نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث ، مرکز آموزش عالی اقلید، ایران

2 دانشیار گروه علوم قران و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

نسخۀ مستقل تفسیر مجاهد به شمارۀ 1075 در دارالکتب قاهره از جنبه‌های مختلف مانند ویژگی‌های سندی و متنی، پیوند با طرق گوناگون نقل آرای تفسیری مجاهد در تفاسیر متأخرتر از جمله جامع‌البیان، شیوه‌های نقل و امکان بازسازی شکل اصلی تفسیر مجاهد مورد بررسی قرار گرفته است. اشتاوت، ونزبرو، لیمهاوس و ورستیخ در پژوهش‌های مختلف به همه یا برخی از این موارد، به تفصیل یا به اشاره پرداخته‌اند. در این مقاله دیدگاه‌های این خاورشناسان تبیین و سپس ارزیابی شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که نقطۀ عزیمت همۀ مطالعات غربیان در این‌باره نظریۀ سزگین مبنی بر «مکتوب‌بودن منابع آثار روایی» و روش او برای «بازیابی منابع این آثار» و «بازسازی آثار از دست‌رفته براساس نقل‌های موجود در منابع متأخر» و اشاراتی است که وی در این موارد به این نسخه و روایات مجاهد در تفسیر طبری داشته است. این نسخه بیش-ترین پیوند را با طریق عیسی ‌بن‌میمون از روایات مجاهد در جامع‌البیان دارد و قطعاً منبع طبری نبوده و همچنین گلچینی از تفسیر طبری هم نیست. مجاهد بن جبر مجاهد بن

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Orientalist’s views on MS. 1075 Tafsir of the Cairene Dar-al-Kutub and Mujahid exegetical teachings: A critical survey

نویسندگان [English]

  • elham zarinkolah 1
  • nosrat nilsaz 2

1 Higher Education Center Of Eghlid

2 tarbiat modares university

چکیده [English]

MS. 1075 Tafsir of the Cairene Dar-al-Kutub has been studied from different aspects such as: features of Isnad and Matn, its relation to different ways of transmission in the later tafsirs for example Jami' al-bayan, oral or written transmission, and the possibility of reconstruction the original tafsir of Mujahid. Stauth, Leemhuis, Wansbrough and Versteegh have dealt with all or some of these issues in different works in detail or briefly. In this article these orientalist’s views have been explained and evaluated. The results of the research show that the point of departure for all Western studies in this regard is Sezgin's theory that the authors of narrative works used written sources and also Sezgin’s method to single out the sources of a collector and to reconstruct the early lost works using quotations in later narrative works and his references to this manuscript and transmissions from Mujahid found in al-Tabari's Tafsir. This manuscript is most relateded with I'sa ibn Maymun transmission and indeed this manuscript is not one of the sources of the Jami' al-bayan and is not an extraction from Jami' al-bayan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : orientalists
  • MS. 1075 Tafsir of the Cairene Dar-al—Kutub
  • Mujahid’s exegetical teachings
  • oral or written transmission
  • reconstruction
ابن‌‌حبان، محمد (1411)، مشاهیر علماء الأمصار، بیروت: دارالوفاء.
ابن‌‌حجر، احمد بن علی (1404)، تهذیب التهذیب، بیروت: دارالفکر.
ابن‌‌الصلاح، ابوعمرو عثمان بن عبدالرحمن (1423)، مقدمة ابن‌‌الصلاح، بیروت: دارالفکر.
ابن‌‌ندیم، محمد بن اسحاق (1422)، الفهرست، بیروت: دارالکتب العلمیه.
أبوعبیدة، معمر بن مثنی (1374)، مجاز القرآن، به‌تحقیق محمد فؤاد سزگین، قاهره: مکتبة الخانجی.
جونز، آلن (1392)، سنت شفاهی و مکتوب در عربستان، ترجمة نصرت نیل‌‌ساز در دایرۀالمعارف قرآن، تهران: حکمت.
زرین‌‌کلاه،‌ الهام (1390)، تفسیر مجاهد بن جبر و روش‌‌شناسی آن، پایان‌‌نامة کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
سزگین، فؤاد (1380)، تاریخ نگارش‌‌های عربی، ترجمة مهران ارزنده و شیرین شادفر،‌ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
طبری، محمد بن جریر (1420)، جامع‌‌البیان فی تأویل القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیه.
گلدفلد، ایزیاک (1984)، مفسر و شرق العالم الاسلامی (مقدمه الکشف والبیان ثعلبی)، بیروت: دارالکتب العلمیه.
مجاهد بن جبر (1367)، تفسیر مجاهد، به‌تحقیق عبدالرحمن طاهر بن سورتی، اسلام‌‌آباد: مجمع البحوث الاسلامیه.
موتسکی، هارالد (1393)، «ارزیابی تاریخ‌‌گذاری احادیث»، ترجمة سیدعلی آقایی، در تاریخ‌گذاری حدیث به‌‌کوشش و ویرایش سیدعلی آقایی، تهران: حکمت.
نیل‌‌ساز، نصرت (1391)، «بررسی دیدگاه شولر دربارۀ‌ ماهیت منابع جوامع روایی اولیه»، مطالعات اسلامی.
نیل‌‌ساز، نصرت (1393 الف)، «تبیین و ارزیابی نظریة سزگین دربارة شناسایی و بازسازی منابع جوامع روایی»، پژوهش‌های قرآن و حدیث، س 47.
نیل‌‌ساز، نصرت (1393 ب)، خاورشناسان و ابن‌‌عباس، تهران: علمی و فرهنگی.
 
Berg, Herbert (2000), The Development of Exegesis in Early Islam: The Authenticity of Muslim Literature from the Formative Period, Surrey, UK: Curzon Press.
Horst, Heribert (1951), Die Gewahrsmanner im Koranlammentar at-Tabari. Ein Beitrag zur Kenntnis der Exegetischen uberlieferung im Islam, Universitat Zu Bonn.
Leemhuis, Fred (1981), “MS. 1075 Tafsir of the Cairene Dar Al-Kutub and Mugahid’s Tafsir’’, in: Proceedings of the ninth Congress of the union Européenne des arabisants et Islamisants, Leiden.
Leemhuis, Fred (1988), “Origins and Early Development of the tafsīr Tradition’’, in: Approaches to the History of the Interpretation of the Qurʾān, edited by: Andrew Rippin, Oxford, Clarendon Press.
Leemhuis, Fred (2003), “Discussion and debate in Early Commentaries of the Qurʾān”, in: Jane Dammen McAuliffe et al. (eds.), with Reverence for the Word, Medieval Scriptural Exegesis in Judaism, Christianity, and Islam, Oxford.
Schacht, Josef (1979), The Origins of Muḥammadan Jurisprudence, Great Britain: Oxford University Press.
Schoeler, Gregor (2006), The Oral and the Written in Early Islam, trans. Uwe Vagelpohl, Routledge: Oxon.
Stauth, Georg (1969), Die Uberlieferung des Korankommentars Mugahid b. Gabr's: zur Frage der Rekonstruction der in den Sammelwerlen des 3.Jh.d.H benutzten fruhislamischen quellenwerke, Ph.D. dissertation, Universitat GieBen.
Versteegh, C. H. M. (1990), “Grammar and Exegesis: The Origins of Kufan Grammar and the Tafsīr of Muqatil”, Der Islam, vol. 67.
Wansbrough, John (2004), Quranic Studies: Sources and Methods of Scriptural Interpretation, U.S.A.