مطالعات قرآنی
ابراهیم دانش؛ فرامرز جلالت
چکیده
نقش قرآن کریم در تکوین ادبیات و تمدّن اسلامی-ایرانی انکارناپذیر است. از نمونه‌های این تأثیر، بازتاب قرآن کریم در محتوا، فرم و زبانِ قابوس‌نامه است که موجب غنای آن از جنبه‌های مختلفی شده‌است. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی، با ارائة شواهد متنی به بررسی روابط بینامتنی قرآن کریم و قابوس‌نامه بر اساس نظریِة ژرار ژُنت پرداخته، به این ...
بیشتر
نقش قرآن کریم در تکوین ادبیات و تمدّن اسلامی-ایرانی انکارناپذیر است. از نمونه‌های این تأثیر، بازتاب قرآن کریم در محتوا، فرم و زبانِ قابوس‌نامه است که موجب غنای آن از جنبه‌های مختلفی شده‌است. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی، با ارائة شواهد متنی به بررسی روابط بینامتنی قرآن کریم و قابوس‌نامه بر اساس نظریِة ژرار ژُنت پرداخته، به این نتایج دست‌یافته که وفور موضوعات، حکمت‌ها، تمثیلات و واژگان قرآنی در قابوس‌نامه نشان‌دهندة تأثیرِ محتوایی، ادبی، سبکی و زبانی قرآن کریم و استفادة بجای عنصرالمعالی از آنها در اثر خویش است. وی در تبعیّت از شیوة تعلیمی-تربیتی جهان‌شمول قرآن کریم با وجود مخاطب قراردادن فرزندش، با ایجاد تنوّع زبانی، فرهنگی و موضوعی، کلّ ابناء بشر را مخاطب قرارداده، از معارف قرآن بهره‌مند کرده‌است. او از آموزه‌های حکمت‌آمیز قرآن کریم به تناسب ابواب، موضوعات و مخاطبان، به شیوه‌های گوناگون بینامتنی استفاده و آنها را به زبانی ساده و تأثیرگذار بیان‌کرده‌است. رابطة کلانِ قابوس‌نامه با قرآن کریم، اخذ، تداوم و اشاعة آموزه‌هایِ آن است. این کتاب به عنوان متنی برجسته در فرهنگ و ادب اسلامی، نقشی رسانه‌ای در انتقال ادبی و هنری آموزه‌های اعتقادی، اجتماعی و فرهنگی قرآن کریم به فارسی زبانان ایفاکرده‌است.
مطالعات قرآنی
محمد حسین اخوان طبسی؛ امیرحسین حسین زاده ایوری
چکیده
اسراف، مفهومی مهم در نظام اقتصادی و اخلاقی قرآن کریم است. لغت‌شناسان مسلمان اسراف را عمدتا به زیاده‌روی (ضد میانه‌روی) معنا کردهاند؛ این درحالی است که برخی کاربردهای اسراف، با این معنا قابل توضیح نیست. نگارندگان برای کشف مؤلفه‌های معنایی اسراف در قرآن، از روش ریشه‌شناسی بهره بره‌اند. پرسش اصلی این پژوهش آن است که مولفه‌های معنایی ...
بیشتر
اسراف، مفهومی مهم در نظام اقتصادی و اخلاقی قرآن کریم است. لغت‌شناسان مسلمان اسراف را عمدتا به زیاده‌روی (ضد میانه‌روی) معنا کردهاند؛ این درحالی است که برخی کاربردهای اسراف، با این معنا قابل توضیح نیست. نگارندگان برای کشف مؤلفه‌های معنایی اسراف در قرآن، از روش ریشه‌شناسی بهره بره‌اند. پرسش اصلی این پژوهش آن است که مولفه‌های معنایی اسراف براساس روش ریشه‌شناسی، چیستند؟ از دستاوردهای این پژوهش آن است که ماده سرف بکار رفته در قرآن کریم حاصل ترکیب دو ریشه باستانی مختلف است: اول ماده باستانی «شرب» که معنای خوردن ونوشیدن می‌دهد و در طی تحولات زبانی در عربی بهصورت سرف درآمده و معنای خوردن ومصرف کردن را بهخود گرفته است؛ دوم ماده باستانی «سرف» که معنای گرما و آتش زدن می‌دهد و در طی تحولات زبانی درعربی بهصورت سرف درآمده و معنای حرص وولع و هیجانزدگی بخود گرفته است. از ترکیب معنای این دو ماده در عربی قرآنی دومولفهی مهم معنایی «خوردن/مصرف کردن» و «حرص، ولع و هیجانزدگی» در ماده قرآنی سرف وجود دارد که بادرنظر گرفتن این مولفهها میتوان کاربردهای این ماده در قرآن کریم را درک نمود.
مطالعات قرآنی
یونس رضازاده؛ مرضیه محصص
چکیده
بر مبنای نظریۀ شناختی استعاره، مفاهیم انتزاعی براساس مفاهیم تجربه پذیر درک می شوند. در قرآن کریم نیز شواهد فراوانی از این نحوه مفهوم سازی مشاهده می شود. بسامد واژگان ایمان در قرآن نمایان گر نقش محوری ایمان در زندگی معنوی است. آثار و تجلیات ایمان از زوایای پراهمیت ایمان است که در قرآن بر آن تأکید فراوانی شده است. در پژوهش حاضر، 23 پیکره ...
بیشتر
بر مبنای نظریۀ شناختی استعاره، مفاهیم انتزاعی براساس مفاهیم تجربه پذیر درک می شوند. در قرآن کریم نیز شواهد فراوانی از این نحوه مفهوم سازی مشاهده می شود. بسامد واژگان ایمان در قرآن نمایان گر نقش محوری ایمان در زندگی معنوی است. آثار و تجلیات ایمان از زوایای پراهمیت ایمان است که در قرآن بر آن تأکید فراوانی شده است. در پژوهش حاضر، 23 پیکره از آیات مرتبط با آثار ایمان در 9 حوزۀ مبدأ با هدف تحلیل الگوی مفهوم سازی ایمان در قرآن مورد مطالعه قرار گرفته است. بررسی ها نشان می دهد نام نگاشت هایی نظیر «ایمان، چهرۀ سفید است»، «ایمان، هدایت قلب است»، «ایمان، نجات از آتش است»، «ایمان، تجارت پرسود است»، «ایمان، نوری دوان در جهت جلو و راست مؤمنین به سوی بهشت است»، «ایمان، هدایت به راه مستقیم است» و «ایمان، خروج از تاریکی ها به سوی نور است» برای مفهوم سازی استعاری آثار ایمان مطرح شده اند. همچنین، طرحواره های مکان و ظرف نیز برای تصویرسازی منزلت و بهره مندی از رحمت الهی بر اثر ایمان آوردن به کار رفته اند.
مطالعات قرآنی
زهرا دلاور ابربکوه؛ کبری روشنفکر؛ عیسی متقی زاده
چکیده
دریافت قرآن به مثابه متنی ادبی و زیبا، در میان عرب زبانان پیشینه‌ای مدید داشته و قرآن از منظر فصاحت و بلاغت در تمدن اسلامی از جایگاه بی بدیل برخوردار است. نظر به اینکه معیارهای نگارش و ارزیابی زیبایی‌شناختی متون ادبی در جوامع مختلف، متفاوت بوده و هر جامعه‌ای شاخص‌های خاص خود را در سنجش و درک زیبایی دارد، در این پژوهش، با تمرکز بر ...
بیشتر
دریافت قرآن به مثابه متنی ادبی و زیبا، در میان عرب زبانان پیشینه‌ای مدید داشته و قرآن از منظر فصاحت و بلاغت در تمدن اسلامی از جایگاه بی بدیل برخوردار است. نظر به اینکه معیارهای نگارش و ارزیابی زیبایی‌شناختی متون ادبی در جوامع مختلف، متفاوت بوده و هر جامعه‌ای شاخص‌های خاص خود را در سنجش و درک زیبایی دارد، در این پژوهش، با تمرکز بر دو تن از خاورشناسان آلمانی به نام‌های تئودور نولدکه و آنجلیکا نویورث، واکنش زیبایی‌شناختی به قرآن را در یک بافت فرهنگی متمایز و غیر عربی، بررسی نمودیم و ضمن بکارگیری روش توصیفی و تحلیلیِ مبتنی بر نظریه‌ی دریافت هانز روبرت یاوس، درصدد برآمدیم با بازسازی افق انتظارات آن دو، چگونگی تأثیر گذاری قرآن را در یک فضای زبانی بیگانه، واکاوی و عوامل مؤثر بر این فرآیند را، شناسایی نماییم. می توان گفت ارزش زیبایی‌شناختی قرآن در نزد خاورشناسان تحت تأثیر وظایفی است که آنها در پژوهش‌ها‌‌‌ی قرآنی خود درصدد آن هستند. اگرچه هر دوی آنها قرآن را به عنوان یک متن ادبی دریافت کردهاند، لیکن این دریافت یک تجربه‌ی زیبایی شناختی به شمار نمی آید. آنها همچون پژوهشگری هستند که دیوان شعری را بدون توجه به دلایل زیبایی و تأثیر‌گذاری آن، صرفا جهت استنباط رسوم زندگانی مردم یک دوره، مورد خوانش قرار می‌ده
مطالعات قرآنی
محبوبه موسائی پور؛ قاسم صادقپور؛ علی محمد میرجلیلی
چکیده
با هجرت پیامبر(ص) و مسلمانان به مدینه تحول عظیمی در تاریخ اسلام و جهان رخ نمود. به یقین این پیشرفت به یکباره اتفاق نیفتاد، بلکه امری تدریجی بود و طی مراحلی به ثمر نشست. بدین قرار و از آنجا که زندگی پیامبر(ص) در مدینه با نزول تدریجی قرآن کریم همراه بوده است، این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با تأمّل در آخرین آیه سوره فتح، درصدد است تا ...
بیشتر
با هجرت پیامبر(ص) و مسلمانان به مدینه تحول عظیمی در تاریخ اسلام و جهان رخ نمود. به یقین این پیشرفت به یکباره اتفاق نیفتاد، بلکه امری تدریجی بود و طی مراحلی به ثمر نشست. بدین قرار و از آنجا که زندگی پیامبر(ص) در مدینه با نزول تدریجی قرآن کریم همراه بوده است، این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با تأمّل در آخرین آیه سوره فتح، درصدد است تا مراحل تحول و پیشرفت اسلام را در عصر حضور پیامبر اکرم(ص) در مدینه بر اساس آیه مذکور و با استفاده از علم تفسیر، تاریخ عصر نبوی و سیره پیامبر(ص) مورد بررسی و تطبیق قرار دهد. براساس این تطبیق میتوان گفت؛ هجرت از مکه به مدینه زمینهساز حکومت اسلامی و صلح حدیبیه مقدمه جهانیسازی حکومت اسلامی شد. با ورود پیامبر به مدینه ساختار مادی (بنای مسجد) و ساختار معنوی (محتوابخشی با نزول تدریجی سورههای قرآن و انسجامبخشی با پیمانهای مختلف) حکومت اسلامی شکل گرفت و تحول در مدینه در دو مرحله اتفاق افتاد: مرحله تأسیس حکومت اسلامی و شروع دولت ـ شهر (فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوى عَلى سُوقِهِ) و مرحله دعوت جهانی و تثبیت دولت ـ امت(یُعْجِبُ اَلزُّرّاعَ لِیَغِیظَ بِهِمُ الْکُفّارَ).
محمدحسین اخوان طبسی؛ محمدمهدی فرهی؛ حسین شجاعی
چکیده
ماده ثلاثی «وسط»، ماده‌ای است که با صورت‌های مختلف در قرآن کریم به‌کار رفته و مهمترین کاربرد آن در مفهوم «أمت وسط» (بقره/143) بازتاب یافته است. لغت‌شناسان برای این ماده دو معنای مجزا (میانه/ برتر) و برخی معانی حاشیه‌ای دیگر ذکر کردهاند. مفسران قرآن کریم نیز مبتنی بر این معانی، نظرات مختلف و گاه متشتتی را در ذیل آیات مربوطه، ...
بیشتر
ماده ثلاثی «وسط»، ماده‌ای است که با صورت‌های مختلف در قرآن کریم به‌کار رفته و مهمترین کاربرد آن در مفهوم «أمت وسط» (بقره/143) بازتاب یافته است. لغت‌شناسان برای این ماده دو معنای مجزا (میانه/ برتر) و برخی معانی حاشیه‌ای دیگر ذکر کردهاند. مفسران قرآن کریم نیز مبتنی بر این معانی، نظرات مختلف و گاه متشتتی را در ذیل آیات مربوطه، به‌ویژه امت وسط ابراز داشتهاند. معانیای چون عدل، برگزیده، میانه‌روی و یا واسطه میان امت و پیامبر (ص)، مهمترین این نظرات هستند. پژوهش حاضر با استفاده از روش ریشه‌شناسی واژگان، همزادهای وسط در زبان‌های سامی را مطالعه کرده تا مؤلفه‌های معنایی در ریشه وسط کشف و آشکار گردد و بر اساس آن، میان اقوال داوری شود. این پژوهش به این نتیجه دست یافت که ماده وسط در زبان عربی، یک مشترک لفظی است که خود برگرفته از دو ریشهی کاملا مجزا با دو معنای کاملا متفاوت است. این ماده در ترکیب «امت وسط» نه معنای میانه یا معتدل، که معنای «توانمند، پیشرو و متقدر» را دارد.
مریم علیزاده؛ حمیدرضا حاجی‌بابایی؛ وحید واحدجوان
چکیده
محمد مجتهدشبستری هرمنوتیک را مبنای برداشت از قرآن قرار می‌دهد و معتقد است با پیشرفت علوم در عرصه جهانی، روش‌های گذشتگان در فهم قرآن پاسخگوی مسلمانان نیست. بر اساس نظر مجتهدشبستری، قرآن به عنوان یک متن تاریخی مقدس باید با هرمنوتیک که با حقیقت چگونه فهمیدن سروکار دارد، فهمیده شود و غفلت از مباحث هرمنوتیکی در برداشت از قرآن، اختلافات ...
بیشتر
محمد مجتهدشبستری هرمنوتیک را مبنای برداشت از قرآن قرار می‌دهد و معتقد است با پیشرفت علوم در عرصه جهانی، روش‌های گذشتگان در فهم قرآن پاسخگوی مسلمانان نیست. بر اساس نظر مجتهدشبستری، قرآن به عنوان یک متن تاریخی مقدس باید با هرمنوتیک که با حقیقت چگونه فهمیدن سروکار دارد، فهمیده شود و غفلت از مباحث هرمنوتیکی در برداشت از قرآن، اختلافات تفسیری فراوانی را به وجود می‌آورد. وی بر این اساس اقدام به ارائه برداشت‌های تفسیرگونه از قرآن کریم نموده که با آسیب‌های جدی روبروستاین پژوهش با هدف بررسی این آسیب‌ها و با روش تحلیلی- انتقادی آسیب‌های مبنایی و روشی دیدگاه هرمنوتیکی مجتهدشبستری در برداشت از قرآن را مورد بررسی قرار می‌دهد. اندیشه هرمنوتیکی مجتهدشبستری به دلیل عدم ارائه تعریف و ماهیت مشخص به تعارض درونی دچار شده و آسیب مبنایی دارد. همچنین عدم اتخاذ رویکرد واحد در استفاده از هرمنوتیک در مسأله مؤلف‌محوری، استفاده نابه‌جا از پیش‌داوری و پیش‌فرض و تأثیرپذیری از عوامل بیرونی باعث آسیب روشی در برداشت از قرآن شده است. بنابراین مجتهدشبستری رویکرد واحدی در استفاده از هرمنوتیک نداشته و همین امر نسبی‌گرایی به دنبال دارد. به همین دلیل نمی‌توان دیدگاه هرمنوتیکی او را به عنوان مبنا یا روش تفسیری برای قرآن در نظر گرفت.
مطالعات قرآنی
فاطمه آبادی؛ فتحیه فتاحی زاده؛ آزیتا افراشی
چکیده
بر اساس نظریه استعاره مفهومی، مفاهیم انتزاعی بر اساس مفاهیم تجربه‌پذیر درک می‌شوند. در قرآن کریم نیز شواهد گسترده‌ای از این گونه مفهوم‌سازی، وجود دارد. در پژوهش حاضر، پیکره‌ای شامل 129 آیه مرتبط با مفاهیم شیطان/ابلیس، با هدف تحلیل الگوی مفهوم‌سازی شیطان در قرآن بر مبنای طرحواره نیرو مطالعه شده است. بررسی‌ها نشان داد که در قرآن ...
بیشتر
بر اساس نظریه استعاره مفهومی، مفاهیم انتزاعی بر اساس مفاهیم تجربه‌پذیر درک می‌شوند. در قرآن کریم نیز شواهد گسترده‌ای از این گونه مفهوم‌سازی، وجود دارد. در پژوهش حاضر، پیکره‌ای شامل 129 آیه مرتبط با مفاهیم شیطان/ابلیس، با هدف تحلیل الگوی مفهوم‌سازی شیطان در قرآن بر مبنای طرحواره نیرو مطالعه شده است. بررسی‌ها نشان داد که در قرآن انواع هفتگانه طرحواره نیرو در مفهوم‌سازی شیطان به کار رفته و علاوه بر آن نیروی مسلط جهتمند نیز معرفی شده است. طرحواره نیرو، شیطان را از دو منظر مفهوم‌سازی کرده است: 1- درحالیکه شیطان تصویری قدرتمند و غالب از خود ارائه می‌دهد، خداوند او را به صورت منبع نیرویی بیاثر به تصویر میکشد. 2- درحالیکه شیطان با زیبا جلوه دادن پیامدهای کفر، انسان را به تبعیت از خود سوق می‌دهد، قرآن با تکیه بر تجربیات نامطلوب انسان از مفاهیمی همچون گم شدن، برخورد با مانع، از دست دادن تعادل و مانع در مسیر، شیطان را عامل پیامدهایی مشابه، معرفی و به این ترتیب تصویری منفی و نامطلوب در ذهن فرد/جامعه از تبعیت از شیطان ایجاد می‌کند که مانع از گرایش به سمت شیطان خواهد شد.
حمید مروجی طبسی؛ محمدعلی رضایی اصفهانی؛ رحمان عشریه
چکیده
عنوان جهاد کبیر در آیه «فَلاتُطِعِ الکافِرینَ وَجاهِدهُم بِهِ جِهاداً کَبیراً»(فرقان:52) آمده است. باتوجه‌به مکی‌بودن سوره فرقان و سیاق آیات مکی، جهاد کبیر، بسته جامعی از راهکارهای غیرنظامی مقابله با دشمنان است که جامعه اسلامی را در برابر هرگونه تهاجم و تسلط غیرنظامی، مصون می‌سازد. رسیدن به معنای «الکافِرینَ» در آیه ...
بیشتر
عنوان جهاد کبیر در آیه «فَلاتُطِعِ الکافِرینَ وَجاهِدهُم بِهِ جِهاداً کَبیراً»(فرقان:52) آمده است. باتوجه‌به مکی‌بودن سوره فرقان و سیاق آیات مکی، جهاد کبیر، بسته جامعی از راهکارهای غیرنظامی مقابله با دشمنان است که جامعه اسلامی را در برابر هرگونه تهاجم و تسلط غیرنظامی، مصون می‌سازد. رسیدن به معنای «الکافِرینَ» در آیه جهاد کبیر، مسئله اصلی این پژوهش بوده؛ چرا که این آیه فرمان به عدم پیروی از آنان در مسیر انجام جهاد کبیر نموده است. هدف از انجام این پژوهش، ضمن بررسی نظرات مفسران فریقین در تبیین مفهوم کافر، ارائه نتایج تحقیق به آحاد جامعه اسلامی و مسئولان آن است تا در تصمیم‌سازی‌ها وتصمیم‌گیری‌ها مبنای عمل قرار گیرد. طبق یافته‌های این پژوهش، «کافر» در آیه جهاد کبیر به معنای کلی «دشمن فعال علیه منافع جامعه اسلامی» و شامل افراد و گروه‌های ذیل می‌شوند: مشرکان(منکران)، کافران اهل کتاب(ذمی و غیرذمی)، معاندان، منافقان، کافران مرتد، زنادقه(کافران جحود) و کافران حربی(منکران). در نتیجه مسئولان جامعه اسلامی موظف‌اند صرفاً با تکیه بر داشته‌های جامعه دینی خود با رویکرد جهاد کبیر اقدام به برنامه‌ریزی و انجام امور نمایند. روشی که در این تحقیق برای رسیدن به مطلوب از آن استفاده شده، روش تحقیق موضوعی درون‌قرآنی و مطالعه تطبیقی میان تفاسیر شیعی و اهل تسنن است.
محمد طاهری؛ علی حاجی خانی
چکیده
در قرآن کریم آیاتی وجود دارد که در نگاه نخست، تلقی عدم عصمت پیامبر اکرم(ص) را در ذهن خواننده ایجادمی‌کند. در این آیات، خداوند با نوعی خطاب که در نگاه اول تنافی با عصمت را به ذهن متبادر می‌کند سخن گفته و به صورت مذمت‌گونه پیامبر اکرم(ص) را مورد خطاب قرار داده و یا در مورد ایشان سخن گفته است. خطاب‌ها و گزارش-هایی چون دستور به دوری از پلیدی‌ها، ...
بیشتر
در قرآن کریم آیاتی وجود دارد که در نگاه نخست، تلقی عدم عصمت پیامبر اکرم(ص) را در ذهن خواننده ایجادمی‌کند. در این آیات، خداوند با نوعی خطاب که در نگاه اول تنافی با عصمت را به ذهن متبادر می‌کند سخن گفته و به صورت مذمت‌گونه پیامبر اکرم(ص) را مورد خطاب قرار داده و یا در مورد ایشان سخن گفته است. خطاب‌ها و گزارش-هایی چون دستور به دوری از پلیدی‌ها، نهی از غفلت و فساد، عتاب بهخاطر حرام کردن آنچه که حلال است، شک در محتوای نبوت و مانند آن از این نمونه است. برگردان صحیح این آیات از زبان مبدا به زبان مقصد و انتقال حداکثری محتوای این دست از آیات، افزون بر نگاهداشت ساختارهای دستوری و بلاغی و همسانی تاثیر متن مبدا و مقصد، احاطه و اشراف ویژه به مبانی تنقیح شده علم کلام و نیز بازتاب این مبانی در زبان مقصد را طلب می‌کند تا تلقی عدم عصمت پیامبر اکرم(ص) را در ذهن خواننده ایجاد ننماید. پژوهش حاضر در صدد بوده تا با بهرهگیری از روش توصیفی - تحلیلی و انتخاب تعدادی از روش‌های ترجمه تحت-اللفظی، امین، معنایی، تفسیری و آزاد به تحلیل و نقد ترجمه ا
وفاء محفوظی موسوی؛ سید حسین سیدی؛ امیر مقدم متقی
چکیده
یکی از جلوه‌های اعجاز قرآن کریم، تصویرپردازی است که قاعده اساسی سبک قرآن و ابزار برجسته در بیان محسوسات، امور ذهنی، معانی انتزاعی و مفاهیم والای دینی است و به الفاظ و عبارات جلوۀ زیبایی می‌بخشد و سرشار از حرکت و پویایی و حیات است که به عمق جانها نفوذ می‌کند. یکی از مسائل اعتقادی بنیادین مسلمانان، قیامت است که مفهومی انتزاعی است و ...
بیشتر
یکی از جلوه‌های اعجاز قرآن کریم، تصویرپردازی است که قاعده اساسی سبک قرآن و ابزار برجسته در بیان محسوسات، امور ذهنی، معانی انتزاعی و مفاهیم والای دینی است و به الفاظ و عبارات جلوۀ زیبایی می‌بخشد و سرشار از حرکت و پویایی و حیات است که به عمق جانها نفوذ می‌کند. یکی از مسائل اعتقادی بنیادین مسلمانان، قیامت است که مفهومی انتزاعی است و در قرآن کریم به گونههای مختلف به تصویر کشیده شده است؛ در این پژوهش، نگارندگان برآنند تا با روش توصیفی – تحلیلی، مفهوم قیامت در سورۀ انشقاق را واکاوی کنند و به این پرسشها پاسخ دهند که تصویر معنای حسّی و انتزاعی مفهوم قیامت در سورۀ انشقاق چگونه جلوهگر می‌شود؟ کارکرد تصاویر و بسامد آنها چگونه است؟ یافتهها حاکی از آن است که تصویر معنای حسّی و انتزاعی مفهوم قیامت در این سوره در قالب عناصر مختلف نمود یافته، ضمن تأثیر‌گذاری، هدف موردنظر را به مخاطب القا مینماید و کارکردهای آن، ضمن تبیین مفاهیم، با بافت آیات و عبارات درارتباط است و کارکرد روانی و کارکرد هنری بیشترین بسامد را دارا هستند.
کاظم خواجوی؛ علی غضنفری
چکیده
وجوه معنایی یک کلمه در قرآن کریم، برای فهم مقاصد آن مهم است. محققین مختلفی در این زمینه تحقیق کرده و تألیفاتی نگاشته‌اند و امروزه این مبحث در میان مباحث علوم قرآن جای گرفته است. نگریستن و بررسی آیات قرآن کریم آنجا که از "حق" سخن می‌گوید، نشان می‌دهد قرآن کریم برخی مفاهیم را حق یا همراه با حق دانسته که یکی از این مفاهیم "جهان آفرینش" ...
بیشتر
وجوه معنایی یک کلمه در قرآن کریم، برای فهم مقاصد آن مهم است. محققین مختلفی در این زمینه تحقیق کرده و تألیفاتی نگاشته‌اند و امروزه این مبحث در میان مباحث علوم قرآن جای گرفته است. نگریستن و بررسی آیات قرآن کریم آنجا که از "حق" سخن می‌گوید، نشان می‌دهد قرآن کریم برخی مفاهیم را حق یا همراه با حق دانسته که یکی از این مفاهیم "جهان آفرینش" است. این تحقیق با جستجو و یافتن آیات مرتبط با واژه "حق" درمورد جهان آفرینش، وجوه معنایی این واژه را در مفهوم مورد بحث، بررسی و استخراج کرده است. بر این اساس، آنچه به دست آمد این است که واژه حق در قرآن درباره نظام آفرینش سه مفهوم دارد که عبارت است از: 1. منسجم و خللناپذیر بودن جهان آفرینش؛ 2. هدفدار و جهتدار بودن جهان آفرینش؛ 3. قانونمند بودن و برنامه داشتن آن. در پایان این تحقیق، منشأ حق بودن جهان هستی مورد بررسی قرار گرفته و ارتباط آن با حق مطلق و ربوبیت خدا که خالق و مدبر هستی است، بیان شده است.
فتحیه فتاحی زاده؛ ناهید حسین نتاج؛ سارا طاهری
چکیده
ریشۀ «ضرب» که در مجموع 58 مرتبه در قرآن کریم بکار رفته از جمله واژه‌های پیچیده در زبان عربی است که به زعم برخی از قدیمی‌ترین کتب لغت‌نویسان عرب برای جمیع اعمال بکار می‌رود. از راه‌های رسیدن به فهم صحیح، جامع و روشمند یک واژه، انجام بررسی‌های لغوی و ریشه‌شناسی آن است. بدین منظور در این پژوهش معانی ضرب از کهن‌ترین زبان‌های ...
بیشتر
ریشۀ «ضرب» که در مجموع 58 مرتبه در قرآن کریم بکار رفته از جمله واژه‌های پیچیده در زبان عربی است که به زعم برخی از قدیمی‌ترین کتب لغت‌نویسان عرب برای جمیع اعمال بکار می‌رود. از راه‌های رسیدن به فهم صحیح، جامع و روشمند یک واژه، انجام بررسی‌های لغوی و ریشه‌شناسی آن است. بدین منظور در این پژوهش معانی ضرب از کهن‌ترین زبان‌های آفروآسیایی و سامی باستان استخراج و سیر تطور معنایی واژه تبیین می‌شود. در مرحلۀ بعد با توجه به دسته‌بندی معنایی که از ریشه‌شناسی ضرب بدست آمده، معانی ضرب در آیات مختلف بررسی و دسته‌بندی می‌شود. مطالعه حاضر نشان می‌دهد که کاربردهای قرآنی ماده ضرب همگی ذیل دسته اول معنایی بدست آمده از ریشه‌شناسی یعنی «متصل کردن/مخلوط کردن/بهم پیچیدن/بستن» صورت‌بندی می‌شوند و معنای دوم یعنی «سوختن» عملاً در قرآن کاربرد نداشته است. با بررسی آراء مفسران درباره معانی ضرب در قرآن بر اساس نتایج ریشه‌شناسی، این نتیجه حاصل شد که بعضی از معانی ضرب که در طیفی از تفاسیر و ترجمهها مدنظر قرار گرفته است، با شواهد ریشه‌شناختی تأیید نمی‌شود. ازجمله معنای کتک زدن برای ضرب در بررسی‌های ریشه‌شناختی یافت نشد و برای «اضْرِبُوهُنَّ» در آیه 34 النساء بر اساس نتایج ریشه‌شناختی معنای روی‌گرداندن/رفتن پیشنهاد می‌شود.
فاطمه قربانی لاکتراشانی؛ زینب السادات حسینی؛ احدفرامرز قراملکی
چکیده
تقرب انسان به پروردگار، به عنوان قرار نهایی و نقطه کمالی او محسوب گشته و دغدغه بندگان باورمند بودهاست. اگر چه به تصریح قرآن، برخی در انتخاب اله و شیوه تقرب به او دچار خطا گشتهاند، اما اصالت مسئله قرب، همواره برقرار است.آنچه مدنظر پژوهش حاضر میباشد،بررسی حقیقت یا مجاز بودن قرب، در آرای مفسران قرآنی و به روش توصیفی- تحلیلی است. قرب با ...
بیشتر
تقرب انسان به پروردگار، به عنوان قرار نهایی و نقطه کمالی او محسوب گشته و دغدغه بندگان باورمند بودهاست. اگر چه به تصریح قرآن، برخی در انتخاب اله و شیوه تقرب به او دچار خطا گشتهاند، اما اصالت مسئله قرب، همواره برقرار است.آنچه مدنظر پژوهش حاضر میباشد،بررسی حقیقت یا مجاز بودن قرب، در آرای مفسران قرآنی و به روش توصیفی- تحلیلی است. قرب با معانی مادی و اعتباری در قرآن کاربرد یافته است.در حالی که دسته قلیل دوم، با نگاه حقیقت انگارانه، مساله قرب را تبیین نموده‌اند. از مبانی حقیقت انگاران در اثبات دیدگاه خود، ماوراءالطبیعه‌سازی مفاهیم با کاربردهای مادی در قرآن است که در مورد قرب نیز به وقوع پیوسته است.آنان معتقدند در تفصیل فاصله بین دو پدیده که یک طرف یا دو طرف آن زمان‌مند و مکان‌مند نباشد، کاربرد معنای مادی و فیزیکی قرب به عنوان پوسته مفهوم و اصل رابطه همبستگی میان انسان و خداوند، به عنوان هسته آن میباشد. هرگاه در قرآن، معنای موسعی از استعاره یا مجاز درنظر گرفته شود که در مقابلِ حقیقت‌گویی باشد، میتوان گفت که قرآن مفهوم‌سازی تازه‌ای از این واژگان ارائه داده‌است. بنابراین، حقیقت‌انگاری مفهوم قرب، هیچ تقابلی با اصل تنزیه خداوند نداشته و میتوان برای آن وجودی مستقل قائل گردید
فاطمه حبیبی؛ فتحیه فتاحی زاده
چکیده
حرکت، مفهومی اولیه، جهانی و پیچیده است که در زبان های گوناگون، با عناصر روساخت متفاوتی بازنمایی می شود. مطالعات تالمی در واقع شروع مطالعات زبان شناسی شناختی در موضوع حرکت محسوب می شود؛ تالمی روابط نظام مند میان روساخت ها و ژرفﹾ ساخت های زبانی را تبیین نموده است. مقاله حاضر به بررسی مفهوم سازی فعل حرکتی ذَهَبَ در قرآن بر مبنای الگوی ...
بیشتر
حرکت، مفهومی اولیه، جهانی و پیچیده است که در زبان های گوناگون، با عناصر روساخت متفاوتی بازنمایی می شود. مطالعات تالمی در واقع شروع مطالعات زبان شناسی شناختی در موضوع حرکت محسوب می شود؛ تالمی روابط نظام مند میان روساخت ها و ژرفﹾ ساخت های زبانی را تبیین نموده است. مقاله حاضر به بررسی مفهوم سازی فعل حرکتی ذَهَبَ در قرآن بر مبنای الگوی واژگانی شدگی تالمی پرداخته است.پیکره پژوهش حاضر56آیه مشتمل بر ماده«ذَهَبَ»است که از این تعداد، 48 روساخت فعل «ذَهَبَ» مشاهده شد و پس از تحلیل داده ها در بافت قرآنی، 28 نمونه استعاری و 20 مورد غیراستعاری و به معنای حرکت فیزیکیِ رفتن کشف شد. در مرحله بعد بسامد و نحوه کاربست مؤلفه های رویداد حرکت استخراج و نقش آن در بهبود و تدقیق تفسیر آیات قرآن مشخص شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تمامی چهار مؤلفه اصلی رویداد حرکت و دو مؤلفه فرعی در گزاره های مورد مطالعه وجود دارد و بالاترین بسامد در میان مؤلفه های اصلی، مربوط به مؤلفه مسیر وجزءحرکتی(20مورد)سپس مؤلفه پیکر/زمینه(19مورد)و در مؤلفه های فرعی، سبب(13مورد) است. یکی دیگر از نتایج مقاله حاضر، تبیین وقوع بسط معنایی در روساخت مشترک مفهوم «رفتن» در قالب مفاهیم«برطرف شدن»،«نابود شدن» و «مردن» است.
مژگان کاوسی؛ فروغ پارسا
چکیده
قرآن کریم سرشار از آموزه‌های صلح آمیز و مهرگستر و دین اسلام از آغاز پیدایی منادی صلح و رحمت برای همه انسان‌ها بوده است. خداوند متعال در سراسر قرآن و شروع هر سوره با صفت رحمان و رحیم نام برده شده و احترام به کرامت انسانی و تنوع فرهنگی، هم زیستی مسالمت آمیز و تشویق به همکاری و هم‌افزایی در شمار آموزه های پر بسامد این کتاب آسمانی است. در ...
بیشتر
قرآن کریم سرشار از آموزه‌های صلح آمیز و مهرگستر و دین اسلام از آغاز پیدایی منادی صلح و رحمت برای همه انسان‌ها بوده است. خداوند متعال در سراسر قرآن و شروع هر سوره با صفت رحمان و رحیم نام برده شده و احترام به کرامت انسانی و تنوع فرهنگی، هم زیستی مسالمت آمیز و تشویق به همکاری و هم‌افزایی در شمار آموزه های پر بسامد این کتاب آسمانی است. در این میان آیاتی از قرآن کریم که همگان را به صلح و مدارا دعوت کرده در مناسبات اجتماعی حایز اهمیت ویژه ای هستند. این جستار با توجه به گسترة معنایی صلح در دنیای معاصر به طور خاص تفاسیر مختلف از آیات مربوط به صلح (در برابر جنگ) ، آزادی عقیده و آزادی بیان را در ادوار مختلف تاریخی بررسی نموده است. مطالعه تطور تاریخی آراء مفسران ذیل آیات منتخب که بنابر ظاهر حاوی آموزه های مداراجویانه و صلح آمیز هستند، نشان می دهد شرایط تاریخی و سیاسی و پیش فرض های مفسّر در فهم و تفسیر او از آیات نقش بسزایی داشته است. این مطالعه از سوی دیگر باین نتیجه رسیده که مفسران دوران معاصر درمقایسه با متقدمان بیشتر به مفاهیم صلح، آزادی، گفتگو و تعامل توجه و تمرکز کردهاند.
سید هادی میر محمودی؛ سیامک اصغرپور
دوره 3، شماره 4 ، بهمن 1398، ، صفحه 1-22
چکیده
...همایندهای واژگانی در تعیین معانی دقیق آن دسته از واژه‌های قرآنی نیز که برداشت‌ها و ترجمههای متفاوتی از آن ارائه می‌شود، نقش اساسی ایفا می‌کند؛ از جمله واژه «رَبّ» که در مورد معناشناختیِ ریشه‌ای، تاریخی، کاربرد و نیز در مورد معانی و دلالت‌های آن در مواردی اتفاق‌آراء نبوده یا در تعیین این دلالت‌ها به‌ویژه در قرآن کریم ...
بیشتر
...همایندهای واژگانی در تعیین معانی دقیق آن دسته از واژه‌های قرآنی نیز که برداشت‌ها و ترجمههای متفاوتی از آن ارائه می‌شود، نقش اساسی ایفا می‌کند؛ از جمله واژه «رَبّ» که در مورد معناشناختیِ ریشه‌ای، تاریخی، کاربرد و نیز در مورد معانی و دلالت‌های آن در مواردی اتفاق‌آراء نبوده یا در تعیین این دلالت‌ها به‌ویژه در قرآن کریم و ترجمه آن، تنها به برخی از جنبه‌های کاربردی این واژه در همان ابتدای پیدایش استناد می‌شود. در ترجمههای مکارم شیرازی، فولادوند و صفوی گاهی واژه «ربّ» به عنوان معادل کلماتی مانند: صاحب، آقا، پروردگار، پادشاه و غیره به کار رفته است که این امر سبب شده دلالت و ترجمه آن نیز در برخی آیات به غیر خدا اطلاق شود. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی بر آن است تا با توجه به اصل باهم‌آیی واژگان، دلالت‌های واژه «رَبّ» را برهه زمانی نزول قرآن، متن و ترجمه آن بررسی کند. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد صورت اسمی واژه «رَبّ» در همه سورهها بهجز آیات 41، 42 و 50 سوره یوسف درباره خداوند متعال استعمال شده است. لذا اطلاق آن به غیر خدا در ترجمه آیاتی مانند آیه 23 سوره یوسف صحیح نیست. اما ...
علی رضا شعبانلو
دوره 3، شماره 3 ، آذر 1398، ، صفحه 39-62
چکیده
منشأ قرآنی استعاره‌های مفهومی مرگ در مثنوی مولوی چکیده کسی نیست که به حادثة مهم مرگ نیندیشده و تصاویر اغلب دهشتناک در مغز خود از آن نساخته باشد. برخی از تصاویر مرگ در ادبیات عرفانی بویژه در مثنوی مولوی، بازتابی از تصاویر و اندیشه‌های قرآنی است. در این مقاله، استعاره‌های مرگ در مثنوی مولوی را در چارچوب نظریة استعاره مفهومی با روش ...
بیشتر
منشأ قرآنی استعاره‌های مفهومی مرگ در مثنوی مولوی چکیده کسی نیست که به حادثة مهم مرگ نیندیشده و تصاویر اغلب دهشتناک در مغز خود از آن نساخته باشد. برخی از تصاویر مرگ در ادبیات عرفانی بویژه در مثنوی مولوی، بازتابی از تصاویر و اندیشه‌های قرآنی است. در این مقاله، استعاره‌های مرگ در مثنوی مولوی را در چارچوب نظریة استعاره مفهومی با روش تحلیلی توصیفی بررسی کردیم. مشخص شد که از سه نوع مرگ (ذاتی، اختیاری، اضطراری) که مولوی بدانها قائل است، مرگ ذاتی و اختیاری در قرآن کریم نیست و تنها به مرگ اضطراری اشاره شده‌است که به صورت گرداب، زندگی، خزان، خواب، نوشیدنی، مأمور و سفر بازتاب یافتهاست. امّا مولوی به دلیل تبحر و توغل در قرآن کریم، بهره وافر از کلام الله برده و سیمای مرگ را با تنوع بیشتر به صورت آبِ نیل، سیل، دریا، قاضی، سرهنگ، گرگ، خزان، کاشتن دانه و رویش آن، زادن، بلوغ، رهایی از زندان و جَستن از جو ترسیم کرده‌است که همگی مفهوم حرکت را در خود دارند و در ذیل کلان استعارة «مرگ، سفرِ بازگشت است» میگنجند. کلید واژهها: استعاره مفهومی، مرگ، قرآن کریم، مثنوی مولوی.
سید محمد نقیب
دوره 3، شماره 3 ، آذر 1398، ، صفحه 109-134
چکیده
کاربست‌های تاریخ در قرآن کریم قرآن در تاریخ نگاری خود از شیوه ای خاص برخوردار است . او در مواجهه‌ی با تاریخ و قضایای تاریخی همانند کسی است که از بالا نظاره‌گر تاریخ بوده و تمام جزییات آن را مشاهده کرده است و با نگاهی جامع وبا زدودن شاخ و برگ و زواید رویدادها ووقایع، با چشمی همه جانبه‌نگر به قواعدی عام، جاری در زمان وتاثیر گذار و جامع، ...
بیشتر
کاربست‌های تاریخ در قرآن کریم قرآن در تاریخ نگاری خود از شیوه ای خاص برخوردار است . او در مواجهه‌ی با تاریخ و قضایای تاریخی همانند کسی است که از بالا نظاره‌گر تاریخ بوده و تمام جزییات آن را مشاهده کرده است و با نگاهی جامع وبا زدودن شاخ و برگ و زواید رویدادها ووقایع، با چشمی همه جانبه‌نگر به قواعدی عام، جاری در زمان وتاثیر گذار و جامع، دست یافته است. قرآن کریم، از یک زاویهی دید کلینگر به کارکردهای تاثیر گذار در زوا یای مختلف آموزشی، تربیتی، اجتماعی، سیاسی، کشف سنن و قوانین،معرفی دستهبندیها و نحلههای فکری در جامعه و شناساندن علل عظمت و انحطاط جوامع و امم توجه کرده است و با کنار نهادن و فاصله گرفتن از ویژگیها و خصوصیتهای زمانی، مکانی و افرادی، به تاریخ و وقایع تاریخی نگریسته است. در مقاله پیش در جستجوی کاربست های تاریخ در قرآن ، با روشی تحلیلی به تبیین کاربست‌های تاریخ از زاویهی دید قرآن در سه محور « آموزشی–تربیتی »، « شناختی » و « اجتماعی – سیاسی» پرداخته ایم.
هاله بادینده؛ سید ابراهیم دیباجی؛ غلامعباس رضایی هفتادر
دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1398، ، صفحه 1-29
چکیده
قرآن کریم متنی است سرشار از نشانه‌ها و معانی که همواره زمینه را برای به‌کارگیری روش‌ها و رویکردهای متنوع مطالعه و تحلیل متن فراهم می‌سازد. مقاله حاضر بر رویکرد «نشانه‌شناسی گفتمان» در مکتب نشانه‌شناسی پاریس، تکیه دارد. رویکردی که به تجزیه و تحلیل سازوکار ساخت معنا در فرآیند تولید متن می‌پردازد. این نوشتار بر آن است تا با ...
بیشتر
قرآن کریم متنی است سرشار از نشانه‌ها و معانی که همواره زمینه را برای به‌کارگیری روش‌ها و رویکردهای متنوع مطالعه و تحلیل متن فراهم می‌سازد. مقاله حاضر بر رویکرد «نشانه‌شناسی گفتمان» در مکتب نشانه‌شناسی پاریس، تکیه دارد. رویکردی که به تجزیه و تحلیل سازوکار ساخت معنا در فرآیند تولید متن می‌پردازد. این نوشتار بر آن است تا با تحلیل ساختهای متنی ظن در قرآن کریم و نیز با به‌کارگیری الگوی «مربع نشانهشناختی» و مشخصاً با الهام از «مربع حقیقت‌نمایی»، فرآیند شکلگیری دلالت ظنّ را در گفتمان قرآنی تبیین کند. مطالعة چهار گونة ظن در پیکرة قرآن کریم نشان می‌دهد که بر اساس مربع حقیقت‌نمایی ظن و علم، انسان در مواجهه با امور مختلف مادی و غیرمادی دچار یکی از چهار حالت توهم ادراکی، صدق، کذب و راز می‌شود و در این میان ایمان و انکار فاعل شناسا در امور غیرمادی همچون رسالت انبیاء، خداوند و صفات او و نیز برپایی رستاخیز، نقش مهمی در سازوکار ساخت معنای ظن ایفا می‌کند.
نرگس معصومی مفرد؛ مسعود اکبری زاده؛ مهدی محمدی نیا؛ احمد مجوزی
دوره 3، شماره 2 ، شهریور 1398، ، صفحه 139-160
چکیده
پژوهشگران بسیاری در خصوص قرآن کریم به بررسی و مطالعه پرداخته اند لیکن بر اساس نظریه نقش گرای نظام مند هلیدی الگوهای تجربه بر اساس فرآیندها و در چارچوب فرانقش اندیشگانی در زبان نمود پیدا می کنند. این فرانقش نگرش گوینده را نسبت به جهان هستی رقم می زند و به بررسی محتوای گزاره ای هر بند می پردازند. این پژوهش قصد دارد... د تا جزئیات ارائه ...
بیشتر
پژوهشگران بسیاری در خصوص قرآن کریم به بررسی و مطالعه پرداخته اند لیکن بر اساس نظریه نقش گرای نظام مند هلیدی الگوهای تجربه بر اساس فرآیندها و در چارچوب فرانقش اندیشگانی در زبان نمود پیدا می کنند. این فرانقش نگرش گوینده را نسبت به جهان هستی رقم می زند و به بررسی محتوای گزاره ای هر بند می پردازند. این پژوهش قصد دارد... د تا جزئیات ارائه شده درپنج سوره از قرآن را که با کلمه‌ی «قل» آغاز می‌شوند(جن، کافرون، اخلاص، فلق و ناس) و سور مقولات نامیده می شوند با تکیه بر دیدگاه فرانقش اندیشگانی دستورنقش گرایی نظام مند هلیدی بررسی کند تا دریافت کاملتر و بهتری از کلام الهی به دست آید و گامی به سوی کمال برداشته شود. بعد از استخراج و یافتن معانی و طبقه بندی تعداد هشتاد و نه فعل این در این سوره ها نتایج حاصله از روش آماری نشان داد که هر شش نوع فرآیند فعلی در این سوره ها کاربرد دارد اما در سوره جن بیشترین فرایند مربوط به فرایند ذهنی است که هماهنگ برموضوع و فضای حاکم بر آن می باشد و فرایندهای مادی و کلامی در رتبه های بعد قرار دارند در حالیکه درچهار سوره دیگر فرآیند مادی دارای بیشترین درصد فراوانی است وعلت آن را می توان قابل فهم کردن متن برای بشر دانست. رتبه های بعدی فرآیندها مربوط به فرآیند کلامی است که با طبقه بندی این سوره ها و آغاز آنها با کلمه "قل" همخوانی دارد.
هادی جاهد؛ فیروز حریرچی؛ سید ابراهیم دیباجی
دوره 2، شماره 2 ، شهریور 1397، ، صفحه 19-41
چکیده
الفاظ در زبان عربی و تمدن اسلامی در بستر زبان شناسی تولید شده اند و در قالب محتوای ارزشمند انسانی گسترش یافته اند.هر لفظ و اصطلاح، سرگذشت و خاستگاه متمایزی نسبت به دیگر الفاظ داشته است. الفاظ در بافت زبان شناختی فرهنگ و تمدن اسلامی ، ریشه ی فرهنگی مستحکم دارند.بررسی خاستگاه بومی کلمه و اصطلاح بنیادین در فرهنگ اسلامی -ایرانی و پیش از ...
بیشتر
الفاظ در زبان عربی و تمدن اسلامی در بستر زبان شناسی تولید شده اند و در قالب محتوای ارزشمند انسانی گسترش یافته اند.هر لفظ و اصطلاح، سرگذشت و خاستگاه متمایزی نسبت به دیگر الفاظ داشته است. الفاظ در بافت زبان شناختی فرهنگ و تمدن اسلامی ، ریشه ی فرهنگی مستحکم دارند.بررسی خاستگاه بومی کلمه و اصطلاح بنیادین در فرهنگ اسلامی -ایرانی و پیش از اسلامی بر اساس فرایندهای واجی در « جناح » افزایش و یا کاهش واج ها مورد نظر است.در این مقاله به خاستگاه بومی لفظ بنیادین جناح ، در زبان مفسران اسلامی و لغت شناسان قدیم و معاصر پرداخته شده است.ریش هی معناشناختی این لفظ با توجه به فرایند حذف ، ک اهش و افزایش معناشناختی در زبان شناسی مراحل انتقال معنایی از زبان هند و اروپایی به شاخه زبانی سامی را طی کرده است. این مقاله به فرایند حذف آواشناختی، صرفی،واجی، معناشناختی در لفظ قرآنی با توجه به اهمیت ماهیت و محدوده معنایی گناه دراعتقادات بنیادین اسلامی « جناح » به ایجاد مفهومی عمومی در میان تمامی انسان ها در هر نقطه « جناح » پرداخته است. لفظ از زمین در حرکت به سمت خوبی ها و دوری از تاریکی مطلق اشاره دارد.مفهوم گناه در ریشه های عقلی و نقلی با مشابهت میان الفاظ مختلف گناگ،گناه،جناح، سیر تحول معنایی و مفهومی را از شاخه زبانی هند و اروپایی به شاخه زبان های سامی طی کرده است.
ناهید جعفری دهکردی؛ خشایار قاضی زاده
دوره 2، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 19-42
چکیده
با ظهور اسلام هنر کتابت و کتاب‌آرایی جایگاه والایی نزد مسلمانان پیدا کرد. چرا که صفحات کتاب الهی همواره محمل غنی‌ترین هنرها و آرایه‌های هنری بودند که زیبایى‌شناسى آن بیانگر پیوند نظام‌مندی بین عناصر تصویری و متن قرآن میباشد. یکی از این ویژگیها در نظمی موسوم به تقارن بازتابی نمود پیدا کرده‌است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی ...
بیشتر
با ظهور اسلام هنر کتابت و کتاب‌آرایی جایگاه والایی نزد مسلمانان پیدا کرد. چرا که صفحات کتاب الهی همواره محمل غنی‌ترین هنرها و آرایه‌های هنری بودند که زیبایى‌شناسى آن بیانگر پیوند نظام‌مندی بین عناصر تصویری و متن قرآن میباشد. یکی از این ویژگیها در نظمی موسوم به تقارن بازتابی نمود پیدا کرده‌است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با هدف شناخت ویژگیهای زیباییشناسانه، تقارن بازتابی موجود در سوره بقره کتابتشده در قرآن1529 آستان قدس رضوی را مورد تدقیق قرار می‌دهد. و سپس کانونِ قرارگرفتن حروف را در دیگر نسخ مشابه مطابقت می‌دهد. نتایج حاصل از مطالعات کتابخانهای برپایه علم آمار نشانگر این مطلب است که کاتبان این مصاحف، بیآنکه تحت تأثیر مستقیم کار همدیگر باشند، توانستهاند به نظم هندسی و آهنگین واحدی در بطن آیات نزدیک شوند. چنین امری علاوه بر توصیف هنر زیبای ایرانی، بیانگر اعجاز مستتر در کلام الهی است که پیروان خویش را مفتون خویش ساختهاست.
شهرام همت زاده؛ زهرا حیدری ابروان
دوره 2، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 119-133
چکیده
صفات تجسیم در برخی از آیات قرآن کریم صفاتی هستند که به دلایلی همچون تقریب معنا به ذهن مخاطبین، اعضای جسمانی بندگان را به پروردگار نسبت میدهند. این امر به مسألهای چالش‌برانگیز در حوزة خداشناسی بدل شده؛ زیرا از سویی عادت انسان به باور وجود هرچیز در پی جسمیت قائل‌شدن برای آن است و از سوی دیگر متون دینی بر استحاله این امر تأکید ...
بیشتر
صفات تجسیم در برخی از آیات قرآن کریم صفاتی هستند که به دلایلی همچون تقریب معنا به ذهن مخاطبین، اعضای جسمانی بندگان را به پروردگار نسبت میدهند. این امر به مسألهای چالش‌برانگیز در حوزة خداشناسی بدل شده؛ زیرا از سویی عادت انسان به باور وجود هرچیز در پی جسمیت قائل‌شدن برای آن است و از سوی دیگر متون دینی بر استحاله این امر تأکید دارند. اگرچه؛ در میان مسلمانان، تنها اشاعره بر عدم وجود استحالة مذکور اصرار داشته و کمترین مقدار را به جسمانیت برای خداوند در روز قیامت را قائل هستند. به دلیل آنکه اندیشه مذکور، از ظاهر الفاظ اینگونه آیات قابل برداشت است، اگر مترجم دقت لازم را به‌کار نبندد اثر ارائه‌‌شده، تجسیم را برای مخاطب به باور نزدیک خواهد کرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نحوه بازگردانی این آیات، با روشی تحلیلی- توصیفی در سه ترجمه شاخص روسی قرآن کریم (کراچوفسکی، عثمانف و پروخووا) به تفحص پرداخته و به این پرسش پاسخ گفته که آیا در این ترجمهها امکان برداشت معنای «جسمانیت خداوند» برای مخاطب روسی زبان وجود دارد؟. نتیجه آنکه، با وجود توجه اندک عثمانف به برخی از این تأویلات، هر سه ترجمه با نقصان جدی روبهرو بوده و جسمانیت را القا میکنند. در نتیجه باتوجه به کاستیهای زبان روسی در ارائه تأویل واژگانی در اینگونه آیات، لازم است ترجمهای تفسیری ارائه گردد.
رضا امانی؛ زهرا رضائی؛ زهرا خوشناموند
دوره 1، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 1-23
چکیده
مطالعه و بررسی امثالالقرآن از دیرباز تا کنون مورد توجه بسیاری از قرآن پژوهان بوده است، دقّت در لطائف و ظرائف تمثیلات قرآنی، مبدأ تأملات شایسته متفکران و خلق آثار گران سنگی در این حوزه بوده است. لذا، ترجمه این دسته از آیات نیز به نوبه خود از اهمیت بالایی برخوردار میباشد. حال آنکه بررسی ترجمههای مختلف قرآن کریم همچون ترجمه ...
بیشتر
مطالعه و بررسی امثالالقرآن از دیرباز تا کنون مورد توجه بسیاری از قرآن پژوهان بوده است، دقّت در لطائف و ظرائف تمثیلات قرآنی، مبدأ تأملات شایسته متفکران و خلق آثار گران سنگی در این حوزه بوده است. لذا، ترجمه این دسته از آیات نیز به نوبه خود از اهمیت بالایی برخوردار میباشد. حال آنکه بررسی ترجمههای مختلف قرآن کریم همچون ترجمه های دهلوی، فولادوند و فیض الاسلام، نشان از وفاداری بسیار مترجمان محترم به آیات قرآن دارد، به طوریکه روح ضربالمثلهای قرآن در ترجمه منعکس نشده است. این مسأله موجب محصور ماندن خواننده در معنای تحت اللفظی (ترجمه معنایی) عبارات گشته و در نهایت کاهش کیفیِ بازتاب مفاهیم قرآنی و میزان اثر گذاری ترجمه بر خوانندگان را به دنبال دارد. در حالیکه ترجمه امین و وفادار ترجمهای است که به صورت و محتوای متن اصلی وفادار باشد. روش پیشنهادی در مقاله حاضر (معنایی – ارتباطی) شاید بتواند در ترجمه این دسته از آیات قرآن راهگشا باشد. در این جستار سعی شده با روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد انتقادی، به تأثیر بسزای ترجمه ضرب المثلهای قرآن در پیام رسانی آیات و نیز ارزیابی عملکرد مترجمان (دهلوی، فولادوند و فیض الاسلام) در برگردان ضرب المثل های اخلاقی قرآن پرداخته شود، تا از ره آورد آن بتوان به روشی مناسب و کارآمد دست یافت.
