احمد قرایی سلطان آبادی
دوره 2، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 77-96
چکیده
آموزه ی تحدی، پیوندی ناگسستنی با متن قرآن و قابلیتهای ذاتی آن دارد. لذا دور از واقع نیست اگر راز تحدیناپذیری قرآن به عناصر درونمتنی نسبت داده شود. در این رهیافت، متن بنا بر یافتههای حوزه نشانهشناسی، نظامی از نشانهها یا مجموعهای از دال ومدلولهاست که در پیوند با یکدیگر به متن ویژگی جامعیت، اختلافناپذیری و ...
بیشتر
آموزه ی تحدی، پیوندی ناگسستنی با متن قرآن و قابلیتهای ذاتی آن دارد. لذا دور از واقع نیست اگر راز تحدیناپذیری قرآن به عناصر درونمتنی نسبت داده شود. در این رهیافت، متن بنا بر یافتههای حوزه نشانهشناسی، نظامی از نشانهها یا مجموعهای از دال ومدلولهاست که در پیوند با یکدیگر به متن ویژگی جامعیت، اختلافناپذیری و مانند ناپذیری دادهاند. با روش تحلیل و تطبیق محتوای آموزهی تحدی با دادههای علمی به ویژه حوزهی نشانه شناسی متن این نتایج به دست میآید که اوّلا مسئله تحدی و راز اعجاز قرآن متعلق به نظام نشانهای حاکم بر متن و شبکه پیچیده ارتباطیآیات است، ثانیا متن در سطح مطلوبی از نظم و انسجام درونی، ساختار و اسلوب بیانی، روابط جانشینی وهمنشینی، شبکه تولید معنا، نظام نشانهها و همگرایی دلالتها و... قرار دارد که همه این قابلیتها، اساس نظریهی استواری متن در تحدی را تشکیل میدهند. نظریهای که در همه حال بازنمود این واقعیت است که متن و سازههای آن هر مخاطبی را به گفتگو فرا میخواند و در عین دعوت مستمر و همگانی به تحدی قادر است در کنشگرمخالف خود واکنشهایی چون تسلیم، اعتراف و انصراف از معارضه ایجاد کند.
نرجس توکلی محمدی؛ اعظم پویازاده
دوره 1، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 25-54
چکیده
سخن از پیوستگی و انسجام متن قرآن پیشینه ای دیرین در سنت قرآن پژوهی مسلمانان دارد. در این میان، آرا و رویکردهای معاصر به این مسئله در میان قرآن پژوهان غربی جایگاهی ویژه یافته و محل منازعه بر سر پیوستگی و گسستگی متن قرآن کریم شده است. به رغم باور عموم قرآن پژوهان غربی به پراکندگی متن قرآن، در دوران معاصر دستهای از ایشان با اتکا به دانشهای ...
بیشتر
سخن از پیوستگی و انسجام متن قرآن پیشینه ای دیرین در سنت قرآن پژوهی مسلمانان دارد. در این میان، آرا و رویکردهای معاصر به این مسئله در میان قرآن پژوهان غربی جایگاهی ویژه یافته و محل منازعه بر سر پیوستگی و گسستگی متن قرآن کریم شده است. به رغم باور عموم قرآن پژوهان غربی به پراکندگی متن قرآن، در دوران معاصر دستهای از ایشان با اتکا به دانشهای ادبی و زبانی در پی اثبات انسجام و پیوستگی این متن مقدس بر آمده اند. در این میان، نیل رابینسون نخستین فردی است که با کاربست نظریات جدید زبانشناسی، به مخالفت با رویکرد غالب پرداخته و پیوستگی متن قرآن کریم، بهویژه در سوره های بلند مدنی را مورد بررسی قرار داده است. نظر به اهمیت جایگاه رابینسون و روش وی،مقاله حاضرعهدهدار تحلیل روش رابینسون در این باره است.بررسی آخرین آثار رابینسون،که به پیوستگی سوره آل عمران اختصاص دارد، نشان میدهد که وی، بی آنکه سخن از تحلیل گفتمان به میان آورده باشد، از مولفه های تحلیل گفتمان از جمله پردازش صعودی و پردازش نزولی متن و نیز راهبردهای تحلیلی گفتمان بهره برده و از این رهگذر پیوستگی درونی و معنایی آیات را نشان داده است. لذا میتوان گفت روش مورد استفاده رابینسون در اثبات پیوستگی، روش تحلیل گفتمان است.
احد فرامرز قراملکی؛ مهدی باقری
دوره 1، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 123-144
چکیده
فهم معنای «خزائن الهی» با این مسأله روبرو است که چگونه میتوان نزد خدا (عند الله) خزائنی برای اشیاء تصور کرد؟ خزائن ظرف مکان برای اندوختههای مادی نظیر گنج و ثروت و خدا موجودی غیرجسمانی، نامحدود و بدون مکان است. برای پاسخ به این سوال در مقام کشف علت (و نه دلیل) میتوان از نظریۀ آمیختگی مفهومی بهره برد؛ کاربست انتقادی این نظریه ...
بیشتر
فهم معنای «خزائن الهی» با این مسأله روبرو است که چگونه میتوان نزد خدا (عند الله) خزائنی برای اشیاء تصور کرد؟ خزائن ظرف مکان برای اندوختههای مادی نظیر گنج و ثروت و خدا موجودی غیرجسمانی، نامحدود و بدون مکان است. برای پاسخ به این سوال در مقام کشف علت (و نه دلیل) میتوان از نظریۀ آمیختگی مفهومی بهره برد؛ کاربست انتقادی این نظریه نشان میدهد با بازسازی برخی سازوکارهای این رویکرد شناختی و توجه به گفتمان قرآنی در فعال نمودن فضای ذهنیِ «الهی» میتوان به معانی نوظهور در فضای آمیخته نهایی دست یافت؛ مطابق خوانش المیزان از خزائن الهی، رابطۀ خزائن الهی و اشیاء، رابطۀ نامحدود و محدود تلقی شده است؛ از این جهت همچنان میتوان خزائن الهی را واقعاً خزانههایی برای موجودات دانست و در عین حال عینیت ظرف و مظروف را لحاظ نمود.
زهرا محققیان
دوره 1، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 145-170
چکیده
امروزه یکی از حوزه های حائز اهمیت در مطالعات قرآن کریم، توجه به اسلوب های بیانی این متن مقدس در ارائه تعالیم الهی است که از دیرباز تا به امروز، اذهان بسیاری از عالمان بلاغت و بیان را به خود مشغول ساخته است. در این راستا یکی از اسلوب های بیانی قرآن کریم در ارائه پیام هدایت، حوزه مربوط به بیان های اساطیری این متن مقدس است که در ادبیات سنتی ...
بیشتر
امروزه یکی از حوزه های حائز اهمیت در مطالعات قرآن کریم، توجه به اسلوب های بیانی این متن مقدس در ارائه تعالیم الهی است که از دیرباز تا به امروز، اذهان بسیاری از عالمان بلاغت و بیان را به خود مشغول ساخته است. در این راستا یکی از اسلوب های بیانی قرآن کریم در ارائه پیام هدایت، حوزه مربوط به بیان های اساطیری این متن مقدس است که در ادبیات سنتی ما، تا حدود زیادی همان بحث تلمیحات(اشارات) است و با اسطوره گویی یا بررسی سرشت زبانی عناصر اسطوره ای متن، تفاوت اساسی دارد. بر همین اساس قرآن پژوهان، معتقدند کاربست این اسلوب بیانی در قرآن کریم، نه تنها قدحی به این کتاب وارد ننموده و اختلالی در آموزه ها و تعالیم مقدس آن ایجاد نمی کند بلکه حتی در راستای فصاحت و بلاغت آن نیز بوده و با "بلسان قوم" بودن این کتاب مقدس(ابراهیم/4)، سازگار و هماهنگ است. اما یکی از گونه بیان های اساطیری قرآن کریم، اشارات این متن مقدس به کهن الگوی مام زمین است که ابتدا به صورت بزرگ مادر اولیه در اعصار قدیمی، مورد پرستش واقع می شد و سپس در ادوار مختلف تاریخی، از اهمیت و جلای آن کاسته شد. تا اینکه در نهایت، به ضمیرناخودآگاه آدمیان انتقال یافت و تنها از طریق ادبیات و هنر بر ذهن و زبان نوع بشر جاری گشت. در این راستا پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سوال است که با توجه بـه پیشـینة اساطیری زن سالارانة تمدن بین النهرین و جزیره عربستان ، آیا می توان انواع بازنمود این کهن الگوی مام زمین را در بیان اساطیری قرآن کریم نیز بازشناخت؟ با توجه به آیات قرآن کریم، زمین در ضمیر ناخودآگاه جمعی اعراب عصر نزول، با چه کیفیتی می زید؟ کارکرد این گونه بیان ها، در القای مفاهیم الهی چیست؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که خداوند سبحان در اسلوب بیان اساطیری این متن مقدس، بستر ظهور و تجلی این کهن الگوی مادینه را فراهم ساخته و بدین ترتیب با نفوذ در ضمیرناخودآگاه مخاطبان، پیام هدایت خویش را انتقال داده است.
مرضیه محصص
دوره 1، شماره 3 ، مهر 1396، ، صفحه 27-60
چکیده
«مغفرت» از شئون ربوبیت است و همگان بدان چشم امید دارند )بقره/285). این واژه در زمره واژگان پرکاربرد و بحث برانگیز قرآنی است و در نظام قرآنی در ارتباط با کلمات دیگر، صبغه معناشناسانه ویژه ای می یابد.طیف وسیع آیات غفران و عدم تبیین دقیق حوزه معنایی این واژه، سبب شده برخی گناهکاران به خود وعده آمرزش دهند؛ حال آنکه این ادعا باطل ...
بیشتر
«مغفرت» از شئون ربوبیت است و همگان بدان چشم امید دارند )بقره/285). این واژه در زمره واژگان پرکاربرد و بحث برانگیز قرآنی است و در نظام قرآنی در ارتباط با کلمات دیگر، صبغه معناشناسانه ویژه ای می یابد.طیف وسیع آیات غفران و عدم تبیین دقیق حوزه معنایی این واژه، سبب شده برخی گناهکاران به خود وعده آمرزش دهند؛ حال آنکه این ادعا باطل است و امیدواری به مغفرت الهی، مستلزم وجود زمینه هایی است که باید در رفتارهای انسانی انعکاس داشته باشد. بنابراین ضرورت دارد ماهیت عناصری که شبکه معنایی «مغفرت» را تشکیل می دهند مورد بازشناسی قرار گیرد. نوشتار حاضر به منظور ارائه تصویری از جایگاه « مغفرت» در قرآن کریم، ضمن استخراج کانون های کاربردی «مغفرت»، در پی پاسخگویی به این سوال است که مطابق آیات قرآنی ، کدامیک از واژگان با «مغفرت»، بر محور همنشینی، دارای رابطه معنایی و یا تقابل معنایی هستند؟بررسی واژه های همنشین «مغفرت» در قرآن حکایت از آن دارد که این واژه در کانون ارتباط پیامبران، فرشتگان و نیز گناهکاران با خدا ، همچنین در کانون ارتباطات میان فردی ظهور یافته است. از رهگذر تحلیل کاربردها و استخراج مفاهیم همنشین مشخص شد که از یک سو مفهوم مغفرت با مفاهیم ارزشی همچون ایمان، تقوا، توبه، خشیت، صبر، رحمت و عدم اصرار بر گناه دارای رابطه معنایی می باشد. از سوی دیگر این واژه با مفاهیم ضد ارزشی همچون شرک، استکبار، کفر، عذاب و خسران دارای تقابل معنایی است.
مهدی مطیع
دوره 1، شماره 3 ، مهر 1396، ، صفحه 61-82
چکیده
انگارة برادری و اخوت در زمان نزول قرآن به‌‌منزلة نهاد اجتماعی کارآمد و مؤثری در فضای حمیت و عصبیت جاهلی شکل گرفته بود. این انگاره تصوری خاص از برادری بر اساس پیوندهای خونی و سببی، پیمان‌‌های قومی و قبیله‌‌ای، یا عرف اجتماعی و فرهنگی بود که فارغ از حق یا باطل‌بودن در زندگی عرب جاهلی رواج داشت. با ظهور اسلام و نزول قرآن کریم ...
بیشتر
انگارة برادری و اخوت در زمان نزول قرآن به‌‌منزلة نهاد اجتماعی کارآمد و مؤثری در فضای حمیت و عصبیت جاهلی شکل گرفته بود. این انگاره تصوری خاص از برادری بر اساس پیوندهای خونی و سببی، پیمان‌‌های قومی و قبیله‌‌ای، یا عرف اجتماعی و فرهنگی بود که فارغ از حق یا باطل‌بودن در زندگی عرب جاهلی رواج داشت. با ظهور اسلام و نزول قرآن کریم مانند بسیاری دیگر از انگاره‌‌ها تغییر معناداری در این تصور اجتماعی ایجاد شد. روش مردم‌شناسی فرهنگی درصدد بررسی چگونگی پیدایی و رسوخ این انگاره در ذهن عرب پیش از قرآن است. در مرحلة اول انگارة برادری در فضای جاهلی بررسی میشود. در مرحلة دوم تغییرات قرآن در این انگاره پی‌‌جویی میشود و در مرحلة سوم فهم نهایی قابل استفاده در همة زمان‌‌ها و فرهنگ‌‌ها از قرآن برداشت میشود. تغییرات ایجادشده از جانب قرآن کریم در انگارة برادری را در هفت لایه میتوان بررسی کرد که لزوماً ترتیب تاریخی ندارد، بلکه از ساختار متنی قرآن استنتاج میشود. توجه به مفهوم برادری و ریشة آن و ارائة معنایی خاص از آن؛ تحلیل نمونه‌‌های مثبت و منفی تاریخی؛ ارتقای مفهوم برادری به سطح ارتباط با برگزیدگان و پیامبران الهی؛ جهت‌دادن برادری به ارتباطی حقیقی و ارزش‌‌مدار؛ تغییر انگارة اجتماعی برادری؛ شکست سطوت توهم برادری جاهلانه؛ و پیش‌نهاد انگاره‌ای صحیح از مفهوم برادری که بر ایمان و اخلاق مبتنی میشود و هدف از آن حصول سعادت در جهان آخرت و کسب رضایت الهی است و ثمرة آن ایجاد فضایی آرام و سرشار از حمایت و هم‌راهی و حتی ایثار در میان افراد جامعه است. استفاده از این آموزة قرآن در جهان امروز، که در سراشیبی انحطاط اخلاقی است، هم پیوندهایی حقیقی در جامعه ایجاد میکند و هم دل‌‌ها را در راه رشد و کمال هم‌راه میکند.
سیدابوالفضل رضوی؛ کاظم قادری
دوره 1، شماره 2 ، تیر 1396، ، صفحه 53-66
چکیده
پژوهش‌گران فلسفة نظری تاریخ، که سرچشمة تفکر آنان وحی نیست، اراده و اختیار انسان را یگانه عامل پدیده‌های تاریخی می‌دانند و عوامل ماوراءالطبیعی را در تاریخ بی‌اثر می‌پندارند. آیا قرآن کریم دربارة سیر تحولات و رخداد‌های گذشتة انسان چنین دیدگاهی دارد؟ آیا تاریخ بشر مسیر خطی مستقیمی را از آغاز تا انجام طی میکند؟ وقایع آن قانونمند ...
بیشتر
پژوهش‌گران فلسفة نظری تاریخ، که سرچشمة تفکر آنان وحی نیست، اراده و اختیار انسان را یگانه عامل پدیده‌های تاریخی می‌دانند و عوامل ماوراءالطبیعی را در تاریخ بی‌اثر می‌پندارند. آیا قرآن کریم دربارة سیر تحولات و رخداد‌های گذشتة انسان چنین دیدگاهی دارد؟ آیا تاریخ بشر مسیر خطی مستقیمی را از آغاز تا انجام طی میکند؟ وقایع آن قانونمند و تکرارشدنی است؟ سرنوشت محتوم است؟ یا در شعاع ارادة انسان مشیت الهی و عوامل متعدد دیگری روی میدهد؟ مقالة حاضر تحقیقی کتابخانهای و دینمحور است که با تأمل بر آموزههای قرآن کریم و تقابل آن با اندیشة خردورزانة فیلسوفان حوزة تاریخ حاصل شده است و بر چندوجهیبودن تاریخ بشر تأکید دارد. برآیند این کاوش دروندینی آن است که قرآن تاریخ بشر را مایة عبرت و اعتبار میداند و اعتبار یعنی جریانداشتن قانون در تاریخ و امکان رویدادهای مشابه در شرایط همسان به این معنا که اراده و اختیار بشر ارادة الهی است و سنتهایی تغییرناپذیر در گذشتة انسان دخالت داشته است و تاریخ او هدف و غایت دارد؛ که در غیر این صورت عبرت در گذشتة حیات بشر باطل و بیهوده خواهد بود.
سیدعبدالمجید طباطبایی لطفی
دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1396، ، صفحه 99-117
چکیده
اسامی خاص در هر متنی اهمیت ویژه‌ای دارند، زیرا یکی از عناصر مهم بازتاب‌دهندة فرهنگی‌اند. اهمیت اسامی خاص در متون مقدس، از جمله قرآن، دوچندان است؛ زیرا بخشی از ویژگی‌های تاریخی اعصار گذشته از طریق همین اسامی قابل بازیافت است. در عین حال، بررسی معادل‌گزینی برای اسامی خاص در قرآن کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. این مقاله در پی مطالعة ...
بیشتر
اسامی خاص در هر متنی اهمیت ویژه‌ای دارند، زیرا یکی از عناصر مهم بازتاب‌دهندة فرهنگی‌اند. اهمیت اسامی خاص در متون مقدس، از جمله قرآن، دوچندان است؛ زیرا بخشی از ویژگی‌های تاریخی اعصار گذشته از طریق همین اسامی قابل بازیافت است. در عین حال، بررسی معادل‌گزینی برای اسامی خاص در قرآن کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. این مقاله در پی مطالعة توصیفی راه‌کارهای معادل‌گزینی انگلیسی برای اسامی خاص قرآنی از سوی جورج سیل، جان میدوز رادول، محمد مارمادوک پیکتال، آرتور جان آربری، و عبدالله یوسف علی است. انتخاب اسامی خاص بر اساس دستهبندی اقتباسی از دائرةالمعارف قرآن کریم صورت گرفته و معیار تشخیص و نامگذاری راه‌کارهای ترجمة اسامی خاص بر اساس الگوی ون کویلی بوده است. تحلیل دادهها هم بهصورت کیفی و هم بهصورت کمی با استفاده از نرمافزار اس.پی.اس.اس انجام شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که ترتیب استفاده از راهکارها از بیشتر به کم‌تر بهترتیب عبارتاند از: جایگزینی با یک معادل در زبان مقصد، ترجمه (اسامی دارای معنای ضمنی خاص)، بازتولید آوایی، بازتولید آوایی به هم‌راه توضیح اضافی در متن یا در پانوشت، و جایگزینی با یک اسم متعارفتر در زبان مبدأ یا مقصد.
