مطالعات قرآنی
فاطمه بهجت؛ حسین بستان نجفی
چکیده
بهره‌مندی از روشهای برون‌دینی، مانند روش نشانه‌شناسی و تلفیق آن با روشهای درون‌دینی فهم متن تفسیری، گامی در طراحی روش بدیع و تکمیل روشهای پیشین فهم آیات قرآن است. این پژوهش که با روش تحلیلی و توصیفی صورت گرفته و به نوعی مطالعه درجه دوم در حوزه روش‌شناسی محسوب می‌شود به منظور گشودن راهی برای تکمیل و توسعه روش تفسیر موضوعی ...
بیشتر
بهره‌مندی از روشهای برون‌دینی، مانند روش نشانه‌شناسی و تلفیق آن با روشهای درون‌دینی فهم متن تفسیری، گامی در طراحی روش بدیع و تکمیل روشهای پیشین فهم آیات قرآن است. این پژوهش که با روش تحلیلی و توصیفی صورت گرفته و به نوعی مطالعه درجه دوم در حوزه روش‌شناسی محسوب می‌شود به منظور گشودن راهی برای تکمیل و توسعه روش تفسیر موضوعی شهیدصدر به یررسی «روش مدل‌یابی تفسیر موضوعی- نشانه‌شناختی» پرداخته است که در نهایت به تلفیق فرایند کشف مدلولهای مفهومی روابط همنشینی و جانشینی با روش تفسیر موضوعی منجر شد. تلفیق در مرحله روش اجتهادی به عنوان بخشی از فرایند روش استنطاق صورت گرفت. برای تبیین چگونگی و رهاورد این تلفیق، از روش معناشناسی قرآن ایزوتسو استفاده شده است که در ترکیب با روش تفسیر موضوعی، مکانیسم تکثر معانی و کشف لایه‌های عمیق‌تری از معانی را فراهم می‌آورد که شامل: جهان‌بینی بالنده، خرده نظام‌های فرهنگی، نزدیک شدن به دال مرکزی و درون منتیت است. برای تطبیق و عینی‌سازی کاربست این مدل به ساخت نمونه‌هایی از روابط هم‌نشین و جانشین در داستان موسی ع و فرعون در قرآن پرداختیم. با تحلیل نشانه‌ها سلسله‌ای از روابط هم‌نشین و جانشین و لایه‌های عمیق معانی حاصل از این روابط آشکار شد.
مطالعات قرآنی
علیرضا نوبری؛ حامد بیات
چکیده
فرعون در راستای مواجهه با موسی (ع) بر اساس الگویی عمل کرده است. مقاله حاضر به روش تحلیل محتوا درصدد ترسیم الگوی بیان شده و نیز تبیین انواع و میزان فراوانی تقابل فرعون بر علیه موسی (ع) بر اساس قرآن کریم است. فرعون در این راستا طی دو مرحله: قبل از ظهور موسی (ع) و پس از ظهور او برای رهبری بنی‌اسرائیل از تقابل‌های: نظامی غیرمتعارف، اقتصادی، ...
بیشتر
فرعون در راستای مواجهه با موسی (ع) بر اساس الگویی عمل کرده است. مقاله حاضر به روش تحلیل محتوا درصدد ترسیم الگوی بیان شده و نیز تبیین انواع و میزان فراوانی تقابل فرعون بر علیه موسی (ع) بر اساس قرآن کریم است. فرعون در این راستا طی دو مرحله: قبل از ظهور موسی (ع) و پس از ظهور او برای رهبری بنی‌اسرائیل از تقابل‌های: نظامی غیرمتعارف، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و تبلیغاتی استفاده کرده است. بیشترین تمرکز فرعون در مرحله اول بر جنگ نظامی (38%) و اقتصادی (31%) بود. جنگ تبلیغاتی (48%) و نظامی (29%) نیز در مرحله دوم بیشترین نوع مواجهه بود. فرعون در مرحله اول با ایجاد تفرقه در جامعه، بنی‌اسرائیل را با قبطیان درگیر کرده و پادشاهی میکرد اما پس از ظهور موسی (ع)، او نیز به مواجهه پرداخته و ابتدا از تقابل تبلیغاتی ضعیفی بهره برد، اما با مشاهده مقاومت موسی (ع)، از جنگ ترکیبی استفاده کرد ولی پیروز نشد. سپس فرعون به همراه سپاهیانش به مواجهه نظامی شدید روی آورد که در همین مواجهه کشته شد.
مطالعات قرآنی
مهسا علی‌داد ابهری؛ محسن قاسم پور
چکیده
مبحث سجده فرشتگان بر آدم از جهت خوانش مضامین و تفحص در حواشی آن، یکی از مسائل قرآنی مورد مناقشه میان مفسران بوده است. در این میان دیدگاه آیت‌اللّه جوادی‌آملی درخور التفات و شایسته تعمق است. ایشان این واقعه را تمثیل حقیقتی می‌نامد که بنا به دیدگاه صدرایی در عالم مثال نزولی و در مراتب بالاتر از عالم ماده رخ می‌دهد و هدف اصلی یادکرد ...
بیشتر
مبحث سجده فرشتگان بر آدم از جهت خوانش مضامین و تفحص در حواشی آن، یکی از مسائل قرآنی مورد مناقشه میان مفسران بوده است. در این میان دیدگاه آیت‌اللّه جوادی‌آملی درخور التفات و شایسته تعمق است. ایشان این واقعه را تمثیل حقیقتی می‌نامد که بنا به دیدگاه صدرایی در عالم مثال نزولی و در مراتب بالاتر از عالم ماده رخ می‌دهد و هدف اصلی یادکرد آن را یادآوری مقام انسانیت و تواضع فرشتگان و گوشزد کردن خطر عدوات شیطان میداند. در این مقوله تمرکز ایشان بر تبیین دشمن و روشهای فریب اوست. مفسر روند همراهی روح را با جسم پس از استواء بر مبنای نظریه جسمانیةالحدوث و روحانیةالبقا قابل توجیه میداند. تفکیک عوالم طولی و تبیین خصوصیات و قواعد هریک و اصرار بر عدم اختلاط قواعد، اعتقاد به استقرار عرفان قرآنی در بالاترین مراتب معرفت شناسی و لزوم بهره‌مندی از آن در حل معضلات و اختلافات تفسیری، مرجعیت قرآن به هنگام تباین روایات با آن و خوانش روایات در راستای منطق فهم خود از اهم مبانی معرفتشناسی ایشان در این باب است.
مطالعات قرآنی
علی آقاجانی
چکیده
سوال اصلی تحقیق آن است که ماهیت شورا در قرآن چیست و چه رهیافتی بدان، رهیافت مطلوب قرآن است؟ فرضیه پژوهش مبتنی بر روش تفسیر موضوعی آن است که شورا از مفاهیمی است که مشارکت سیاسی از آن قابل استخراج و استنطاق بوده و قابلیت ظرفیت سنجی در مفاهیم مدرن را دارد که بر اساس این ظرفیت سنجی می توان گفت از منظر قرآن شورا، به مثابه مفهومی امضایی متفاوت ...
بیشتر
سوال اصلی تحقیق آن است که ماهیت شورا در قرآن چیست و چه رهیافتی بدان، رهیافت مطلوب قرآن است؟ فرضیه پژوهش مبتنی بر روش تفسیر موضوعی آن است که شورا از مفاهیمی است که مشارکت سیاسی از آن قابل استخراج و استنطاق بوده و قابلیت ظرفیت سنجی در مفاهیم مدرن را دارد که بر اساس این ظرفیت سنجی می توان گفت از منظر قرآن شورا، به مثابه مفهومی امضایی متفاوت از مشورت بوده و در عرصه عمومی سیاسی گونه ای از الزام را به ویژه در عصر غیبت معصوم دارد و با این نگاه رکن مهم رهیافت مشارکت سیاسی حداکثری مشروط(واکارگزارانه) تلقی می شود. رهیافت واکارگزارانه(حداکثری مشروط) در رابطه با آیات شورا و نسبت به مشارکت سیاسی، در مرحله انتخاب رهبر با وجود پذیرش نص و نصب الهی اما برای مشارکت سیاسی مردم موضوعیت قائل است. مشورت با مردم و یا نمایندگان مردم امری تزیینی قلمداد نمی شود. مشورت امری لازم است و هم التزام به نتیجه مشورت بالاجمال امری ضرور است.بر این پایه در عصر غیبت، مشارکت سیاسی عمومی و مشورت با مردم هم در انتخاب رهبری است و هم در جریان تصمیمات سیاسی مشروط به رعایت شرایط و زمینه های پیشینی به نحو الزامی جاری می شود.
مطالعات قرآنی
فرزانه فهیم؛ سهیلا جلالی کندری؛ نرگس نظرنژاد
چکیده
یکی از راه‌های کاربست آیات قرآن کریم، بازخوانی و تبیین آنها به گونه‌ای است که انسان معاصر بتواند خود را مخاطب آیات قرآن بیابد و احساس کند که قرآن می‌تواند درمان دردهای امروزین او باشد. اگزیستانسیالیسم، به عنوان مکتبی انسان‌محور، این ظرفیت را دارد که از منظر آن، به آیات قرآن نگریسته شود و با رویکردی وجودی، بستر مناسبی برای بازخوانی ...
بیشتر
یکی از راه‌های کاربست آیات قرآن کریم، بازخوانی و تبیین آنها به گونه‌ای است که انسان معاصر بتواند خود را مخاطب آیات قرآن بیابد و احساس کند که قرآن می‌تواند درمان دردهای امروزین او باشد. اگزیستانسیالیسم، به عنوان مکتبی انسان‌محور، این ظرفیت را دارد که از منظر آن، به آیات قرآن نگریسته شود و با رویکردی وجودی، بستر مناسبی برای بازخوانی آیات قرآن فراهم آورد. در مقالة حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و با محوریت مضامین وجودیِ تفرد، اختیار و موقعیتهای مرزی، آیاتی از قرآن کریم بازخوانی و تبیین شده‌اند؛ با این هدف که نشان داده شود چگونه می‌توان با تغییر منظر و قراردادن پرسش‌های نوین در برابر قرآن کریم، پیام قرآن را برای مخاطبان آن شنیدنیتر و جذابتر کرد. مضامین مطرح شده در اگزیستانسیالیسم و قرآن، به علت درهم تنیدگی وجود انسان، یکدیگر رابطه تنگاتنگی دارند، و آیات انتخابشده در این پژوهش که از رویکرد وجودی بررسی میشوند، تاکنون از چنین منظری تفسیر و تبیین نشدهاند. مواجهۀ علمی از دیدگاهی فلسفی و اگزیستانسیالیستی با آیات قرآن، روشی نوین برای فهم دقیق و کاربردی این کتاب جاودان است.
مطالعات قرآنی
محمد شعبان پور
چکیده
تعارض منافع، یک موقعیتی است که قضاوت یا رفتار حرفه ای مربوط به منافع با اهمیت به صورت ناروا تحت تاثیر منافع کم اهمیت به مخاطره می افتد و فرد در آن موقعیت،میان دو منافع مذکور تعارض می بیند. این موقعیت در حوزه های مختلف روابط اجتماعی انسان وجود دارد وجزء ناهنجاری های عمومی و از شاخصه های مهم فساد در این حوزه ها شناخته می شود. عدم مدیریت ...
بیشتر
تعارض منافع، یک موقعیتی است که قضاوت یا رفتار حرفه ای مربوط به منافع با اهمیت به صورت ناروا تحت تاثیر منافع کم اهمیت به مخاطره می افتد و فرد در آن موقعیت،میان دو منافع مذکور تعارض می بیند. این موقعیت در حوزه های مختلف روابط اجتماعی انسان وجود دارد وجزء ناهنجاری های عمومی و از شاخصه های مهم فساد در این حوزه ها شناخته می شود. عدم مدیریت آن می تواند پیامدهای مهمی را در پی داشته باشد.ازاین روی، شناخت موقعیت تعارض منافع درفرهنگ قرآن درمقام تقنین وراهنمایی بشرلازم وضروری است. در این مقاله با روش «تحلیل محتوا» ابتداء موقعیت های تعارض منافع در قرآن مجید تبیین می شود و آنگاه راه‌کارهای قرآنی مقابله با این پدیده اجتماعی ارزیابی می گردد. یافته های تحقیق نشان می دهد که خدای متعال درمقام تشریع، بر اهمیت موضوع تعارض منافع واقف بوده و کوشیده با معرفی موقعیت ها و ارائه راهکارها و بیان پیامدهای عدم توجه به راهکارها، تا حد ممکن از آن پیشگیری کند. راهکارهایی چون ترجیح مصلحت عالی بردانی، ایجاد تعارض منافع مثبت، سرزنش نفع طلبی، رعایت عدالت و ایثار ... از راهکارهایی است که می تواند در پیشگیری و مدیریت تعارض منافع مؤثر واقع شود.
مطالعات قرآنی
انسیه عسگری؛ نرگس بهشتی
چکیده
هدف پژوهش حاضر، باز خوانی وجوه اجتماعی حکم حجاب، از دو منظر متن ( قرآن) و فهم آن (دیدگاه های عالمان دینی معاصر) است. یافته های پژوهش که با روش توصیفی و تحلیل محتوا انجام شد، نشان داد، آیه ۵۹ احزاب با معرفی نوع خاصی از پوشش ( جلباب ) به عنوان نماد هویت اجتماعی زن مسلمان، به صراحت حکم حجاب را به وجهی اجتماعی گره زده است. همچنین دستورات متعدد ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر، باز خوانی وجوه اجتماعی حکم حجاب، از دو منظر متن ( قرآن) و فهم آن (دیدگاه های عالمان دینی معاصر) است. یافته های پژوهش که با روش توصیفی و تحلیل محتوا انجام شد، نشان داد، آیه ۵۹ احزاب با معرفی نوع خاصی از پوشش ( جلباب ) به عنوان نماد هویت اجتماعی زن مسلمان، به صراحت حکم حجاب را به وجهی اجتماعی گره زده است. همچنین دستورات متعدد آیات سوره نور برای حفظ عفت اجتماعی، با جزئیاتی همراه است که بنا به اقتضای شرایط اجتماعی و فرهنگی، می توانند متغیر باشند. از طرفی، سیر تحول دیدگاه اندیشمندان دینی نشان داد با اینکه ایشان بر ضرورت حفظ حجاب، اصرار دارند ولی فهم آن ها از این مقوله تنها در نگرش مشهور منحصر نشد و به تناسب اقتضائات فرهنگی زمانه، تحولات معنا داری را دربرداشت که از باز نگری جزئی تا تغییری بنیادین در نگرش نو اندیشان دینی بدین حکم را در بر می گرفت. برآیند این یافته ها، حاکی از هم خوانی نص و فهم آن در صحه نهادن به وجوه اجتماعی حکم حجاب است.
مطالعات قرآنی
یوسف فرشادنیا؛ محمد مهدی آجیلیان مافوق
چکیده
کاربرد شناختی شاخه‌ای از زبان شناسی است و کمک می‌کند، فراتر از معنای تحت اللفظی، به واژه‌ها و گزاره‌ها نظر و به ما امکان می‌دهد بر نحوه ساخت معنا در زمینه‌های خاص تمرکز کنیم. هدف پژوهش حاضر، بررسی رویکردها و جهت‌گیری‌ها در پژوهش‌های کاربردشناختی قرآن در ایران از دریچۀ مرور نظام‌مند است. مطابق یافته‌های آماری، در حوزۀ قرآن، ...
بیشتر
کاربرد شناختی شاخه‌ای از زبان شناسی است و کمک می‌کند، فراتر از معنای تحت اللفظی، به واژه‌ها و گزاره‌ها نظر و به ما امکان می‌دهد بر نحوه ساخت معنا در زمینه‌های خاص تمرکز کنیم. هدف پژوهش حاضر، بررسی رویکردها و جهت‌گیری‌ها در پژوهش‌های کاربردشناختی قرآن در ایران از دریچۀ مرور نظام‌مند است. مطابق یافته‌های آماری، در حوزۀ قرآن، نخستین پژوهش به دهۀ 70 باز میگردد که بیشتر به‌شکل پایان نامه توسط دانشجویان رشتۀ زبان انگلیسی سامان یافته است. تحلیل رویکردها و جهت‌گیری‌ها نشان می‌دهد که دست‌کم سه رویکرد پژوهشی وجود دارد: اول. «تحلیل گفتمان و کنش‌های گفتاری در قرآن»، دوم. «مقایسه ترجمه‌های قرآن کریم» و سوم. «ماهیت شناسی، سنجش و بومی سازی نظریه‌های کاربردشناختی». رویکرد نخست در سه جهت‌گیری، «حل مسئله و شبهه پژوهی»، «استخراج راه‌کارهای قرآنی» و «پیاده سازی و کشف کنش‌های گفتاری» تحلیل شد. رویکرد دوم به مقایسه ترجمه‌ها به گونههای متفاوت نظیر تأثیر جنسیت مترجم بر پایۀ نظریه‌های زبانشناختی پرداخته است. رویکرد سوم به ماهیت شناسی، نسبت سنجی با آموزه‌های اسلامی در راستای بومی‌سازی و ارائه اصول و مبانی اهتمام ورزیده است. از جمله آسیب‌های عمده پژوهش‌های کاربردشناختی حوزۀ قرآن، می‌توان به عدم توجه به تبار و اعتبار نظریه‌ها نسبت به متن قدسی قرآن اشاره نمود.
مطالعات قرآنی
حامد شیوا پور
چکیده
یکی از دستاوردهای بسیار مهم اخلاق و فرهنگ بشری، این قانون کلی است که باید با دیگران چنان رفتار کنیم که انتظار داریم آنها با ما چنین رفتار کنند و از سوی دیگر نباید با دیگران چنان رفتار کنیم که دوست نداریم با ما رفتار کنند. این قانون که صورت مثبت آن با نام «قانون زرین» و صورت منفی آن با نام «قانون سیمین» اخلاق خوانده می‌شود ...
بیشتر
یکی از دستاوردهای بسیار مهم اخلاق و فرهنگ بشری، این قانون کلی است که باید با دیگران چنان رفتار کنیم که انتظار داریم آنها با ما چنین رفتار کنند و از سوی دیگر نباید با دیگران چنان رفتار کنیم که دوست نداریم با ما رفتار کنند. این قانون که صورت مثبت آن با نام «قانون زرین» و صورت منفی آن با نام «قانون سیمین» اخلاق خوانده می‌شود در دل یک قانون اخلاقی بزرگتر قرار می‌گیرد که بر اساس آن انسان باید چنان رفتار کند که بتواند به رفتار خود صورت یک قانون کلی ببخشد. این قانون تحت عنوان «ضابطه جهان‌شمول اخلاق» نامیده می‌شود و در بسیاری از ادیان و فرهنگهای گوناگون نشانی از آن را می‌توان یافت.این قانون اخلاقی جهان‌شمول را در متون دینی اسلامی یعنی قرآن و روایات معصومان علیهمالسلام نیز می‌توان جستجو کرد. در این مقاله، شواهد متعددی از تعالیم اخلاقی قرآن که از منظر ضابطه جهان‌شمول اخلاق می‌توان به آنها نگریست، بررسی خواهد شد. نتیجه این بررسی، ارائه چشماندازی جدید در نگریستن به تعالیم یا نظام اخلاقی قرآن خواهد بود.
مطالعات قرآنی
فردین دارابی؛ روح الله محمدعلی نژاد عمران
چکیده
در نقد و بررسی جریان هرمنوتیک به دنبال این مطلب هستیم که آیا مطالعات روشی در پژوهش‌های قرآنی معاصر جهان اسلام به‌مثابه یک جریان هست یا خیر؟پژوهش حاضر به‌صورت توصیفی به بررسی مطالعات هرمنوتیکی در پژوهش‌های قرآنی میپردازد و با تحلیل مضمون ارتباط آنها را با یکدیگر مورد ارزیابی و سنجش قرار می‌دهد. با بررسی های انجام شده باید گفت ...
بیشتر
در نقد و بررسی جریان هرمنوتیک به دنبال این مطلب هستیم که آیا مطالعات روشی در پژوهش‌های قرآنی معاصر جهان اسلام به‌مثابه یک جریان هست یا خیر؟پژوهش حاضر به‌صورت توصیفی به بررسی مطالعات هرمنوتیکی در پژوهش‌های قرآنی میپردازد و با تحلیل مضمون ارتباط آنها را با یکدیگر مورد ارزیابی و سنجش قرار می‌دهد. با بررسی های انجام شده باید گفت پارادایم هرمنوتیک فلسفی مفسرمحور که نسبی‌گرایی فهم از آن استنباط می‌شود و هرمنوتیک روشی (متن) که متن محور و مؤلف محور است و به‌صورت مطلق‌گرایی به فهم متون دینی میپردازد، موجب بروز دوقطبی بین مسلمانان شده است. به‌تبع آن به لحاظ مطلق‌گرایی و نسبی‌گرایی مباحث «هرمنوتیک کلاسیک» با رویکرد مطلق‌گرایی و شاخصة «هرمنوتیک مدرن» نسبی‌گرایی و «هرمنوتیک پسامدرن» که از نقد هرمنوتیک مدرن نشأت می‌گیرد و در آن یک مفسر محوری وجود ندارد و فارغ از متن هرکسی می‌تواند نقش مفسر محوری را ایفا کند و همه هم صحیح هستند. فی‌الجمله در نسبی‌گرائی و مطلق‌انگاری میان مستشرقان و اندیشمندان جهان اسلام هم‌صدایی خاصی وجود دارد اما در تقابل با دانشمندان ایران است و نتایج عکس وجود دارد و به لحاظ دیدگاه دورة تاریخی میان اندیشمندان مستشرق، جهان اسلام و ایران سنخیت و قرابت بیشتری وجود دارد.
مطالعات قرآنی
جلیل اله فاروقی هندوالان؛ الهه خسروپرست؛ محمد حسین زنجیری
چکیده
پژوهش حاضر با تکیه‌بر نظریه لاکلا و موفه به بررسی گفتمان خداوند متعال در مقابل مخالفان در سوره انعام میپردازد؛ لذا ابتدا داده‌ها بر مبنای نظریه داده- بنیاد کدگذاری گردید سپس بر اساس این نظریه تحلیل شد. بررسی داده‌ها نشان می‌دهد که گفتمان خداوند با دال مرکزی «توحید» در تقابل با گفتمان مخالفان با دال مرکزی «شرک» قرار ...
بیشتر
پژوهش حاضر با تکیه‌بر نظریه لاکلا و موفه به بررسی گفتمان خداوند متعال در مقابل مخالفان در سوره انعام میپردازد؛ لذا ابتدا داده‌ها بر مبنای نظریه داده- بنیاد کدگذاری گردید سپس بر اساس این نظریه تحلیل شد. بررسی داده‌ها نشان می‌دهد که گفتمان خداوند با دال مرکزی «توحید» در تقابل با گفتمان مخالفان با دال مرکزی «شرک» قرار می‌گیرد. مخالفان بهمنظور حفظ هژمونی و قدرت خود اقدام به طرد و حاشیه رانی گفتمان خداوند از طریق ایجاد شک و دودلی، بهانهجویی و نافرمانی میکنند اما خداوند، در مقابل، از طریق برجستهسازی گفتمان خود به بازنمایی هژمونی خود میپردازد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد خداوند مدلولی است مقتدر که در کنار دال شناور «مهربان بودن»، «عقاب دهنده» نیز هست. در نظام معنایی گفتمان خداوند برخی از دالها مانند دال شناور «یکتا بودن» در تضاد با دال محوری گفتمان مخالفان در بازنمایی گفتمان هژمونیک خداوند نقش عمدهای را ایفا نمودهاند.
مطالعات قرآنی
رحمان عشریه
چکیده
املاء یکی از سنت‌های الهی به معناى مهلت دادن و به تأخیر انداختن عذاب است. نوشتار پیش رو به روش توصیفی-تحلیلی و با دو رویکرد روابط جانشینی وهم نشینی، مؤلفههای معنایی واژه‌ی «اِملاء» و مشتقات آن را در قرآن کریم مورد کاوش و تحلیل معنایی قرار داده است، براین پایه، واژگان: «خیر»، «أخذ»، «کید»، «ازدیاد»، «استهزاء» ...
بیشتر
املاء یکی از سنت‌های الهی به معناى مهلت دادن و به تأخیر انداختن عذاب است. نوشتار پیش رو به روش توصیفی-تحلیلی و با دو رویکرد روابط جانشینی وهم نشینی، مؤلفههای معنایی واژه‌ی «اِملاء» و مشتقات آن را در قرآن کریم مورد کاوش و تحلیل معنایی قرار داده است، براین پایه، واژگان: «خیر»، «أخذ»، «کید»، «ازدیاد»، «استهزاء» با محوریت روابط همنشینی و در بخش دیگر، واژگان: «استدراج»، «إمهال»، «إنظار»، «اَجل»، «تَمتیع»، «تأخیر»، «ذَر»، «مَد»، با محوریت روابط جانشینی با واژه «اِملاء» مورد ارزیابی لغوی، صرفی و معناشناختی قرار گرفته اند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که املاء یکی از سنت‌های الهی است و با توجه به شرایط حاکم بر کافران معاند، این فرصت به سود آنان نخواهد بود چرا که این امر برای هلاکت و نابودی آنان در نظر گرفته شده است. براین پایه واژه‌ی املاء وقتی به خدای متعال نسبت داده می‌شود عقوبتی از سوی خداوند در قبال کافرین است برخلاف کاربرد واژه امهال و انظار که معنایی اعم از عقوبت یا غیر آن را میرساند و در مفهوم آن توقع بهبودی اوضاع و رفع عذاب نیز وجود دارد ونیز در مفهوم استدراج، سقوط تدریجی قرار دارد و املاء به چگونگی این سقوط تدریجی اشاره دارد.
مطالعات قرآنی
قادر قادری؛ عبدالاحد غیبی؛ محمد جهانگیری اصل
چکیده
قرآن کریم نگارشی تا حدودی متفاوت از زبان عربی دارد، یکی از موارد اعجاز این کتاب آسمانی، اعجاز رسم‌الخط آن است که از دیرباز موردتوجه قرآن‌پژوهان و دوست دارانِ زبان عربی بوده و با گذر زمان، به علمی تبدیل گشته که چگونگی رسم‌الخط و نگارش مصحف از موضوعات مهمِّ آن است. باوجود اندک مخالفان، غالب صاحب‌نظران علوم قرآنی، به اعجاز معنایی رسم‌الخط ...
بیشتر
قرآن کریم نگارشی تا حدودی متفاوت از زبان عربی دارد، یکی از موارد اعجاز این کتاب آسمانی، اعجاز رسم‌الخط آن است که از دیرباز موردتوجه قرآن‌پژوهان و دوست دارانِ زبان عربی بوده و با گذر زمان، به علمی تبدیل گشته که چگونگی رسم‌الخط و نگارش مصحف از موضوعات مهمِّ آن است. باوجود اندک مخالفان، غالب صاحب‌نظران علوم قرآنی، به اعجاز معنایی رسم‌الخط در قرآن معتقدند و تابه‌حال آثار ارزشمندی در این خصوص از خود به یادگار گذاشته‌اند؛ اما بااین‌وجود، بازتاب این بُعد از اعجاز قرآنی در ترجمه‌های بیشتر مترجمان مغفول مانده است. با توجه به اینکه قرآن کریم لزوماً به زبان‌های مختلف و به‌خصوص زبان فارسی ترجمه می‌شود اهتمام به انعکاس تمام جنبه‌های معنایی آن از ضروریات یک ترجمة متعادل است. بر این اساس، مقالة حاضر با روش تحلیلی-نقدی، درصدد ارزیابی میزان بازتاب اعجاز معنایی رسم‌الخط قرآن کریم در ترجمة جدید قرآن از عبدالعزیز سلیمی است که در سال 1397 ش، به چاپ رسیده است. بررسی رسم‌الخطِ برخی از واژگان قرآنی و بازتاب معانی آنها در ترجمة مذکور، نشان می‌دهد باوجود قابلیت انعکاس بار معنایی رسم‌الخط در ترجمه، مترجم توجه چندانی به این موضوع نداشته‌اند. ازاینرو با تأمل بیشتر در رسم‌الخط مفردات قرآن، می‌توان بر غنا و گیرایی ترجمه‌ها افزود.
مطالعات قرآنی
مهدی عبداللهی پور
چکیده
واژه «صدّیقه» ازجمله واژگان تکامَدی است که در آیه 75 سوره مائده، به‌کارگیری شده است. مفسران در خصوص تفسیر آیه و واژه «صدیقه»، سه دسته شده‌اند: برخی اصلاً به تفسیر آیه یادشده نپرداخته؛ دسته‌ای دیگر، به‌رغم تفسیر آیه، از پرداختن به تکامَد واژگانی «صدیقه»، عبور کرده‌اند؛ اما دسته سوم، مفسرانی هستند که ضمن تفسیر آیه ...
بیشتر
واژه «صدّیقه» ازجمله واژگان تکامَدی است که در آیه 75 سوره مائده، به‌کارگیری شده است. مفسران در خصوص تفسیر آیه و واژه «صدیقه»، سه دسته شده‌اند: برخی اصلاً به تفسیر آیه یادشده نپرداخته؛ دسته‌ای دیگر، به‌رغم تفسیر آیه، از پرداختن به تکامَد واژگانی «صدیقه»، عبور کرده‌اند؛ اما دسته سوم، مفسرانی هستند که ضمن تفسیر آیه یادشده، واژه موردبحث را برابر نظر تفسیری خویش معنا نموده و بدین قرار، این واژه، معرکه آرای این‌دسته از مفسران واقع شده است. تصدیق‌کننده، تصدیق‌کننده مؤمن، صادق (=راستگو) و پارسا و باتقوا معناهایی هستند که از سوی مفسران در تفسیر این واژه ارائه گردیده است. افزون بر منابع تفسیری، واژه «صدّیقه»، معرکه آرای مترجمان فارسی و انگلیسی نیز قرار گرفته و آنان هم در ترجمه این واژه دچار اختلاف شده‌اند؛ ازاینرو، حتی برخی، ترجمه‌های غریبی همچون «ولیه» یا «قابل‌اعتماد» را برای این واژه در نظر گرفته‌اند که در هیچ منبع لغوی یا تفسیری دیده‌شده است؛ پژوهش حاضر که با روش کتابخانه‌ای و رویکرد توصیفی-تحلیلی، برای رسیدن به‌معنای صواب واژه «صدیقه» سامان‌یافته، دلیل خطای مفسران و مترجمان، در ارائه مفهوم این واژه را دومطلب انگاشته‌است؛ نخست، تکیه صرف آنان بر توجه به‌معنای اصل «ص‌دق» -و نه ساختار صدیقه- که سهل ممتنعی را عجالتا پدیدآورده‌است؛ درحالی‌که عموم ارباب لغت، میان این‌دو، تفاوت قائل‌شده‌اند؛ دوم، توجه به پاکدامنیِ حضرت مریم (س) و شیوه خاص باردارشدن ایشان؛ ضمن‌اینکه، کمبود روایت تفسیری در این‌خصوص نیز، فهم معنای دقیق واژه موردبحث را پیچیده‌ترنموده‌است. ازاینرو، با ملاحظه آرای لغت‌شناسان، ازیک‌سو؛ و بادرنگ در سیر معنایی آیات و درنظرگرفتن سیاق، از سوی دیگر؛ سرانجام معنای تفسیری مرجح برای این واژه، «تصدیق‌کننده مؤمن» پیشنهاد شده است.
مطالعات قرآنی
سید مهدی مسبوق؛ افسانه مصباحی همراه
چکیده
ترجمۀ قرآن، به علّت داشتن ظرایف و دقایق بلاغی و نحوی از حساسیّت بالایی برخوردار است و معمولاً بهعنوان یکی از دشوارترین انواع ترجمه به شمار می‌رود. ازجمله این ظرافتهای بلاغی، تأکید با نون است که همواره در قالب یک ساختار نحوی، جهت تأکید مضمون فعل یا جمله می‌آید و در هر ساختار و اسلوبی بر معنایی خاص دلالت دارد؛ ...
بیشتر
ترجمۀ قرآن، به علّت داشتن ظرایف و دقایق بلاغی و نحوی از حساسیّت بالایی برخوردار است و معمولاً بهعنوان یکی از دشوارترین انواع ترجمه به شمار می‌رود. ازجمله این ظرافتهای بلاغی، تأکید با نون است که همواره در قالب یک ساختار نحوی، جهت تأکید مضمون فعل یا جمله می‌آید و در هر ساختار و اسلوبی بر معنایی خاص دلالت دارد؛ پرواضح است که مترجم با شناخت چنین پدیدۀ زبانی، بخشی از چالش‌های ترجمۀ قرآن را پشت سر گذاشته و در انتقال معنای دقیق آن – با رعایت اصول بلاغی– دچار لغزش نمیشود. لذا در این جستار بهمنظور شناخت کارکرد معنایی نون تأکید در قرآن کریم و با روش توصیفی– تحلیلی و رویکرد مقابلهای، فرآیند ترجمه «نون تأکید» در چهار ترجمۀ فارسی آقایان الهی قمشه‌ای، فولادوند، انصاریان و مکارمشیرازی از سورۀ اعراف موردنقد و بررسی قرار گرفته است. برآیند پژوهش نشان داد که در مقولۀ معادلیابی برای نون تأکید از جهت تعدّد در یک آیه و برخی ظرافتهای نحوی، پیچیدگیهایی وجود دارد که عدم دقّت نظر در آن ترجمه را دچار نارسایی کرده است. مناسبترین معادل معنایی نون تأکید ثقیله در جملههای مثبت، قید تأکید «قطعاً» و در جملههای منفی قید «هرگز» است و در میان مترجمان، انصاریان نسبت به سه مترجم دیگر موفق‌تر عمل کرده است.
مطالعات قرآنی
فریده امینی
چکیده
مقالة حاضر با رویکرد شناختی به خوشۀ مرکبِ مفهوم «مادر» در قرآن پرداخته است،آنچه در مورد «مادر» در ساختار خویشاوندی بیان می‌شود بیانگر یک مفهوم رایج از «مادر» است:اما به تفکیک فرهنگ‌ها می‌توان با گونههای مختلف از این مفهوم مواجه بود،راهبرد روش شناختی مقالة بهره‌گیری از مقوله بندیِ پیش نمونه بنیاد و دستیابی به ...
بیشتر
مقالة حاضر با رویکرد شناختی به خوشۀ مرکبِ مفهوم «مادر» در قرآن پرداخته است،آنچه در مورد «مادر» در ساختار خویشاوندی بیان می‌شود بیانگر یک مفهوم رایج از «مادر» است:اما به تفکیک فرهنگ‌ها می‌توان با گونههای مختلف از این مفهوم مواجه بود،راهبرد روش شناختی مقالة بهره‌گیری از مقوله بندیِ پیش نمونه بنیاد و دستیابی به مدلِ شناختیِ ایده آل در خصوص مفهوم «مادر» در قرآن است.حاصلِ بررسی در پیکرة قرآنی متشکل از 88 آیه مرتبط با حوزه «مادر و مادری» دستیابی به نه مدل شناختی بود، که با قراردادنِ مدل های مزبوردر کنار یکدیگر خوشۀ مرکب مفهوم «مادر» در قرآن شکل گرفت،مدل های به دست آمده اعم از مدل مادرِطبیعی،مادر بزرگ،مادرِ شیری،نامادری، مادرخوانده و مادرازدواج نکرده با مدل ارائه شده از سوی لیکاف مشترک است،اما مدل های مادرِ میانجی و مادر اهداء کننده از جمله مدلهایی است که در قرآن به آن اشاره نشده است و درعوض در خوشۀ مرکب مفهوم مادر در قرآن مدل مادرِ معنوی و مادرِ بکرزا قابل دستیابی است.آنچه زمینه انسجام بخشی در مدلها را فراهم آورده است طرحوارۀ تصوریِ ارتباط از نوع علّی و به صورت نسبی/سببی/ حقوقی و معنوی می باشد،از میان مدل‌های مطرح، مدلِ مادرطبیعی در مقولة شعاعی«مادر» مدلِ شناختی ایده‌آل به شمار می‌آید.
مطالعات قرآنی
قاسم محسنی مری؛ سلیمان عباسی
چکیده
اندیشهها و دانش‌ها پیامدی از نحوه زیست و همبسته به منافع، بدآیندها، خوشایندها و سایر مؤلفههای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در بافتار تاریخ است. در این میان ناهمسانی فهم قرآن کریم در پیوند با تغییروتحول معارف انسانی و سایر مؤلفههای فرهنگی و اجتماعی در توالی زمانی است. با توجه به جریانهای ناهمسان فکری در سدة آغازین که برآمده ...
بیشتر
اندیشهها و دانش‌ها پیامدی از نحوه زیست و همبسته به منافع، بدآیندها، خوشایندها و سایر مؤلفههای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در بافتار تاریخ است. در این میان ناهمسانی فهم قرآن کریم در پیوند با تغییروتحول معارف انسانی و سایر مؤلفههای فرهنگی و اجتماعی در توالی زمانی است. با توجه به جریانهای ناهمسان فکری در سدة آغازین که برآمده از عناصر متفاوت و شیوه رویآوری به نهاد قدرت بود، مبانی و زوایای دید ویژهای را ایجاد نمود که درپی آن گونههای متفاوت فهم متن را ایجاد کرد. بر این اساس جستار حاضر درپی پاسخ به پرسش چرایی گونههای فهم متن قرآنکریم در سده نخست هجری است. این پژوهه باشیوه توصیفی و تاریخی، با مؤلفههای اگزیستانسیالیسم و تکیه بر اسناد کتابخانه‌ای تلاش کرده تا پاسخ این پرسش را در داد وستد بینامتنی با گفتمانهای متعدد ومؤلفههای در پیوند آن بسان تاریخ، ریشهها، نسبت‌ها، ارتباطات، تعاملات، اثرمندیها و وابستگیها به عناصر قبیلهای و نژادی که هرکدام معطوف به قدرت است، جستجو نماید. مؤلفههای بازگفته از یافته‌های پژوهش در تعیین بخشی نوع اندیشهاندورزی مفسران و ازعوامل مؤثر در گونههای فهم متن در این سده دانسته شد.
مطالعات قرآنی
محمدحسن احمدی
چکیده
متون دینی تاریخی و حدیثی و به‌صورت ویژه قرآن کریم، یکی از مؤلفههای هویت‌بخش «حافظه تاریخی» فرهنگ و تمدن اسلامی است. رویکرد رایج به این متون، متأثر از دستگاه فقهی و توجه صرف به مقام بیان گزارش است؛ حال‌آنکه یک متن دینی می‌تواند در فرا مقام بیان خود، از قالب «خبر واحد»(واحد خبری) خارج شود و از مؤلفههای حافظه تاریخی قلمداد ...
بیشتر
متون دینی تاریخی و حدیثی و به‌صورت ویژه قرآن کریم، یکی از مؤلفههای هویت‌بخش «حافظه تاریخی» فرهنگ و تمدن اسلامی است. رویکرد رایج به این متون، متأثر از دستگاه فقهی و توجه صرف به مقام بیان گزارش است؛ حال‌آنکه یک متن دینی می‌تواند در فرا مقام بیان خود، از قالب «خبر واحد»(واحد خبری) خارج شود و از مؤلفههای حافظه تاریخی قلمداد گردد. از سویی دیگر، در پیشینه شناسی و تجزیهوتحلیل فرهنگ و تمدن اسلامی، دو نوع نگاه می‌تواند موردتوجه باشد. نگاه اول، رویکرد تجزیهای؛ به این صورت که تلاش کنیم تا تمدن را مبتنی بر یکان گزارشهای دینی اعم از قرآن و روایات، تحلیل کنیم. رویکرد دوم، رویکرد بر اساس حافظه تاریخی است. آنچه مهم است آن است که حافظه تاریخی، صرفاً در قالب گزارشهای تاریخی موصوف به «خبر واحد»، قابل توصیف نیست. بخش اعظمی از میراث تمدنی اسلامی در قالبهایی فراتر از گفتمان مبتنی بر اخبار آحاد قابل مستندسازی است. بسنده کردن به میراث مکتوب بهعنوان تنها بخش میراث تمدنی باید به توجه بایسته به حافظه تمدنی ارتقاء یابد.
مطالعات قرآنی
مریم جزایری؛ جعفر نکونام؛ رضا مودب
چکیده
شرط و جزا در آیۀ تعدد زوجات حاوی یکی از بحث‌انگیزترین موضوعات این آیه به شمار می‌رود. در این مقاله به این پرسش پرداخته می‌شود که دربارۀ رابطۀ شرط و جزاء در این آیه چه نظریاتی درگذر تاریخ میان مفسران پدید آمده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد، در میان علمای شیعه برای نخستین بار، صاحب احتجاج با نقل روایتی که به امام علی نسبت داده، به اسقاط ...
بیشتر
شرط و جزا در آیۀ تعدد زوجات حاوی یکی از بحث‌انگیزترین موضوعات این آیه به شمار می‌رود. در این مقاله به این پرسش پرداخته می‌شود که دربارۀ رابطۀ شرط و جزاء در این آیه چه نظریاتی درگذر تاریخ میان مفسران پدید آمده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد، در میان علمای شیعه برای نخستین بار، صاحب احتجاج با نقل روایتی که به امام علی نسبت داده، به اسقاط بیش از ثلث قرآن بین شرط و جزای این آیه قائل شده و از این رهگذر، وجود رابطه میان شرط و جزا در این آیه را انکار کرده است. اگرچه قرن‌ها پس از وی، برخی از مفسران شیعه نیز این ادعا را تأیید کرده‌اند؛ اما غالب مفسران شیعه از قرن چهاردهم به نقد آن روایت و رد ادعای طبرسی پرداختند؛ ولی قریب به‌اتفاق علمای اهل سنت و بیشتر مفسران شیعه به وجود رابطه میان شرط و جزا در این آیه قائل هستند. آنان همگی، بر شرط بودن عبارت «فإن خفتم» متفق‌اند؛ اما در تعیین جزا یا جواب شرط، میان آنان اتفاق‌نظر وجود ندارد. غالب مفسران، عبارت «فَانْکحُوا ما طابَ لکم» را در آیۀ مذکور جواب شرط دانسته‌اند؛ ولی ابوعلی جبایی (303ق) و معدودی از مفسران بعد از او «فَواحِدَةً» را جزای شرط می‌شمرند. تعیین رابطۀ شرط و جزا در آیۀ موردبحث از سوی مفسران مبتنی بر روایاتی بوده که از صحابه یعنی عایشة و ابن عباس به‌دست‌آمده و به‌ندرت بر اجتهاد مفسران اتکا داشته است. تنها ابوعلی جبایی که متکلم معتزلی بود، برای تعیین شرط و جزاء در این آیه به اجتهاد روی آورده و برخلاف عموم مفسران بر این نظر شده است که جواب شرط «فواحده» است.
مطالعات قرآنی
فاطمه رضاداد
چکیده
با توجّه به اینکه یکی از مهم‌ترین وجوه اعجاز قرآن، اعجاز ادبی و بلاغی و کاربرد هر واژه در آیات، برخاسته از حکمت الهی و در راستای ایفای رسالتی خاصّ است، واکاوی ویژگی‌های معنایی واژگان در عرف قرآن، ازجمله واژگان قریب المعنی و پرکاربرد «جاء» و «اتی»، ضروری می‌نماید.این نوشتار بر آن است با بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای، ...
بیشتر
با توجّه به اینکه یکی از مهم‌ترین وجوه اعجاز قرآن، اعجاز ادبی و بلاغی و کاربرد هر واژه در آیات، برخاسته از حکمت الهی و در راستای ایفای رسالتی خاصّ است، واکاوی ویژگی‌های معنایی واژگان در عرف قرآن، ازجمله واژگان قریب المعنی و پرکاربرد «جاء» و «اتی»، ضروری می‌نماید.این نوشتار بر آن است با بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای، ضمن نقد و بررسی دیدگاه‌های مطرح درباره تمایز معنایی واژگان «جاء» و «اتی» در آیات، زوایایی از ظرایف نهفته در وراء کاربرد قرآنی این واژگان را به ترسیم کشد. نیز پردازش به نحوه بازتاب این ظرافتهای معنایی در مهم‌ترین ترجمه‌های فارسی قرآن کریم، از دیگر اهداف این پژوهش میباشد.از حاصل این پژوهش می‌توان دریافت از بین دیدگاه‌های مطرح، دیدگاه راغب اصفهانی و محمّد شحرور، بیشترین موفّقیّت را در تبیین تمایز های معنایی فعل «جاء» و «اتی» در قرآن داشته است، ولی متأسّفانه مترجمان فارسی زبان قرآن، بی اعتنا به واکاوی های معنایی قرآن پژوهان، این ظرائف معنایی را در ترجمه خویش منعکس نساخته و به نحوی بی ضابطه، به معادل یابی برای این واژگان پرداختهاند.
مطالعات قرآنی
امیرحسین حسین زاده ایوری؛ محمد حسین اخوان طبسی
چکیده
در قرآن کریم شاهد استفاده از ماده م‌لء در صورت‌های مختلف هستیم که در سه گروه می‌توان آنها را دسته‌بندی نمود: 1)تصاریف مختلف از ریشه مَلَءَ به‌معنای پُر کردن(10 مرتبه کاربرد)، 2)ملأ به‌معنای اشراف و بزرگان قوم(28 مرتبه کاربرد)، 3)کاربرد ملأ أعلی(2 مرتبه کاربرد).. در این پژوهش بناداریم تا با استفاده از روش پژوهش ریشه‌شناختی از طریق مطالعهای ...
بیشتر
در قرآن کریم شاهد استفاده از ماده م‌لء در صورت‌های مختلف هستیم که در سه گروه می‌توان آنها را دسته‌بندی نمود: 1)تصاریف مختلف از ریشه مَلَءَ به‌معنای پُر کردن(10 مرتبه کاربرد)، 2)ملأ به‌معنای اشراف و بزرگان قوم(28 مرتبه کاربرد)، 3)کاربرد ملأ أعلی(2 مرتبه کاربرد).. در این پژوهش بناداریم تا با استفاده از روش پژوهش ریشه‌شناختی از طریق مطالعهای کتابخانه‌ای به دنبال ارائه معنا و تفسیری نوین و روشمند برای کاربرد ملأ در قرآن کریم هستیم. از رهگذر تحلیل داده‌ها این نتیجه حاصل شد که همسانی صورت دو واژه ملأ (یک به‌معنای بزرگ قوم و دیگری به‌معنای پر کردن)، صرفا نوعی اشتراک لفظی است. کاربرد ملأ از ریشه ملی به‌معنای سخن گفتن تشکیل شده و پس از تغییر و تحولات ساختاری به‌صورت مَلَأ درآمده است که علیرغم ایده راغب، معنای اصلی آن برابر سخنگویان و سخنوران قوم است. نکته مهم آنکه از رهگذر تحلیل کاربردهای قرآنی ملأ نیز نتایج پژوهش حاضر تقویت می‌شود بدین معنا که مقوله سخنگفتن یکی از مهم‌ترین جنبه‌های شخصیتی گروه ملأ است، حال آنکه تاکنون مفسران قرآن کریم بدان توجهی نداشته‌اند و نوآوری پژوهش حاضر تأکید برهمین خصوصیت شخصیتی ایشان است.
مطالعات قرآنی
مصطفی دشتی آهنگر؛ محمدگل محمودزایی؛ اسحاق میربلوچزایی
چکیده
دردوران معاصر، علوم انسانی رویکردهای جدیدی به پدیده‌های انسانی دارد که می‌تواند خوانش‌هایی نو از متون کهن به دست دهد. این پژوهش قصد داردبادیدگاه ساختارگرایانه به بررسی و تحلیل ساختار روایت‌های داستان آدم از منظر رویدادهای هسته‌ای در سه تفسیر قرانی (ترجمۀ تفسیر طبری، کشف‌الاسرارو‌عده‌الابرار و روض‌الجنان‌وروح‌الجَنان) بپردازد. ...
بیشتر
دردوران معاصر، علوم انسانی رویکردهای جدیدی به پدیده‌های انسانی دارد که می‌تواند خوانش‌هایی نو از متون کهن به دست دهد. این پژوهش قصد داردبادیدگاه ساختارگرایانه به بررسی و تحلیل ساختار روایت‌های داستان آدم از منظر رویدادهای هسته‌ای در سه تفسیر قرانی (ترجمۀ تفسیر طبری، کشف‌الاسرارو‌عده‌الابرار و روض‌الجنان‌وروح‌الجَنان) بپردازد. با توجه به اینکه این تفاسیر داستان را از متن مقدس قرآن روایت کرده‌اند، رویدادهای هسته‌ای هر یک از این داستان‌ها در تفاسیر فوق یکسان است و از الگوی واحدی پیروی میکنند، اما هر تفسیر در جزییات تفاوت‌هایی با دیگر تفاسیر دارد. مسئله‌ی اصلی این است که به رغم منبع واحد این تفاسیر (قرآن)، چرا با یکدیگر اختلاف دارند و دیگر اینکه این اختلافات چه چیزهایی را به ما نشان می‌دهند. بررسی‌ها نشان داد جزییات روایی هر تفسیر تفاوت‌هایی با دیگر متون دارد که ناشی از دیدگاه و دورة خاصی است که تفسیر در آن نوشته شده است.نکته‌ی مهم دیگر که از منظر روایت‌شناسی اهمیت دارد این است که این داستان در ده رویداد هسته‌ای قابل تلخیص است و این رویدادهای ده‌گانه نیز در نهایت، به چهار واحد بنیادین قابل تقلیل هستند؛ این چهار واحد الگویی کلی را می‌سازد که بر طیف وسیعی از روایات مذهبی و تفاسیر آنها قابل انطباق است.
مطالعات قرآنی
رضا روحانی
چکیده
چکیدهنزول یا تنزّل قرآن کریم در وجوه مختلف زبانی، ادبی و روشی صورت گرفته است. در مقاله حاضر، با روشی توصیفی، تحلیلی و هرمنوتیکی کوشش شده که به ابعاد نظری و معانی مختلف نزول یا تنزیل ادبی قرآن پرداخته شود، و روش‌ها، عوامل مختلف این امر بازنمایی و اختصاراً تحلیل شود. نسبت‌ها، شباهت‌ها و تفاوت‌های زبان و ادبیات با زبان و ادبیات قرآن ...
بیشتر
چکیدهنزول یا تنزّل قرآن کریم در وجوه مختلف زبانی، ادبی و روشی صورت گرفته است. در مقاله حاضر، با روشی توصیفی، تحلیلی و هرمنوتیکی کوشش شده که به ابعاد نظری و معانی مختلف نزول یا تنزیل ادبی قرآن پرداخته شود، و روش‌ها، عوامل مختلف این امر بازنمایی و اختصاراً تحلیل شود. نسبت‌ها، شباهت‌ها و تفاوت‌های زبان و ادبیات با زبان و ادبیات قرآن از مقدمات مقال است، و اهمّ اختلافات از حیث اهداف و انگیزههای هریک معرفی شده است. در بخش دوم، معانی و ابعاد متعدد نزول یا تنزیل ادبی قرآن، و برخی روش‌ها و دسته بندیهای قابل ذکر در خصوص انواع و شیوههای تنزّل قرآن معرفی شده که در ساحت زبان و ادبیات قابل استنباط است. درنهایت با ذکر عوامل مختلف تنزیل ادبی قرآن، و با تأکید بر عوامل معطوف به خواننده، تأکید و تبیین شده است که چگونه توجه به مجموعه این نسبت‌ها و تفاوتها، و معانی و ابعاد می‌تواند مخاطب را از قبول فرضیات اشتباه باز دارد و راه انتقاد بر آن فرضیات را بازگشایی کند.
مطالعات قرآنی
محمد علی همتی؛ عبدالرسول هادیان شیرازی؛ مهدی عبداللهی پور؛ وفادار کشاورزی
چکیده
مفسران و در پیِ ایشان، مترجمان، در معنای دو مفهوم «أَلاَّ تُکَلِّمَ» و «سَوِیًّا» از آیه‌ی 41 سوره‌ی آل‌عمران و آیه 10 سوره مریم - که در مورد بشارت حضرت زکریا به حضرت یحیی و واکنش ایشان به این بشارت است - اختلاف دیدگاه دارند. سیر تاریخی تفسیر دو آیه‌ی مورد بحث، نشان می‌دهد که مفسران عبارت «أَلاَّ تُکَلِّمَ» را دو گونه ...
بیشتر
مفسران و در پیِ ایشان، مترجمان، در معنای دو مفهوم «أَلاَّ تُکَلِّمَ» و «سَوِیًّا» از آیه‌ی 41 سوره‌ی آل‌عمران و آیه 10 سوره مریم - که در مورد بشارت حضرت زکریا به حضرت یحیی و واکنش ایشان به این بشارت است - اختلاف دیدگاه دارند. سیر تاریخی تفسیر دو آیه‌ی مورد بحث، نشان می‌دهد که مفسران عبارت «أَلاَّ تُکَلِّمَ» را دو گونه تفسیر کرده‌اند؛ یکی عدم قدرت زکریا در سخن گفتن و دیگری اختیاری بودنِ سخن نگفتن زکریا؛ و در مواردی یک مفسر از دو آیه، دو تفسیر مختلف ارائه دادهاست. در مورد واژه‌ی «سَوِیًّا» نیز گاهی آن را حال برای فاعل «أَلاَّ تُکَلِّمَ» و گاهی نیز صفت برای «لَیالٍ» عنوان نمودهاند. روایات متعدی نیز در این زمینه وارد شده که از نظر سند مشکل دارند. اختلاف نظر مفسران بر ترجمه‌های فارسی و لاتین این عبارات تاثیر گذاشته و سبب پیدایش ترجمههایی مختلف گردیدهاست. از طرف دیگر این موضوع در عهد جدید نیز آمدهاست که می‌تواند مؤید برخی دیدگاهها باشد. این پژوهش با روش کتابخانه‌ای و رویکرد تاریخی تطبیقی برای رسیدن به معنای صواب از عبارات مذکور صورت پذیرفتهاست. نتایج حکایت از عدم توانایی حضرت زکریا در سخن گفتن دارد.
مطالعات قرآنی
فریده محمدزاده شهرآبادی؛ عاطفه زرسازان
چکیده
واژه «مخلّفون» 4 بار در قرآن آمده؛ یک بار در سوره توبه و سه بار در سوره فتح. در پژوهش حاضر با توجه به همنشینی «مخلّفون» در سوره‌های «توبه» و «فتح» با واژگان «فرح»، «قعود»، «کراهت»، «قول»، «استیذان» و «اعراب» و بر محور جانشینی با «مُعذّرون» و بر محور تقابل معنایی با «مؤمنون»، ...
بیشتر
واژه «مخلّفون» 4 بار در قرآن آمده؛ یک بار در سوره توبه و سه بار در سوره فتح. در پژوهش حاضر با توجه به همنشینی «مخلّفون» در سوره‌های «توبه» و «فتح» با واژگان «فرح»، «قعود»، «کراهت»، «قول»، «استیذان» و «اعراب» و بر محور جانشینی با «مُعذّرون» و بر محور تقابل معنایی با «مؤمنون»، مشخص شد «مخلّفون» جاگذاشتهشدگان از جهاد در راه خدا هستند که در اثر نفاق، ضعف ایمان یا نادانی از امر خداوند تمرّد مینمایند. مخلّفون سوره فتح افراد گمراهی هستند که با بهانههای واهی و عذرخواهی از همراهی رسولالله(ص) در جهاد تمرّد کرده و سعی در تغییر حکم الهی دارند. خداوند بعد از تنبیه آنان، با دعوت به شرکت در جهادی سختتر، فرصتی دیگر به آنان اعطاء می‌نماید که در صورت اجابت مستحق اجر الهی و در صورت تمرّد، سزاوار آتش سوزان جهنم میشوند. مخلّفون منافق در سوره توبه، از جاگذاشتهشدن در جهاد شاد شده و از جهاد همراه رسولالله(ص) کراهت دارند، در اموال بخل ورزیده و مردم را از جهاد منع میکنند و لذا سزاوار آتش سوزان جهنم میشوند.
