پژوهشی
سید هادی میر محمودی؛ سیامک اصغرپور
دوره 3، شماره 4 ، بهمن 1398، صفحه 1-22
چکیده
...همایندهای واژگانی در تعیین معانی دقیق آن دسته از واژه‌های قرآنی نیز که برداشت‌ها و ترجمه‌های متفاوتی از آن ارائه می‌شود، نقش اساسی ایفا می‌کند؛ از جمله واژه «رَبّ» که در مورد معناشناختیِ ریشه‌ای، تاریخی، کاربرد و نیز در مورد معانی و دلالت‌های آن در مواردی اتفاق‌آراء نبوده یا در تعیین این دلالت‌ها به‌ویژه در قرآن کریم ...
بیشتر
...همایندهای واژگانی در تعیین معانی دقیق آن دسته از واژه‌های قرآنی نیز که برداشت‌ها و ترجمه‌های متفاوتی از آن ارائه می‌شود، نقش اساسی ایفا می‌کند؛ از جمله واژه «رَبّ» که در مورد معناشناختیِ ریشه‌ای، تاریخی، کاربرد و نیز در مورد معانی و دلالت‌های آن در مواردی اتفاق‌آراء نبوده یا در تعیین این دلالت‌ها به‌ویژه در قرآن کریم و ترجمه آن، تنها به برخی از جنبههای کاربردی این واژه در همان ابتدای پیدایش استناد می‌شود. در ترجمه‌های مکارم شیرازی، فولادوند و صفوی گاهی واژه «ربّ» به عنوان معادل کلماتی مانند: صاحب، آقا، پروردگار، پادشاه و غیره به کار رفته است که این امر سبب شده دلالت و ترجمه آن نیز در برخی آیات به غیر خدا اطلاق شود. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی بر آن است تا با توجه به اصل باهم‌آیی واژگان، دلالت‌های واژه «رَبّ» را برهه زمانی نزول قرآن، متن و ترجمه آن بررسی کند. نتیجه پژوهش نشان میدهد صورت اسمی واژه «رَبّ» در همه سورهها بهجز آیات 41، 42 و 50 سوره یوسف درباره خداوند متعال استعمال شده است. لذا اطلاق آن به غیر خدا در ترجمه آیاتی مانند آیه 23 سوره یوسف صحیح نیست. اما ...
پژوهشی
فتحیه فتاحی زاده؛ فریده امینی
دوره 3، شماره 4 ، بهمن 1398، صفحه 23-43
چکیده
لقیامه یکی از اسامی آخرت در قرآن است که در همه کاربردها به صورت ترکیب یوم‌القیامه بکار رفته است،کاربردهای قرآنی حاکی از آن است مراد ازیوم‌القیامه زمان داوری است،در آثار لغویان این مفهوم از ماده [ق‌وم] و به معنای برخاستن از قبر یا ایستادن در برابر خداوند ذکر شده است،مفسران در خصوص این مفهوم بر دو نظرند:برخاستن از قبر و ایستادن در برابر ...
بیشتر
لقیامه یکی از اسامی آخرت در قرآن است که در همه کاربردها به صورت ترکیب یوم‌القیامه بکار رفته است،کاربردهای قرآنی حاکی از آن است مراد ازیوم‌القیامه زمان داوری است،در آثار لغویان این مفهوم از ماده [ق‌وم] و به معنای برخاستن از قبر یا ایستادن در برابر خداوند ذکر شده است،مفسران در خصوص این مفهوم بر دو نظرند:برخاستن از قبر و ایستادن در برابر خداوند را به عنوان معنای این مفهوم ذکر کرده اند.مطالعه این ماده در خانواده زبانهای سامی گویای ساختارِ خلاق طرحواره تصوری قائم بودن که از مبنایی بدنمند برخوردار است،پیش مفهومی است که برای این ماده میتوان در نظر گرفت سپس این پیش مفهوم در قالب استعاره مفهومی به عنوان ساختارِ خلاقِ دیگر درمعناسازی،در قرآن بکار گرفته شده است و استعاره مفهومی[یوم القیامه دادگاه است] خلق شده است،کلان استعاره ای که استعاره های خرد متعدد بر محورآن انسجام یافته اند و مفهوم «القیامه» را در قرآن برای مخاطب مفهوم سازی می کنند،مفهوم سازی های صورت گرفته پیرامون مفهوم «القیامه» و تفاوت آن با مفهوم «بعث» دیگر مسئله ای است که به آن پرداخته شده است و نتایج حاکی ازآن است که عدم مشابهت در نگاشت های استعاری، عدم مشابهت در معنای حوزه واژگانی را به همراه خواهد داشت.
پژوهشی
حسین زکائی؛ مراد باقرزاده کسمانی؛ لیلا اردبیلی
دوره 3، شماره 4 ، بهمن 1398، صفحه 45-69
چکیده
نظر به اینکه بسیاری از پیامهای قرآنی به‌صورت تلویحی بیان‌شده‌اند، در این پژوهش، تلاش‌شده تا بر‌اساس نظریه‌ی استعاره‌ی مفهومی، استعاره‌ی جهتی واژه‌ی «حیوة» در قرآن بررسی‌شود. برای این کار، ترجمه‌ی مکارم و تفاسیر المیزان و نمونه برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده‌شد و سپس این داده‌ها موردتحلیل قرارگرفتند. باتوجّه‌به واژه‌ی ...
بیشتر
نظر به اینکه بسیاری از پیامهای قرآنی به‌صورت تلویحی بیان‌شده‌اند، در این پژوهش، تلاش‌شده تا بر‌اساس نظریه‌ی استعاره‌ی مفهومی، استعاره‌ی جهتی واژه‌ی «حیوة» در قرآن بررسی‌شود. برای این کار، ترجمه‌ی مکارم و تفاسیر المیزان و نمونه برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده‌شد و سپس این داده‌ها موردتحلیل قرارگرفتند. باتوجّه‌به واژه‌ی حیوة، نگارندگان به استعارههای جهتی بالا، پایین و نزدیک دستیافتند، اما استعاره‌ی جهتی دور درخصوص واژه‌ی حیوة بهکارنرفتهاست. مفاهیمی ازقبیل خیر، برکت و نعمت و یا مفاهیمی که منسوب به خداوند هستند، استعاره‌ی جهتی بالا، و مفاهیمی مانند ضعف، خواری، عذاب و رسوایی ، استعاره‌ی جهتی پایین را نشانمیدهند. استعاره‌ی جهتی نزدیک، با همنشینی اسماشارهی «هذه» با واژه‌ی حیوة نشاندادهشده-است و در چند آیه دیدهمیشود که پستی و حقارت زندگی دنیا، تأکید بر آن، و یا تأثیر و نتیجهی اعمال ما در این دنیا را نشان-میدهد. پژوهش حاضر، کارآمدی نظریه‌ی نوین استعاره در تحلیل زبان قرآن را نشانمیدهد که این خود، به درک، ترجمه و تفسیر بهتر مفاهیم قرآنی منجرمیشود.
پژوهشی
عباس رحیملو؛ سیدمحمود طیب حسینی؛ علی فتحی
دوره 3، شماره 4 ، بهمن 1398، صفحه 71-93
چکیده
شیوة ادبی "تهکم"، شگردی بر پایة وارون‌گویی و با بسامد بالا در قرآن است. این پژوهش با بازخوانی انتقادی تاریخچه این شیوة زبانی در دانش بلاغت و نمایان‌سازی ناهمسانی آن با استعاره و سایر مجازها، افزون بر جایگاه‌شناسی شیوة زبانی تهکم در دانش بدیع، از فرآیند و رمز و راز کارایی و گیرایی این فن ادبی پردهبرداری می‌کند. از آنجا که برخی ...
بیشتر
شیوة ادبی "تهکم"، شگردی بر پایة وارون‌گویی و با بسامد بالا در قرآن است. این پژوهش با بازخوانی انتقادی تاریخچه این شیوة زبانی در دانش بلاغت و نمایان‌سازی ناهمسانی آن با استعاره و سایر مجازها، افزون بر جایگاه‌شناسی شیوة زبانی تهکم در دانش بدیع، از فرآیند و رمز و راز کارایی و گیرایی این فن ادبی پردهبرداری می‌کند. از آنجا که برخی قرآنپژوهان، شناخت دانش بدیع را تنها در زیباییشناسی قرآن کارا دیده و آن را در فهم و تفسیر سودمند ندیدهاند، این جستار با بازتعریف کاربردی از شگرد تهکّم و با نوخوانی آیات، به شیوة توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ بدین پرسش برآمده که شناخت این آرایه، چه کارکردهای فراگیری در فهم و تفسیر قرآن دارد؟ نتیجه پژوهش آن است که پردهبرداری از معنایِ معنا و تحلیل ناسازواری درونمتنی یا برونمتنی آیات، آشکارسازی انگیزة گزینش واژگان در محور جانشینی، پیشآوری برداشتی پویا و اثرگذار با فعلیتبخشی و بازسازیِ نشانههای متن، و پیشگیری از حمل واژگان بر معانی و مصادیق غیرظاهر، از کارکردهای شناخت این شیوة زبانی در فرآیند برداشت معنای متن قرآن است.
پژوهشی
معصومه ریعان
دوره 3، شماره 4 ، بهمن 1398، صفحه 95-114
چکیده
منابع روایی مسلمانان مملو از احادیثی است که مستقیم و غیر مستقیم مردان را بر طرد زنان و عدم مشارکت اجتماعی با آنان ترغیب کرده است. این روایات ذیل تفسیر برخی آیات قرآن کریم در تفاسیر مأثور رواج یافته است. آنان در تفسیر "و لاتؤتوا السّفهاء اموالکم" زنان را مصداق اتم سفاهت دانستهاند. روایات عدم مشورت با زنان نیز ذیل آیات «انّ النفس ...
بیشتر
منابع روایی مسلمانان مملو از احادیثی است که مستقیم و غیر مستقیم مردان را بر طرد زنان و عدم مشارکت اجتماعی با آنان ترغیب کرده است. این روایات ذیل تفسیر برخی آیات قرآن کریم در تفاسیر مأثور رواج یافته است. آنان در تفسیر "و لاتؤتوا السّفهاء اموالکم" زنان را مصداق اتم سفاهت دانستهاند. روایات عدم مشورت با زنان نیز ذیل آیات «انّ النفس لأمارة بالسوء الاّ ما رحم ربّی» و «انّ من ازواجکم و اولادکم عدواً لکم» آمده و مردان را به عدم تشاور با زنان ترغیب می‌کند. تاریخ ظهور این گفمان، روایات قرن دوم تا قرن چهارم است که حاصل یک منظومه فکری و روشمندی است که جهت باور درونی در ذات اندیشه و تفکر دینداران، مردان را بر طرد اجتماعی زنان ترغیب کرده است؛ و فرآیند فلسفی- اجتماعی این گفتمان القاء نابرابریهای جنسیتی در تعلیمات دینی و باورهای رسمی جامعه بوده است. ما در این مقاله با تاریخگذاری روایات، به ناسازگاری آنها با روح کلی و گوهر اصیل دین پرداخته و تفاسیر معاصر را در اعراض از رویه تفاسیر روایی مورد بازخوانی قرار دادهایم.
پژوهشی
مجید محمدی؛ رحیم سرخی
دوره 3، شماره 4 ، بهمن 1398، صفحه 115-131
چکیده
هر زبان یا متنی بر اساس کارکرد و بافت مورد نظرش، انواع کنشهای گفتاری را به همراه دارد. نظریه کنشهای غیربیانی توسط جان سِرل (1969) انگلیسی در حوزه پراگماتیک مطرح شد. کنش عاطفی نوعی کنش غیربیانی است که احساسات و فعلهای عاطفی گوینده را بیان می‌کند. از آنجا که دین مقوله‌ای کاربردی و متناسب با هر زمان و مکان است، بنابراین زبان قرآن، زبانی ...
بیشتر
هر زبان یا متنی بر اساس کارکرد و بافت مورد نظرش، انواع کنشهای گفتاری را به همراه دارد. نظریه کنشهای غیربیانی توسط جان سِرل (1969) انگلیسی در حوزه پراگماتیک مطرح شد. کنش عاطفی نوعی کنش غیربیانی است که احساسات و فعلهای عاطفی گوینده را بیان می‌کند. از آنجا که دین مقوله‌ای کاربردی و متناسب با هر زمان و مکان است، بنابراین زبان قرآن، زبانی کاربردشناختی بوده و منبع غنی مطالعات زبانشناسی بهشمار میرود. قصص قرآنی یکی از جنبههای اعجاز قرآن کریم هستند که از جنبههای ساختار زبانی و بافت متنی مورد بررسی قرار میگیرند. بهرهگیری از کنشهای گفتاری بویژه کنش عاطفی در داستانهای قرآنی بسیار ظرافتمندانه روی داده است تا اهداف و مفاهیم الهی به آسانی به هر مخاطبی در هر زمان و مکانی منتقل شود. در این جستار سعی بر آن شده است با روش توصیفی- تحلیلی ابتدا نگاهی گذرا به داستانهای قرآنی و چارچوب نظری کنش عاطفی داشته و در ادامه به بررسی و تحلیل تعدادی از داستانهای قرآنی بر اساس الگوی کنش عاطفی جان سِرل پرداخته شود. مهمترین یافته این مقاله این است کنش عاطفی (تأثیری) از پربسامدترین کنشهای گفتاری در بافت قصص قرآنی به شمار میرود
