پژوهشی
مطالعات قرآنی
محمد مهدی آجیلیان مافوق؛ یوسف فرشادنیا
چکیده
کاربرد شناختی شاخه‌ای از زبان شناسی است و کمک می‌کند، فراتر از معنای تحت اللفظی، به واژه‌ها و گزاره‌ها نظر و به ما امکان می‌دهد بر نحوه ساخت معنا در زمینه‌های خاص تمرکز کنیم. هدف پژوهش حاضر، بررسی رویکردها و جهت‌گیری‌ها در پژوهش‌های کاربردشناختی قرآن در ایران از دریچۀ مرور نظام‌مند است. مطابق یافته‌های آماری، در حوزۀ قرآن، ...
بیشتر
کاربرد شناختی شاخه‌ای از زبان شناسی است و کمک می‌کند، فراتر از معنای تحت اللفظی، به واژه‌ها و گزاره‌ها نظر و به ما امکان می‌دهد بر نحوه ساخت معنا در زمینه‌های خاص تمرکز کنیم. هدف پژوهش حاضر، بررسی رویکردها و جهت‌گیری‌ها در پژوهش‌های کاربردشناختی قرآن در ایران از دریچۀ مرور نظام‌مند است. مطابق یافته‌های آماری، در حوزۀ قرآن، نخستین پژوهش به دهۀ 70 باز میگردد که بیشتر به‌شکل پایان نامه توسط دانشجویان رشتۀ زبان انگلیسی سامان یافته است. تحلیل رویکردها و جهت‌گیری‌ها نشان می‌دهد که دست‌کم سه رویکرد پژوهشی وجود دارد: اول. «تحلیل گفتمان و کنش‌های گفتاری در قرآن»، دوم. «مقایسه ترجمه‌های قرآن کریم» و سوم. «ماهیت شناسی، سنجش و بومی سازی نظریه‌های کاربردشناختی». رویکرد نخست در سه جهت‌گیری، «حل مسئله و شبهه پژوهی»، «استخراج راه‌کارهای قرآنی» و «پیاده سازی و کشف کنش‌های گفتاری» تحلیل شد. رویکرد دوم به مقایسه ترجمه‌ها به گونه‌های متفاوت نظیر تأثیر جنسیت مترجم بر پایۀ نظریه‌های زبانشناختی پرداخته است. رویکرد سوم به ماهیت شناسی، نسبت سنجی با آموزه‌های اسلامی در راستای بومی‌سازی و ارائه اصول و مبانی اهتمام ورزیده است. از جمله آسیب‌های عمده پژوهش‌های کاربردشناختی حوزۀ قرآن، می‌توان به عدم توجه به تبار و اعتبار نظریه‌ها نسبت به متن قدسی قرآن اشاره نمود.
پژوهشی
مطالعات قرآنی
فروغ پارسا
چکیده
عدالت از مفاهیم و ارزش هایی است که ادیان و مکاتب فکری بشر از هزاران سال پیش تا کنون بدان پرداخته اند. عدل که در لغت به معنای برابری و نقیض ظلم آمده در اصطلاح معانی مختلفی دارد و تا حدودی مبهم و چند وجهی است. این جستار با روش کتابخانه ای و رویکرد توصیفی، تفسیر آیات مربوط به عدالت را در آثار تفسیری مطالعه و تحلیل کرده و نشان داده انگارة عدالت ...
بیشتر
عدالت از مفاهیم و ارزش هایی است که ادیان و مکاتب فکری بشر از هزاران سال پیش تا کنون بدان پرداخته اند. عدل که در لغت به معنای برابری و نقیض ظلم آمده در اصطلاح معانی مختلفی دارد و تا حدودی مبهم و چند وجهی است. این جستار با روش کتابخانه ای و رویکرد توصیفی، تفسیر آیات مربوط به عدالت را در آثار تفسیری مطالعه و تحلیل کرده و نشان داده انگارة عدالت نزد مفسران در هر دوره تاریخی به گونة خاصی تعریف شده که در ادوار بعدی تکامل پیدا کرده است.عدالت قضایی به معنای بی طرفی و دادگری قاضی در هنگام داوری نخستین انگاره عدالت نزد مفسران قرآن است .عدالت تکوینی به معنای عدالت در آفرینش و پدیده های هستی پس از پیدایی مکاتب کلامی در جهان اسلام و عدالت اجتماعی و اقتصادی انگاره های دیگری از عدالت هستند که پس از رواج مکاتب اومانیستی و سوسیالیستی در ذهن مفسران قرآن شکل گرفته اند. انگاره عدالت به معنای عدالت جنسیتی نیز در دهه های اخیر در آثار تفسیری یافت شده است.
پژوهشی
مطالعات قرآنی
علیرضا حیدری سه ده؛ غزاله رضایی
چکیده
در چهار آیه ازآیات قرآن کریم، سه واژه تلاوت، تزکیه و تعلیم کنار هم ذکر شده‌اند. در یکی از این آیات، تعلیم بر تزکیه مقدم شده است. و در سه آیه دیگر، تزکیه بر تعلیم پیشی گرفته است. ازآن جا که ترتیب واژگان در قرآن کریم حکمت‌آمیز است، مفسران از دیرباز به تفاوت این همنشینی توجه داشته و دلایل مختلفی برای آن ارائه کرده‌اند. مطالعات صورت گرفته ...
بیشتر
در چهار آیه ازآیات قرآن کریم، سه واژه تلاوت، تزکیه و تعلیم کنار هم ذکر شده‌اند. در یکی از این آیات، تعلیم بر تزکیه مقدم شده است. و در سه آیه دیگر، تزکیه بر تعلیم پیشی گرفته است. ازآن جا که ترتیب واژگان در قرآن کریم حکمت‌آمیز است، مفسران از دیرباز به تفاوت این همنشینی توجه داشته و دلایل مختلفی برای آن ارائه کرده‌اند. مطالعات صورت گرفته پیرامون تقدم و تأخر تزکیه و تعلیم، بر سه دیدگاه کلی تأکید داشتهاند: برخی تقدم تزکیه بر تعلیم را محدود به شرایط زمانی خاص دانستهاند. برخی تعلیم را مقدمهای ضروری برای تزکیه میدانند. و گروهی دیگر تقدم تزکیه را دارای مبنای رتبی و ارزشی میدانند. این پژوهش، با رویکرد تحلیل محتوا و تدبر در فقرات قرآنی، دلایل فوق را مورد بررسی قرار داده و نشان می‌دهد که با توجه به اشتراک میان سیاق مقامی درخواست تربیت و سیاق مقامی تحقق آن، همچنین وحدت موضوع دعا و اجابت (تربیت) و تقدم تلاوت بهعنوان پیشنیاز هر دو مقوله تزکیه و تعلیم، این تفاسیر نمیتوانند توجیهگر تفاوت همنشینی باشند. ن
پژوهشی
مطالعات قرآنی
انسیه عسگری؛ نرگس بهشتی
چکیده
هدف پژوهش حاضر، باز خوانی وجوه اجتماعی حکم حجاب، از دو منظر متن ( قرآن) و فهم آن (دیدگاه های عالمان دینی معاصر) است. یافته های پژوهش که با روش توصیفی و تحلیل محتوا انجام شد، نشان داد، آیه ۵۹ احزاب با معرفی نوع خاصی از پوشش ( جلباب ) به عنوان نماد هویت اجتماعی زن مسلمان، به صراحت حکم حجاب را به وجهی اجتماعی گره زده است. همچنین دستورات متعدد ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر، باز خوانی وجوه اجتماعی حکم حجاب، از دو منظر متن ( قرآن) و فهم آن (دیدگاه های عالمان دینی معاصر) است. یافته های پژوهش که با روش توصیفی و تحلیل محتوا انجام شد، نشان داد، آیه ۵۹ احزاب با معرفی نوع خاصی از پوشش ( جلباب ) به عنوان نماد هویت اجتماعی زن مسلمان، به صراحت حکم حجاب را به وجهی اجتماعی گره زده است. همچنین دستورات متعدد آیات سوره نور برای حفظ عفت اجتماعی، با جزئیاتی همراه است که بنا به اقتضای شرایط اجتماعی و فرهنگی، می توانند متغیر باشند. از طرفی، سیر تحول دیدگاه اندیشمندان دینی نشان داد با اینکه ایشان بر ضرورت حفظ حجاب، اصرار دارند ولی فهم آن ها از این مقوله تنها در نگرش مشهور منحصر نشد و به تناسب اقتضائات فرهنگی زمانه، تحولات معنا داری را دربرداشت که از باز نگری جزئی تا تغییری بنیادین در نگرش نو اندیشان دینی بدین حکم را در بر می گرفت. برآیند این یافته ها، حاکی از هم خوانی نص و فهم آن در صحه نهادن به وجوه اجتماعی حکم حجاب است.
پژوهشی
مطالعات قرآنی
پریسا َعسکر سمنانی؛ نصرت نیلساز؛ بی بی سادات رضی بهابادی
چکیده
مطالعات «زن و جنسیت» در دهه های اخیر توجه پژوهشگران معاصر را به خود جلب کرده است.کارن بائر اندیشمند معاصری است که در کتاب سلسله مراتب جنسیتی در قرآن: تفاسیر کهن، پاسخ‌های نو به بررسی آرای عالمان مسلمان بر تفسیر آیات ناظر به «سلسله‌مراتب جنسیتی» پرداخته است. از میان مبانی مختلفی که بائر در پژوهش خود اتخاذ کرده، «تأثیر ...
بیشتر
مطالعات «زن و جنسیت» در دهه های اخیر توجه پژوهشگران معاصر را به خود جلب کرده است.کارن بائر اندیشمند معاصری است که در کتاب سلسله مراتب جنسیتی در قرآن: تفاسیر کهن، پاسخ‌های نو به بررسی آرای عالمان مسلمان بر تفسیر آیات ناظر به «سلسله‌مراتب جنسیتی» پرداخته است. از میان مبانی مختلفی که بائر در پژوهش خود اتخاذ کرده، «تأثیر بافت فکری و شرایط اجتماعی بر تفسیر» مبنای نظری مهم اوست که با در نظر گرفتن آن به ارزیابی و تحلیل تفاسیر عالمان سده های میانی تا مدرن بر آیات 228 بقره و 34 نساء پرداخته است. از نظر او، بافت فکری و شرایط اجتماعی برای مفسران سده های میانی اهمیت چندانی نداشته، چراکه آنان بیشتر به تفاسیر موثق متقدم و اقوال پیشینیان استناد می کردند، اما در مقابل، بافت فکری و شرایط اجتماعی دوران زندگی مفسران مدرن بر تفاسیرشان تأثیرگذار بوده و از همین رو، دغدغه های اجتماعی، هسته اصلی تفاسیر آنان را شکل داده است. در این پژوهش، سخنان بائر درباره موضع عالمان سده های میانی تا مدرن نسبت به مسئله «سلسله مراتب جنسیتی» گزارش داده شده و سپس مبنای نظری او و نتایج مبتنی بر آن به روش کتابخانه ای تبیین و ارزیابی می شود.
پژوهشی
مطالعات قرآنی
اشکان جوانمرد؛ سید رضا مؤدب
چکیده
یکی از مهم‌ترین شبهات تاریخی درباره قرآن، کاربرد لقب «اُخت هارون» برای مریم (س) در آیه 28 سوره مریم است. مفسران از قرون اولیه تلاش کرده‌اند تا مصداق هارون را در این آیه شناسایی کنند و دلایل این خطاب را توضیح دهند. در همین راستا، هدف اصلی این پژوهش تحلیل و ارزیابی دیدگاه‌های مختلف درباره تعبیر قرآنی «اُخت هارون» است. پرسش ...
بیشتر
یکی از مهم‌ترین شبهات تاریخی درباره قرآن، کاربرد لقب «اُخت هارون» برای مریم (س) در آیه 28 سوره مریم است. مفسران از قرون اولیه تلاش کرده‌اند تا مصداق هارون را در این آیه شناسایی کنند و دلایل این خطاب را توضیح دهند. در همین راستا، هدف اصلی این پژوهش تحلیل و ارزیابی دیدگاه‌های مختلف درباره تعبیر قرآنی «اُخت هارون» است. پرسش محوری پژوهش، میزان اعتبار احتمالات مطرحشده در مورد این تعبیر قرآنی و علل آن میباشد. این پژوهش با روش تحلیلی ـ انتقادی و با دو رویکرد تاریخی و ادبی انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که از میان 14 احتمال موجود، قویترین احتمال، ارتباط نسَبی غیرمستقیم مریم (س) با هارون است. این دیدگاه با حدیثی از پیامبر (ص)، اشاره به خویشاوندی مریم با الیصابات در انجیل لوقا و سیاق آیه که بر نسب ممتاز مریم تأکید دارد، سازگار است. احتمال دیگر، داشتن برادری ناتنی به نام هارون است که با سیاق آیه و موازین منطقی تعارضی ندارد. دیدگاه تشابه مریم با هارون در جایگاه کهانت، با توجه به کاربرد واژه «محرَّر» در نذر مادر مریم (س)، از دیگر احتمالات قوی محسوب میشود.
