نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• هاجر حردان ¹
• مرضیه محصص ²
• حسن زرنوشه فراهانی ³

¹ دانشجوی دکتری رشته مدرسی معارف اسلامی گرایش قرآن و متون اسلامی، دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران ( نویسنده ی مسؤل)

² دانشیار گروه معارف اسلامی دانشگاه شهید بهشتی دانشکده الهیات و ادیان

³ دانشیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران.

چکیده

«مشروع نقد العقل الاسلامی» عنوانی است که محمد آرکون (2010-1928م) برای پروژه فکری و پژوهشی خود انتخاب می­کند. آرکون، شرط «نقد عقل اسلامی» را متأثر از «مکتب آنال»، نگرش تاریخی به تمام سنت اسلامی می­داند و معتقد است که شناخت قرآن و دیگر نصوص دینی، جز با شناخت زمینه تاریخی آن­ها ممکن نیست. پیامد این نگاه به قرآن، مرتبط دانستن آن با لحظه معینی از زمان و مکان است که تعلیق و ازدست‌رفتن کارآمدی آن در دیگر زمان­ها را در پی دارد. همین باعث شده که نقدهای فراوانی از جانب اندیشمندان مسلمان بر پروژه او وارد شود که از جمله این نقدها، توسط مرزوق العمری (متولد 1968م) صورت‌گرفته است. مسئله این مقاله مطالعه روایت نقادانه مرزوق العمری از دیدگاه آرکون در اثبات تاریخ‌مندی، با روش «توصیف و تحلیل» است. یافته­های تحقیق نشان می‌دهد که آرکون بر مبنای تمایز میان قرآن شفاهی و قرآن مکتوب تاریخ‌مندی قرآن را نتیجه گرفته است و انکار قداست قرآن و اتخاذ رویکرد پوزیتیویستی در فهم قرآن از پیامدهای اعتقاد او به تاریخ‌مندی قرآن است. و معلوم می­گردد که خوانش آرکون گزینشی بوده و صرفاً هرآنچه را مؤید نظر خویش یافته، برگزیده است همچنین دیدگاه وی در مورد عدم کتابت قرآن در عهد پیامبر، مردود و ناشی ازجزء بینی افراطی وی است.

کلیدواژه‌ها

• "محمد آرکون"
• "مرزوق العمری"
• "تاریخ‌مندی"
• "قرآن شفاهی"
• " پوزیتیویسم"
• "مکتب آنال"

موضوعات

• مطالعات قرآنی

عنوان مقاله [English]

A critical study of the historicity of the Holy Qur'an in the view of Mohammad Arkun based on the opinions of Marzouq Al-Omari

نویسندگان [English]

• Hajar Hardan ¹
• marzieh mohases ²
• Hasan Zarnooshe Farahani ³

¹ دانشجوی دکتری رشته مدرسی معارف اسلامی گرایش قرآن و متون اسلامی، دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران ( نویسنده ی مسؤل)

² Faculty member in shahid Beheshti University

³ Associate Professor in Department of Theology and Islamic Studies, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The title “The Project for Critiquing Islamic Reason” was chosen by Muhammad Arkoun (1928–2010) to define his intellectual and research project. Arkoun considers the prerequisite for “Critiquing Islamic Reason” to be a historically grounded approach to the entire Islamic tradition, influenced by the principles of historicism. He asserts that understanding the Qur’an and other religious texts is only possible through recognizing their historical context. This perspective links the Qur’an to specific moments in time and place, which leads to its perceived suspension and diminished applicability in other eras. Consequently, Arkoun’s views have been subject to extensive criticism from Muslim scholars, notably by Marzouq al-Omari (b. 1968). This article examines al-Omari’s critical narrative regarding Arkoun’s viewpoint on the historicity of the Qur’an using the descriptive and analytical method.

The findings of this study reveal that Arkoun’s conclusion on the Qur’an’s historicity stems from a distinction between the oral and written Qur’an. His rejection of the Qur’an’s sanctity and adoption of a positivist approach to understanding the Qur’an are among the implications of his belief in its historicity.

کلیدواژه‌ها [English]

• "Muhammad Arkoun"
• " Marzouq al-Omari"
• "historicity"
• "oral Qur’an"
• "positivism"
• "Anal school"