پژوهشی
محمد نبی احمدی؛ مریم جلالی نژاد
چکیده
معنا‌‌شناسی دانشی بشری و روشمند است که روش فهم و درک معانی متون بویژه متون ادبی- دینی را نظامند مورد بررسی قرار می‌دهد. نظریه معاصر آگاهش توسط مایکل هلیدی (1978) در مکتب لندن مطرح شد. اطلاعات کهنه و نو رابط اصلی دو نقش یک جمله در ساخت فرانقش متنی، به شکل نسبی است. ساخت متنی کلام بر چگونگی سازمان بندی اطلاعات، از رهگذرِ شیوه‌ی آرایش و ترتیب ...
بیشتر
معنا‌‌شناسی دانشی بشری و روشمند است که روش فهم و درک معانی متون بویژه متون ادبی- دینی را نظامند مورد بررسی قرار می‌دهد. نظریه معاصر آگاهش توسط مایکل هلیدی (1978) در مکتب لندن مطرح شد. اطلاعات کهنه و نو رابط اصلی دو نقش یک جمله در ساخت فرانقش متنی، به شکل نسبی است. ساخت متنی کلام بر چگونگی سازمان بندی اطلاعات، از رهگذرِ شیوه‌ی آرایش و ترتیب عناصر محتوایی کلام بوده و ساختی مخاطب محور است که بیشتر برمبنای شناختگی یا دانستگی به وجود میآید. بدیهی است که اعجاز قرآن مجید به ویژگیهای ترکیبی و بافتی آن برمیگردد. نگاشتهای معنایی به کار رفته در بافت خبری کلام الهی، بستر مناسبی برای تحلیل و تبیین اهداف مورد نظر از داستانهای قرآنی است. در این جستار سعی بر آن شده است تا با روش توصیفی- تحلیلی ابتدا نگاهی گذرا به داستانهای قرآنی و چهارچوب نظری آگاهش داشته و سپس به بررسی ساختار رابطهای بین خبر نو و خبر کهنه در تعدادی از قصص قرآن، با تأکید بر رویکرد معنا‌‌شناسی نقشگرا پرداخته شود.
ترویجی
مژگان کاوسی؛ فروغ پارسا
چکیده
قرآن کریم سرشار از آموزه‌های صلح آمیز و مهرگستر و دین اسلام از آغاز پیدایی منادی صلح و رحمت برای همه انسان‌ها بوده است. خداوند متعال در سراسر قرآن و شروع هر سوره با صفت رحمان و رحیم نام برده شده و احترام به کرامت انسانی و تنوع فرهنگی، هم زیستی مسالمت آمیز و تشویق به همکاری و هم‌افزایی در شمار آموزه های پر بسامد این کتاب آسمانی است. در ...
بیشتر
قرآن کریم سرشار از آموزه‌های صلح آمیز و مهرگستر و دین اسلام از آغاز پیدایی منادی صلح و رحمت برای همه انسان‌ها بوده است. خداوند متعال در سراسر قرآن و شروع هر سوره با صفت رحمان و رحیم نام برده شده و احترام به کرامت انسانی و تنوع فرهنگی، هم زیستی مسالمت آمیز و تشویق به همکاری و هم‌افزایی در شمار آموزه های پر بسامد این کتاب آسمانی است. در این میان آیاتی از قرآن کریم که همگان را به صلح و مدارا دعوت کرده در مناسبات اجتماعی حایز اهمیت ویژه ای هستند. این جستار با توجه به گسترة معنایی صلح در دنیای معاصر به طور خاص تفاسیر مختلف از آیات مربوط به صلح (در برابر جنگ) ، آزادی عقیده و آزادی بیان را در ادوار مختلف تاریخی بررسی نموده است. مطالعه تطور تاریخی آراء مفسران ذیل آیات منتخب که بنابر ظاهر حاوی آموزه های مداراجویانه و صلح آمیز هستند، نشان می دهد شرایط تاریخی و سیاسی و پیش فرض های مفسّر در فهم و تفسیر او از آیات نقش بسزایی داشته است. این مطالعه از سوی دیگر باین نتیجه رسیده که مفسران دوران معاصر درمقایسه با متقدمان بیشتر به مفاهیم صلح، آزادی، گفتگو و تعامل توجه و تمرکز کردهاند.
پژوهشی
علی دلشاد نداف؛ شهرام پازوکی؛ محمودرضا اسفندیار
چکیده
تاریخ تفکّر دینی در ادیان‌ابراهیمی بخصوص اسلام، نشان می‌دهد که نزد عالمان و اندیشمندان دینی از دیرباز درباره‌ی انگاره‌ی«أَوَّلُ‌مَا‌خَلَقَ‌اللَّه» یا همان «نخستین‌آفریده‌ی‌خدا» بحث و گفتگو جریان داشته و آراء و نظریه‌های مختلفی در این‌باره بیان شده‌است. در قرآن سخنى به صراحت در این‌باب نیامده، اما برخی آیات ...
بیشتر
تاریخ تفکّر دینی در ادیان‌ابراهیمی بخصوص اسلام، نشان می‌دهد که نزد عالمان و اندیشمندان دینی از دیرباز درباره‌ی انگاره‌ی«أَوَّلُ‌مَا‌خَلَقَ‌اللَّه» یا همان «نخستین‌آفریده‌ی‌خدا» بحث و گفتگو جریان داشته و آراء و نظریه‌های مختلفی در این‌باره بیان شده‌است. در قرآن سخنى به صراحت در این‌باب نیامده، اما برخی آیات تلویحاً به نخستین‌آفریده و یا منشاء‌آفرینش اشاره دارد و نیز برخی روایات تفسیری در این زمینه نقل شده است. عمده‌ی این روایات تحت عنوان «أَوَّلُ‌مَا‌خَلَقَ‌اللَّه» در متون حدیثی ثبت و ضبط شده و مفسّران بارها به آن استناد جسته‌اند. در این روایات مصادیق مختلفی برای مخلوق اول همچون نور، روح، عقل، جوهر و قلم ذکر شده است. این مفاهیم اگر چه به ظاهر متفاوتند اما از یک حقیقت حکایت می‌کنند. این حقیقت که در عرفان‌اسلامی از آن با عنوان «حقیقت‌محمّدیّه» یاد می‌شود، نور نخستین یا اولین مخلوق خدا تلقّی شده که حقیقتی غیرمادی، ازلی، منشأ‌خلقت و واسطه‌ی‌فیض‌خدا بوده و از آن با عناوین دیگری مانند نور محمد(ص)، نبی‌اعظم، انسان‌کامل و مظهر اسم جامع‌خدا یاد شده است. ریشه‌ی تاریخی این بحث، روایات عمدتاً امامی است که در کتب و جوامع حدیثی مندرج‌اند. تحقیق حاضر می‌کوشد فارغ از صحّت و سقم سندی روایات، تصویر‌تاریخی‌جامعی از نخستین‌مخلوق و ماجرای خلقت نوری پیامبر و اهل‌بیت(ع) ترسیم کند.
پژوهشی
صالح سعیدی ابواسحقی؛ سعید عباسی نیا؛ هادی رزاقی
چکیده
بینامتنی، یکی از گونه های پژوهش در میان متون مختلف است که بیانگر ارتباط معنایی دو سویه، بین متن غایب و متن حاضر می باشد. این نوع از پژوهشها، با رویکرد ادبی-زبانی انجام می شود و متون از قاعدة اثرپذیری و اثرگذاری تبعیّت نموده و در گونة کریستوایی آن، روابط بین آن ها به سه شکل نفی جزئی، نفی متوازی و نفی کلی نمایان است. این پژوهش بر آن بوده ...
بیشتر
بینامتنی، یکی از گونه های پژوهش در میان متون مختلف است که بیانگر ارتباط معنایی دو سویه، بین متن غایب و متن حاضر می باشد. این نوع از پژوهشها، با رویکرد ادبی-زبانی انجام می شود و متون از قاعدة اثرپذیری و اثرگذاری تبعیّت نموده و در گونة کریستوایی آن، روابط بین آن ها به سه شکل نفی جزئی، نفی متوازی و نفی کلی نمایان است. این پژوهش بر آن بوده تا روابط ذکر شده را بین دو نصّ آسمانی در مقولة توحید در خالقیّت و عناوین مرتبط با آن همچون: ابداع، انشاء، تصویر، بارئ و... مورد واکاوی قرار دهد تا از تجلّی آیات قرآنی در ادعیّة صحیفة سجّادیّه، و میزان اثرپذیری متن حاضر از غایب، هر چه بهتر چهره گشایی کند. لذا پس از کنکاش و پژوهش در دو متن یاد شده، دستاوردهای پژوهشی، گویای آن است که روابط نفی جزئی و نفی متوازی کاربرد بیشتری دارد؛ به گونه ای که امام سجّاد(ع) با به کاربردن الفاظ قرآن و گاهی با بهره گیری از محتوای آیات، پیوندی عمیق بین ثقل اکبر و ثقل اصغر برقرار نموده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی با استقصای متن صورت گرفته است.
پژوهشی
امید قربانخانی؛ محمد علی تجری؛ محمدکاظم رحمان ستایش
چکیده
وجود دلالت‌های باطنی برای قرآن از باورهای مشهور میان مسلمانان است که خاستگاهی روایی دارد. مدالیل باطنی اشاره شده در روایات که در دو سطح عرفی و فراعرفی می‌باشند در سطح عرفی خود مورد قبول قرآن پژوهان بوده اما در سطح فراعرفی با انگاره به زبان قوم بودن قرآن ناسازگار پنداشته شده‌اند. لذا در حل این ناهمخوانی برخی جانب عرفیت زبان را رعایت ...
بیشتر
وجود دلالت‌های باطنی برای قرآن از باورهای مشهور میان مسلمانان است که خاستگاهی روایی دارد. مدالیل باطنی اشاره شده در روایات که در دو سطح عرفی و فراعرفی می‌باشند در سطح عرفی خود مورد قبول قرآن پژوهان بوده اما در سطح فراعرفی با انگاره به زبان قوم بودن قرآن ناسازگار پنداشته شده‌اند. لذا در حل این ناهمخوانی برخی جانب عرفیت زبان را رعایت کرده و قائل به عرفی بودن زبان قرآن (عرف عام یا عرف خاص) شده و در نتیجه دلالت‌های فراعرفی و روایتهای مشتمل بر آنها را انکار کردهاند، در مقابل، برخی دیگر با جانبداری از دلالت‌های فراعرفی و پذیرش آنها ناگزیر به قبول دو سنخ زبان در قرآن شده و نظریه زبان عرفی-فراعرفی را ارائه کردهاند. پژوهش حاضر مبتنی بر رهیافت دانش کاربردشناسی در فهم معنا به بررسی ماهیت دلالت‌های فراعرفی پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که این دلالتها از جنس دلالتهایی است که ریشه در دانش فردی اهل زبان دارند و نه تنها ناسازگار با زبان عرفی نیستند بلکه در محاورات عرفی امری متعارف بوده و از این رو میتوان با تحفّظ بر مبنای عرفی بودن زبان قرآن وجود آنها را برای کلام الهی روا دانست.
پژوهشی
سهراب مروتی؛ محسن حسن وندی
چکیده
اخباریون در فهم و استنباط احکام و مسائل‌شرعی از قرآن‌کریم، نه تنها برای ظواهر آن اعتباری قائل نیستند، بلکه معتقدند که عقولِ‌بشری غیرِمعصوم، صلاحیت و استعداد فهم‌ظواهرآیات را ندارند. این مسأله باعث طرح بحث‌های متعدد از سوی موافقان و مخالفان آن شده است؛ اینکه خاستگاه‌دیدگاه اخباریه در این‌خصوص چیست؟ مسأله‌ای است که در فهم‌دقیق ...
بیشتر
اخباریون در فهم و استنباط احکام و مسائل‌شرعی از قرآن‌کریم، نه تنها برای ظواهر آن اعتباری قائل نیستند، بلکه معتقدند که عقولِ‌بشری غیرِمعصوم، صلاحیت و استعداد فهم‌ظواهرآیات را ندارند. این مسأله باعث طرح بحث‌های متعدد از سوی موافقان و مخالفان آن شده است؛ اینکه خاستگاه‌دیدگاه اخباریه در این‌خصوص چیست؟ مسأله‌ای است که در فهم‌دقیق نظر ایشان، دارای اهمیت بوده و در این اثر بدان پرداخته شده است؛ لذا این پژوهش برآن است تا دیدگاه اخباریه را در مسأله حجیت-ظواهرقرآن‌کریم مورد بحث و بررسی قرار داده و سپس با تمرکز بر نظرات مندرج در کتاب الفوائدالمدنیه، مبانی و ریشه اعتقاد ایشان در قول به عدم‌حجیت‌ظواهرقرآن را مورد نقد علمی قرار داده و درمقابل، حجیت‌ظواهر آیات را به اثبات رساند. رویکرد پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده و در جمع‌آوری مطالب آن و دستیابی به استنادات و استدلالات این مکتب فکری، از روش اسنادی و کتابخانه‌ای استفاده شده است؛ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مبانی‌محوری ایشان در قول به عدم‌حجیت‌ظواهر-آیات، یکی اختصاصی دانستن مسأله فهم قرآن و دیگری عدم‌حجیت‌عقل در فهم ظواهر آیات می‌باشد که در این نوشتار به بررسی و نقد آن پرداخته شده، ضمن اثبات قابل‌فهم‌بودن قرآن برای همگان و حجیت عقل در این خصوص، حجیت ظواهر آیات نیز به اثبات خواهد رسید.
پژوهشی
سید مصطفی مناقب؛ سید کریم خوب بین خوش نظر؛ جواد کارخانه
چکیده
با عنایت به برخورداری قرآن از پاره ای صفات، از جمله جامعیت، اِبتنای بر اصل توحید، اِنسجام و عدم اختلاف معانی، هدایت، نور، بیِّنه، مُبرهن بودن و ...، باید اذعان نمود که سِنخ اِعجاز قرآن و شریعت محمدی(ص)، به کلی از سِنخ اِعجاز سایر شرایع ممتاز است؛ زیرا شرایع، معجزه ای محسوس، از سنخ ماده و محدود به زمان و مکان ارائه کردند و حال آن که اِعجاز ...
بیشتر
با عنایت به برخورداری قرآن از پاره ای صفات، از جمله جامعیت، اِبتنای بر اصل توحید، اِنسجام و عدم اختلاف معانی، هدایت، نور، بیِّنه، مُبرهن بودن و ...، باید اذعان نمود که سِنخ اِعجاز قرآن و شریعت محمدی(ص)، به کلی از سِنخ اِعجاز سایر شرایع ممتاز است؛ زیرا شرایع، معجزه ای محسوس، از سنخ ماده و محدود به زمان و مکان ارائه کردند و حال آن که اِعجاز قرآن از سنخ دانش، فرا حسّی، فائق بر گُسترة زمان و مکان و مُسیطر بر تارُک هستی است. نوشتار حاضر با رویکردی توصیفی، تحلیلی مبتنی بر دیدگاه طباطبایی(ره)، صاحب «المیزان فی تفسیرالقرآن»، به سه تبیین سِتُرگ در باب استنتاج جامعیت قرآن از کُلیّت اِعجازمند آن دست یافته است. طباطبایی بر این باور است که در دو تبیین نخست، عمومیت تحدّی و اعجاز قرآن، و نیز جامعیتِ برگرفته از آن، ناظر بر گُسترة معارف مرتبط به هدایت انسان است، در حالی که در تبیین سوم، عمومیت و جامعیت مذکور، ناظر بر گُسترة اَغراض اِلاهی می باشد. نکتة درخور تأمل آن که در میان مفسران متقدم و معاصر،این تنها طباطبایی است که با ژرف نگری منحصر به فرد، به اَبعاد نسبت موجود بین اِعجاز قرآن و جامعیت آن عطف توجه نموده است.
