهنگی و اجتماعی در توالی زمانی است. با توجه به جریان­های ناهمسان فکری در سدة آغازین که برآمده از عناصر متفاوت و شیوه روی­آوری به نهاد قدرت بود، مبانی و زوایای دید ویژه­ای را ایجاد نمود که درپی آن گونه­های متفاوت فهم متن را ایجاد کرد. بر این اساس جستار حاضر درپی پاسخ به پرسش چرایی گونه­های فهم متن قرآن­کریم در سده نخست هجری است. این پژوهه باشیوه توصیفی و تاریخی، با مؤلفه­های اگزیستانسیالیسم و تکیه بر اسناد کتابخانه­ای تلاش کرده تا پاسخ این پرسش را در داد وستد بینامتنی با گفتمان­های متعدد ومؤلفه­های در پیوند آن بسان تاریخ، ریشه­ها، نسبت­ها، ارتباطات، تعاملات، اثرمندی­ها و وابستگی­ها به عناصر قبیله­ای و نژادی که هرکدام معطوف به قدرت است، جستجو نماید. مؤلفه­های بازگفته از یافته­های پژوهش در تعیین بخشی نوع اندیشه­اندورزی مفسران و ازعوامل مؤثر در گونه­های فهم متن در این سده دانسته شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Different components in the typology of understanding the revelation text in the first century of Hijri

نویسندگان [English]

  • Ghasem Mohseni mary 1
  • Soleyman Abbasi 2

1 Post-doctorate student, theology, Quran and Hadith sciences, visiting professor at Islamic Azad University, Islamshahr, Iran

2 phD in Quran and Hadith sciences, Member of the academic staff of the University of Applied Sciences (13th grade assistant professor)

چکیده [English]

Thought and knowledge is a consequence of the way of life and is related to the interests of the bad and the good of people and other cultural, social and political components in the context of history. The change and evolution of human knowledge and other cultural and social components made people's understanding of the revelation text heterogeneous. Due to the disparate currents of thought in the early century, which arose from different elements and ways of approaching the institution of power, she created special foundations and angles, which created different types of understanding of the text. Therefore, the present research seeks to answer the question of why the types of understanding of the text of the Holy Quran in the first century of Hijri. This descriptive and historical research, based on library documents, has tried to answer this question in an intertextual way with multiple discourses and components related to it, such as history, roots, relationships, communication, interactions, effectiveness and Dependences on tribal and racial elements, which determine the type of interpretation of the commentators, were searched as effective factors in the understanding of the text in this century.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interpretation
  • text comprehension
  • power
  • discourse
  • typology
آرکون، محمد. (1394). دانش اسلامی، ترجمه عبدالقاهر سواری، تهران: نسل آفتاب.
ابن الأثیرالجزرى، عزالدین أبوالحسن على بن محمد. (1385/1965). الکامل فی التاریخ، بیروت: دارصادر.
ابن بابویه، محمدبن علی. (1378). عیون أخبار الرضا علیه السلام، ‏محقق/مصحح: مهدى‏ لاجوردى، تهران‏: نشر جهان‏.
ابن بابویه، محمدبن علی. (1386). علل الشرایع، قم: مکتبة الداوری.
ابن بابویه، محمدبن علی. (1398). التوحید (للصدوق)، محقق/مصحح، هاشم‏ حسینى، قم: جامعه مدرسین‏
ابن حجرعسقلانی، احمدبن علی. (1415). الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق عادل احمد الموجود و علی محمد معوض، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن حجرعسقلانی، احمدبن‌علی. (1404).لسان المیزان، بیروت: دارالفکر.
ابن حنبل، احمد. (بی­تا). المسند، بیروت: دارالصادر.
ابن سعد، محمد بن سعد. (1408). الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادرعطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن. (1404). مقدمة ابن الصّلاح فی علوم الحدیث، به کوشش صلاح بن محمد بن عویضـه، بیـروت: دارالکتـب العلمیه.
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله. (1414). جامع بیان العلم وفضله، به کوشش ابی الشبال، ریاض: دارابن جوزی.
ابن عساکر دمشقی ، ابوالقاسم علی بن حسن. (1415). تاریخ مدینه دمشق الکبیر، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالفکر.
ابن قتیبه، ابومحمد عبدالله بن مسلم. (بی­تا). تأویل مختلف الحدیث، بیروت، دارالکتب العلمیة.
ابن قدامه مقدسی، عبدالله. (بی­تا). تحقیق گروهی ازعلما، بیروت: دارالکتاب العربی.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. (1418). تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن ماجه، أبوعبدالله محمدبن یزید القزوینی. (1401). السنن، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، قم: دارالفکر.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1413). لسان العرب، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌حزم، علی بن احمد. (1403 ق). جمهره انساب‌العرب، بیروت: دارالکتب‌العلمیه.
ابی طلحه، علی. (1411/1991). صحیفه علی بن ابی طلحه عن ابن عباس فی تفسیرالقرآن الکریم، قاهره: چاپ راشد عبدالمنعم رجال.
احمد امین. (1969 م). فجر الاسلام، بیروت: دارالکتب العربی.
بخاری، محمدبن اسماعیل. (1398). التاریخ الکبیر، بیروت: دارالکتب العلمیه.
البلاذرى، أحمدبن یحیى بن جابر. (1414). انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلى، بیروت: دارالفکر.
بیضون، ابراهیم. (1379). رفتارشناسی امام علی (ع) درآیینه تاریخ، ترجمه علی اصغر محمدی سیجانی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بیهقی، أحمدبن حسین. (1421). السنن الکبرى، بیروت: دارالکتب العلمیه.
پاکتچی، احمد. (1377). «اسلام، اندیشه های فقهی در سده­های نخسـت هجـری»، تهران: دائرة المعـارف بزرگ اسلامی.
پاکتچی، احمد. (1383). بصره فقه، ج 12، تهران: دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
جارالله، زهدی. (1990 م). المعتزله، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
جعفری، سیدحسین محمد. (1384). تشیع درمسیر تاریخ، ترجمه سید محمدتقی آیت اللهی، چاپ سوم، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
جوده، جمال. (1382). اوضاع اجتماعی-اقتصادی موالی در صدر اسلام، ترجمه مصطفی جباری و مسلم زمانی، تهران: نشر نی.
حجت، هادی. (1383). «اصحاب حدیث، حدیثگرایی وحدیث زدگی»، فصلنامه علوم و حدیث، شماره 34، صص 98-117. http://ensani.ir/file/download/article/20120426135745-3094-208.pdf
حلبی، علی بن إبراهیم بن أحمد. (1427). سیرة الحلبیّه، بیروت:دارالکتب العلمیه.
حمیری کلاعی، ابوالربیع. (1420). الاکتفاء بما تضمنه من مغازی رسول‌الله (ص) و الثلاثة الخلفاء، بیروت: دارالکتب العلمیه.
خطیـب بغـدادی، احمـد. (1349 ق). تاریخ بغداد، قـاهره: مطبعة السعاده.
خطیب بغدادی، احمد. (1422/2001). تاریخ مدینه السلام، المقدمه و الخطط بشار عواد معروف، بیروت: دارالغرب الاسلامی.
خفاجی، حکمت عبید. (1383). الامام الباقر و أثره فی التفسیر، بیروت: مؤسسة البالغ.
خلیفه بن خیاط. (1415). تاریخ خلیفه بن خیاط، تحقیق فواز، بیروت: دارالکتب العلمیه.
دارمی، عبدالله. (1349). السنن، به کوشش فواز احمد زمرلی و خالد السبع العلمی، بیروت: دارالکتاب العربی.
دمشقی، یوحنا. (1997). الهرطقة المنة، بی­جا: بی­نا.
دنی، فردریک ماتیوس. (1390). امت وجامعه، ترجمه فرهنگ مهروش، درضمن دایرة المعارف قرآن، تهران: انتشارات حکمت.
دینوری، ابو­حنیفه. (1368). اخبارالطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، قم: منشورات‌الرضی.
ذهبی، محمد. (1406). المصار ذوات الثار، به کوشش قاسم علی سعد، بیروت: دارالبشائر الاسلامیه.
ذهبی، محمد. (1414). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، تحقیق عمرعبدالاسلام تدمری، چاپ پنجم، بیروت: دارالکتاب العربی.
زحیلی، وهب. (بی­تا). الفقه‌ الاسلامی و ادلته، بیروت: دارالفکر.
زرقانى، محمّد. (1415). مناهل العرفان فى علوم‏القرآن، بیروت: دارالکتب العربى.
سارتر، ژان پل. (1386). اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمه رحیمی، تهران: انتشارات نیلوفر.
سامی نشار، علی. (2008). نشأة الفکر الفلسفی فی الاسلام، مصر: دارالسلام.
سبحانی، جعفر. (بی­تا). بحوث فی الملل و النحل، قم: مؤسسة النشرالاسلامی.
سلقینی، عبدالله بن محمد. (1407/ 1986). حبرالامة ابن عباس و مدرسة فی التفسیر، بیروت: بی­نا.
شافعی، محمد بن ادریس. (1358). الرسالة، به کوشش احمد محمـد شـاکر، قاهره: مکعبة مصطفی البابی الحلبی.
شوقی، ابوخلیل. (1415). الحضارة العربیة الاسلامیة، دمشق: دارالفکر.
صفوی، کورش. (1383). درآمدی برمعنی­شناسی، تهران: سوره مهر.
صنعانی، عبد الرزاق همام. (بی­تا). المصنف، تحقیق حبیب الرحمن الاعظمی، بی­جا: المجلس العلمی.
طارمی راد و دیگران، حسین. (1389). توحید، ثنویت وتثلیث، بی­جا: کتاب مرجع.
طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر. (1412). جامع البیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت‏: دار المعرفه.
طبری، ابوجعفر محمدبن جریر. (1387/1967). تاریخ الامم و الملوک، الطبعة الثانیة، بیروت: دارالتراث.
طبری، عماد الدین. (بی­تا). کامل بهائی، قم: المکتبة الحیدریه.
عقیلی، عمربن سلیمان. (1427 ق). تاریخ الدولة الامویة، ریاض: بی نا.
عیاشی، محمدبن مسعود. (1380). کتاب التفسیر، به کوشش رسولی محلاتی، تهران: چاپخانه علمیه.
فروخ، عمر. (1989). عبقریة العرب فی العلم و الفلسفه، بیروت: المکتبة العصریه.
فوکو، میشل. (1378). نظم گفتار، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشرآگاه.
فیرحی، داود. (1387). دانش قدرت و مشروعیت دراسلام، تهران: نشرنی.
قاسم پور، محسن. (بی­تا). پژوهشی درجریان­شناسی تفسیرعرفانی، بی­جا: بی­نا.
قمی، علی بن ابراهیم. (1404). تفسیر القمی، قم: دارالکتاب
کربن، هانری. (1377). تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جوادطباطبایی، تهران: کویر.
کشی، محمد. (1348). اختیار معرفة الرجال، به کوشـش حسـن مصطفوی، مشهد: انتشارت آستان قدس رضوی.
کلینی، محمدبن یعقوب. (1365). الکافی، تهران: دارالکتب اسلامیه.
مالک بن انس. (بی­تا). المدونة الکبری، بیروت: دارالتراث العربی.
مختار عمر، احمد و سالم مکرم، عبدالعال. (1384). معجم القرائات القرانیه، تهران: اسوه.
مسعودی، أبوالحسن على­بن الحسین­بن على. (1409). مروج الذهب ومعادن الجوهر، تحقیق اسعدداغر، قم: دارالهجره.
معرفت، محمدهادی. (1413). التفسیر والمفسرون، مشهد: الجامعة الرضویه للعلوم الاسلامیه.
معرفت، محمدهادی. (1415). التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
مکالا، سی بی ین. (1387). بنیادهای علم تاریخ، ترجمه احمد گل محمدی، تهران: نشرنی.
الملیم، عبدالعزیز. (1414). وضع الموالی فی دولة الامویة، بیروت: مؤسسة الرساله.
مهدوی راد، محمد علی. (1382). آفاق تفسیر، تهران: هستی نما.
میلز، سارا. (1389). میشل فوکو، ترجمة داریوش آشوری، تهران: نشرنی.
نجار، رمزی. (1979). الفلسفه العربیة عبرالتاریخ، بیروت: دارالآفاق الجدیده.
نصربن مزاحم. (1382). وقعة الصفین، به کوشش عبدالسلام محمد هارون قاهره: المؤسسه العربیه الحدیثه.
هیثمی، نورالدین علی بن ابی بکر. (1408). مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، بیروت: دارالکتب العلمیه.
واحدی نیشابوری، علی بن احمد. (1388/1968). اسباب النزول الایات، قاهره: مؤسسة حلبی.
یعقوبی، احمد. (بی‌تا). تاریخ یعقوبی، قم: دارصادر.
Lewinstein, K.( 1991). ‘The Azāriqa in Islamic Heresiography’, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, vol. 54
Fazlur Rahman. (1965). Islamic Methodology in History, Karachi: Central Institute of Islamic Research
Fazlur Rahman. (1983). “Islamic Studies and the future of Islam” in Islamic Studies: A Tradition and Its Problems, ed. Malcolm H. Kerr. Malibu: Undena Publications.
Griffith, Sidney, H. (1999).”The Prophet Muhammad: his Scripture and massage according to the Christian apologies in Arabic and Syriac from the first Abbasid century,” in the life of Muhammad, ed, Uri Rubin, Aldershot: Ashgat.